بریکس می‌تواند به رهایی تهران از تحریم‌های غرب کمک کند؟

در غیاب توافق نامه‌های خاص یا استاندارد‌های تجاری تهران نمی‌تواند انتظار داشته باشد که بریکس در آینده نزدیک اقتصاد داخلی، تجارت خارجی یا معاملات مالی خود را به طور اساسی تغییر دهد

سایت تحلیلی "میدل ایست آی" با طرح این پرسش که آیا عضویت ایران در گروه بریکس به آن کشور برای رها شدن از تحریم‌های غرب کمک خواهد کرد یا خیر می‌نویسد: "پس از آن که ایران در تابستان گذشته به طور رسمی برای پیوستن به بریکس درخواست ارائه داد انتظار نمی‌رفت که ظرف مدت زمان کوتاهی درخواست‌اش پذیرفته شود. در موارد دیگر برای مثال در مورد عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های این روند ۱۵ سال به طول انجامیده بود. درخواست برای پیوستن به بریکس از سوی دولت "ابراهیم رئیسی" رئیس جمهور ایران به عنوان یک تصمیم راهبردی تلقی شد.

به گزارش فرارو به نقل از میدل ایست آی؛ به نظر می‌رسد که دولت رئیسی به جای آن که صرفا به دنبال بهره برداری از عضویت در این اتحاد برای منافع سیاسی داخلی باشد نگاهی پراگماتیستی (عملگرایانه) و رئالیستی (واقع بینانه) به ظرفیت بالقوه اقتصادی بلوک بریکس دارد. دولت رئیسی قصد ندارد در ازای روابط بهتر با غرب از عضویت در اتحاد‌های بین‌المللی و منطقه‌ای چشم‌پوشی کند.

رئیسی پس از بازگشت از اجلاس اخیر بریکس در آفریقای جنوبی با بیان این که ایران از سیاست خارجی برای اهداف سیاسی داخلی استفاده نخواهد کرد خاطرنشان ساخت: "ما به دنبال تامین منافع ملی هستیم از جمله رفع تحریم‌ها و روابط با کشور‌های همسایه".

"علی باقری" معاون وزیر امور خارجه نیز گفت: "ایران باید به دنبال منافع ملی در شرق و غرب باشد و تنها به یک نقطه از جهان تکیه نکند". "حسین امیرعبداللهیان" وزیر امور خارجه ایران گفت که عضویت ایران در بریکس هدف این کشور برای حمایت از چندجانبه گرایی را تقویت می‌کند. با این وجود، ایران فراتر از سخنان لفظی به طور علنی از برنامه دلارزدایی بریکس با هدف توسعه روابط تجاری خود با قدرت‌های نوظهور جنوب جهانی و در عین حال دور شدن از سلطه آمریکا بر موسسات مالی جهانی حمایت کرده است.

رئیسی در نشست بریکس اعلام کرد که ایران از توانایی‌های منحصر بفردی برخوردار است و آماده مشارکت در هر سه حوزه عملکرد بریکس، یعنی سیاسی - امنیتی، اقتصادی - مالی و اجتماعی است. او گفته بود: "ایران با موقعیت منحصر به فرد ترانزیتی، منابع عظیم انرژی و توانمندی‌های علمی و مهندسی بالا، مشتاق همکاری با اعضای بریکس در پروژه‌های مشترک اقتصادی و سرمایه گذاری است".

در حاشیه نشست بریکس توافقی دوجانبه برای ایران به منظور توسعه پنج پالایشگاه در آفریقای جنوبی حاصل شد. هم‌چنین، ایران مذاکراتی را برای پیوستن به بانک توسعه جدید بریکس انجام داده اقدامی که می‌تواند به تامین مالی برای پروژه‌های زیر ساختی حیاتی کمک کند مانند کریدور شمال - جنوب که هند را از طریق ایران به روسیه متصل می‌کند".

این سایت در ادامه می‌افزاید: "ایالات متحده و کشور‌های اروپایی به عنوان بخشی از سیاست‌های خود با هدف منزوی کردن ایران برای بیش از چهار دهه آن کشور را از دسترسی به سیستم‌های مالی جهانی محروم کرده‌اند. هم‌چنین، تحریم‌های یکجانبه امریکا کشور‌های غیر غربی را مجبور به پیروی از سیاست‌های قهری واشنگتن در قبال ایران ساخته است. تهران که می‌داند حذف دائمی تحریم‌ها بسیار بعید به نظر می‌رسد پیوستن به بریکس را دریچه‌ای برای دسترسی به فرصت‌های جدید به منظور تسهیل تجارت خارجی، بدون وابستگی به دلار و سیستم مالی غرب قلمداد می‌کند.

به طور هم‌زمان دولت رئیسی می‌خواهد روابط مالی و اقتصادی خارجی با جنوب جهانی را تنوع بخشد و از اتکای بیش از حد به پکن و مسکو اجتناب ورزد. با این وجود، اندیشکده‌های دولتی در ایران بر این باورند که ایران باید نسبت به ظرفیت‌های بریکس واقع‌بین باشد و آن را یک نیروی ضد غربی قلمداد نکند. بریکس هنوز از نظرهماهنگی سیاسی و استراتژیک بین اعضای خود قدرتمند نیست و رقابت داخلی درون آن گروه مانند رقابت بین چین و هند ابزاری کلیدی برای ایالات متحده به منظور محدود کردن اثربخشی آن است.

در حال حاضر به نظر می‌رسد دیدگاه غالب در بریکس پایبندی به نظم بین‌المللی موجود و اجتناب از تقابل پرهزینه با ساختار‌های سنتی اقتصادی و سیاسی است. برای مثال، "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه در مواجهه با حکم بازداشت دادگاه بین‌المللی کیفری از حضور در نشست اخیر بریکس در آفریقای جنوبی صرفنظر کرد. بانک توسعه جدید که متشکل از اعضای بریکس است نیز اعلام کرده که در بحبوحه تحریم‌های غرب پروژه‌های جدید در روسیه را در نظر نخواهد گرفت.

علاوه بر این، روابط استراتژیک هند با ایالات متحده و مشارکت در ابتکار عمل ژئواکونومیک مانند I۲U۲ که مشارکت بین هند، اسرائیل، امارات متحده عربی و ایالات متحده محسوب می‌شود نشان می‌دهد که شرکای کلیدی غربی برای دهلی نو حیاتی هستند. برخی از اعضای موسس بریکس مانند برزیل و هند و برخی از اعضای آتی آن گروه مانند امارات و عربستان سعودی شرکای منطقه‌ای و متحدان ایالات متحده هستند.

علی‌رغم حرکت ریاض و ابوظبی به سمت تجارت دوجانبه غیردلاری با چین و هند آنان خواستار جایگزین شدن استاندارد‌های مالی و اقتصادی جهانی تحت رهبری ایالات متحده با بریکس نیستند. در همین حال، بریکس تنها پلتفرمی است که ایران و این کشور‌ها را به یکدیگر متصل می‌سازد.

با این وجود، در غیاب توافق نامه‌های خاص یا استاندارد‌های تجاری تهران نمی‌تواند انتظار داشته باشد که بریکس در آینده نزدیک اقتصاد داخلی، تجارت خارجی یا معاملات مالی خود را به طور اساسی تغییر دهد. ادامه مذاکرات برای حذف یا کاهش تحریم‌های غرب همراه با گفتگو میان اعضای بریکس به منظور ایجاد سازوکار‌ها و قوانین شفاف برای تراکنش‌های مالی، پیش‌نیاز‌های ضروری ایران برای تبدیل بریکس به بستری شکوفا برای پیگیری اهداف آن کشور است".