انتشار تصاویر افراد حین بازداشت یا انتشار اخبار که به جز نهادهای امنیتی کسی به آن دسترسی ندارد، نشان می‌دهد گردان‌های سایبری نهادهای امنیتی به شکل سازمان‌یافته‌ای فعالیت می‌کنند. اما این گردان‌ها چگونه فعالیت می‌کنند و از کجا خط می‌گیرند و بودجه آنها چگونه تعریف می‌شود؟ گزارش رویداد۲۴ را بخوانید تا پاسخ به این سوال را دریابید.

کانال های امنیتی

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: در پی بازداشت هفته گذشته «مهدی یراحی» تصاویر این خواننده در لحظه بازداشت در یک کانال تلگرامی به نام «عیون» منتشر شد. قوه قضاییه به انتشار تصویر مهدی یراحی واکنش نشان داده است. مهدی کشت‌دار مدیرعامل خبرگزاری میزان ارگان اطلاع‌رسانی قوه قضاییه در توییتر خود گفته اقدام برخی کانال‌ها در انتشار تصاویر لحظه بازداشت برخی متهمان «عمدتا» بدون هماهنگی قضایی صورت گرفته و «انجام هرگونه مصاحبه و اطلاع‌رسانی درباره پرونده‌های قضایی، اتهام متهمان و نحوه دستگیری قبل از هماهنگی با مقامات قضایی ممنوع است.»

کانال تلگرامی «عیون» که پیشتر تصاویر لحظه بازداشت مهدی یراحی را منتشر کرده بود، بیانیه قوه قضائیه را نشانه «وضعیت فشل در قوه قضاییه» خوانده و گفته «عدم درک اهمیت انتشار همین تصاویر نیز از عقب‌ماندگی و وضعیت فشل اهالی رسانه همین قوه است که نشان می‌دهد چرا کشور دچار فتنه رسانه‌های سال اخیر شد.» این کانال که شواهد نشان می‌دهد به جریانی از نهاد‌های امنیتی متصل است گفته قوه قضاییه به «خواب عمیق زمستانی» رفته و بیدار نمی‌شود.

جالب اینجاست که ظاهرا زور هیچ نهادی به گردانندگان این کانال‌ها نمی‌رسد؛ چنانچه در بیانیه قوه قضاییه صرفا نوشته شده بود که «انتشار تصویر بازداشت‌شدگان خلاف است» اما نهادی به قدرت قوه قضاییه هیچ سخنی از برخورد با گردانندگان آن نکرده بود. تصور کنید چنین تصاویری به صورت اتفاقی توسط یک رسانه معمولی منتشر شده بود، آیا صرفا به همین بیانیه معمولی کفایت می‌شد یا هزار گونه برخورد دیگری صورت گرفته بود. به خاطر بیاورید با خبرنگارانی که تصویر پدر و مادر مهسا امینی را منتشر کرده بودند، چه برخوردی شد!

کاربرانی پس از انتشار تصویر بازداشت‌شدگان (از جمله مهدی یراحی) نوشتند «این کانال‌ها که ضدانقلاب و برانداز نیستند! فیلم‌ها هم دست نهاد‌های امنیتی بوده است! ساده است بررسی کنید تصاویر چطور به دست کانال‌ها رسیده است! چرا برخورد نمی‌کنید؟ یا زورتان نمی‌رسد یا مشکلی ندارید!»

آنچه مشخص است اینکه این اولین بار نیست که تصاویر افراد در زمان بازداشت توسط مقام قضایی به دست حساب‌های کاربری جریان‌های نزدیک به نهاد‌های امنیتی می‌رسد. در نمونه‌های دیگر دو کانال‌ تلگرامی تاثیرگذار به نام «سپاه پاسداران» و «سپاه قدس» فعالیت می‌کنند و برای مخاطبان جهت‌دهی می‌کنند و گاه اخبار مهمی را افشا می‌کنند. جالب اینجاست این کانال‌ها در موارد متعدد علیه برخی مدیران دولت، مطالبی منتشر می‌کنند تا روند برکناری آنها تسریع شود! این در حالی است که رمضان شریف سخنگوی سپاه گفته «سپاه پاسداران هیچ کانال و پیجی ندارد!» اگر سخنان سخنگوی سپاه حقیقت دارد، سوال این است که چگونه این کانال‌ها جرات دارند از نام سپاه استفاده کنند و خبر منتشر کنند؟

فعالیت گردان سایبری در فضای مجازی

سال گذشته فرمانده سپاه در جمع استادان بسیجی دانشگاه‌ها از وجود ۲ هزار گردان سایبری سازماندهی شده در فضای مجازی پرده برداشت. پیش از او برای نخستین بار رئیس سازمان فضای مجازی بسیج در سال ۱۳۹۷ از تشکیل «لشکر سایبری» خبر داده بود. «مسلم معین» در نشست فعالان فضای مجازی بسیج در محل سفارت اشغال شده آمریکا در تهران از لشکر سایبری پرده برداری کرده و گفته بود «این لشکر در سه محور اصلی و ۱۳ لایه هم در بعد ساختار و هم در بعد تشکیلات شبکه سایبری مردمی انقلاب شکل گرفته است و امیدواریم به جایی برسیم که این فضا در اختیار نیرو‌های انقلابی قرار بگیرد.» در سخنانی دیگر «محمدرضا یزدی» فرمانده سپاه حضرت محمد رسول‌الله هم در سال‌های گذشته از فعالیت ۱۴۴ گردان لشکر سایبری در فضای مجازی خبر داده بود.

به نظر می‌رسد کانال‌هایی که به اطلاعات و فیلم‌های لحظه بازداشت افراد دسترسی دارند، بخشی از پروژه موسوم به «گردان سایبری» هستند که در حال حاضر از عملکرد قوه قضاییه رضایت ندارند و به طور خودمختار دست به انتشار اطلاعات طبقه‌بندی شده ضابط قضایی می‌زنند در حالی که هیچ نهادی قدرت بازداشت یا توقف آن‌ها را ندارد.

درگیری این کانال‌ها و قوه قضاییه هم تازگی ندارد. پیش از این در خرداد ماه سال گذشته ادمین سه کانال امنیتی «سرائر»، «نیمه‌محرمانه» و «سایه‌نویس» به اتهام انتشار اسناد طبقه‌بندی شده و تشویش اذهان عمومی دستگیر شدند که در آن مورد خود حفاظت قوه قضاییه شاکی بود و برخورد صورت گرفت اما در موارد جدید خبری از برخورد نیست.

جالب اینجاست که خبر بازداشت ادمین‌های این کانال‌های تلگرامی هم در یکی از کانال‌های تلگرامی موازی به نام «گرداب» که گفته می‌شد به فرماندهی امنیت سایبری سپاه تعلق داشته، منتشر شد.

علی‌اکبر رائفی‌پور یک بار درباره وجود اختلافات سپاه سایبری گفته بود «سایبری‌ها چند نوع هستند. بعضی‌هایشان آرمان‌های کشور و انقلاب را قبول دارند و بعضی‌هایشان هم نه. یعنی هر چه بالاسری‌شان بگوید انجام می‌دهند؛ مثل ربات عمل می‌کنند و متوجه نیستند. در ماجرای طالبان، در یک نهاد که نمی‌توانم نام ببرم، دو گروه وجود داشت که در جلسات، ۱۸۰ درجه با یکدیگر اختلاف نظر داشتند. این دو گروه در یک نهاد، هر کدام برای خودشان یک گروه سایبری داشتند؛ این گروه سایبری علیه آن یکی مطلب می‌زد و یک شلم‌شوربای عجیبی بود!»

رویداد۲۴ در این گزارش برخی از این کانال‌ها و اکانت‌های شبکه‌های اجتماعی را به اطلاعات طبقه‌بندی شده دسترسی دارند، دسته‌بندی کرده است. مهمترین این شبکه‌ها در موارد مختلف دست به «انتشار اخبار محرمانه نهاد‌های امنیتی» زده‌اند، اما بسیاری دیگر از آن‌ها مسئولیت «بازنشر اخبار» را برعهده دارند.

سربازان ارتش سایبری را غالبا از روی محتوا‌های یک‌سانی که در موقعیت‌های خاص با ادبیات و هشتگ یکپارچه منتشر می‌شوند، می‌شود تشخیص داد. تفاوت مهم ارتش سایبری با اینفلوئنسر‌های شبکه‌های اجتماعی در هویت آنهاست. کاربرانی که تحت عنوان ارتش سایبری شناخته می‌شوند، هویت واقعی ندارند. وظیفه آنها، ایجاد «اتاق پژواک» در رسانه‌های اجتماعی است.

محتوا‌های یکپارچه معمولا با یک دستور از بالا منتشر می‌شوند و ظرف چند ساعت در پلتفرم‌های مختلف شبکه اجتماعی توسط سربازان ارتش سایبری که کاربر شبکه اجتماعی‌اند، توزیع می‌شود و با دنبال کردن هشتگ یا کلیدواژه به کار رفته در این محتوا‌ها می‌توان به سادگی ریشه و اعضا را شناسایی کرد.

تعداد پیج‌های اینستاگرانی و کانال‌های تلگرامی که صرفا مسئول بازتاب اخبار بر اساس جهت دهی‌های کلان‌تر را دارند، بسیار زیاد است و همه آن‌ها توانایی خط‌‌دهی ندارند. در اینستاگرام پیج‌های پر کاربری نظیر «بصیرت عمار» که جنبه رهبری دارد، تعدادی از این پیج‌ها را به مخاطب معرفی کرده و به همین ترتیب سایر پیج‌ها با تعداد مخاطب کمتر اقدام مشابهی انجام داده‌اند.همچنین در تلگرام، کانال‌هایی نظیر «چریک‌مدیا» و «بیسیمچی‌مدیا» در عین خط‌ دهی، کانال‌ها و پیج‌های زیرمجموعه خود را معرفی می‌کنند.

ادمین این کانال‌ها به شکل عجیبی با نهادهای امنیتی ارتباط دارند؛ چنانکه همزمان با دستگیری برخی چهره‌ها، فیلم آن در کانال تلگرامی آنها منتشر می‌شود؛ گویا گردانندگان کانال‌ها یکی از اعضای تیم دستگیری هستند. البته ظاهرا بودجه و رهبری این کانال‌ها از مجموعه‌هایی نظیر واحد «دو هزار» یا واحد «ششصد» انجام می‌شود.

وصل کردن این اکانت‌ها به یکدیگر می‌تواند شبکه عظیمی از پیج‌های اینستاگرامی وابسته به نهاد‌های امنیتی را ترسیم کند. واحد‌های این سپاه سایبری همانطور که در نامگذاری هم به آن اشاره شده، مانند واحد‌های یک نهاد نظامی عمل می‌کنند. هر دسته، جوخه، گروهان و گردان فرماندهانی دارند که از رسته‌های بالاتر لشکر و سپاه دستور می‌گیرند. به طور طبیعی همه آن‌ها به یک اندازه به اسناد طبقه‌بندی شده دسترسی ندارند، اما در رده‌های پایین‌تر قادر به اجرای عملیات‌هایی نظیر «طوفان توییتری»، «لایک‌ریزی»، «تخریب افراد» و «شایعه پراکنی» هستند. جدول زیر اکانت‌ها و کانال‌هایی را معرفی کرده که بیشتر جنبه رهبری دارند و به اطلاعات طبقه‌بندی شده دسترسی داشته‌اند.