بازار خودرو در ایران یکی از پرتحرک‌ترین و پرتغییرترین بازارهای کشور است که تحت تأثیر عوامل مختلف داخلی و خارجی قرار دارد و حساسیت این بازار، تبدیل به دغدغه شبانه‌روزی مردم و همچنین دولت شده است. سال 1397 را سال آغاز سقوط صنعت ایران و مخصوصا صنعت خودرو ایران دانست و نگاه به شیب عجیب و تقریبا عمودی قیمت‌ها خود کاملا واضح و گویا است.

از آن پس بازار خودرو به یک بازیچه برای دولت بدل شد که با بهانه‌ها مختلف این بازار را محدود و محدودتر کند و با انواع و اقسام ممنوعیت‌ها آن را به یک بازار پرحاشیه و دلال پرور تبدیل کند و دولت نیز به عنوان بزرگترین دلال حال حاضر، در آن نقش پررنگی را بازی می‌کند. در ادامه همه چیز دست به دست هم داد و این بازار با چالش‌های فراوانی روبرو شد که از جمله می‌توان به بازگشت تحریم‌های اقتصادی، ممنوعیت‌های مخرب دولتی در بخش واردات، نوسانات افسار گسیخته ارز، کمبود قطعات ، توقف‌ تولید طیف گسترده‌ای از محصولات و در نهایت حسن ختام این موضوع با شیوع ویروس کرونا و مشکلات ناشی از آن تکمیل شد. این چالش‌ها باعث شد که تولید و عرضه خودرو در ایران به شدت کاهش یابد و چیزی در حدود صفر شود و قیمت‌ها به رکوردهای تاریخی برسند. در این مقاله، ما قصد داریم به بررسی وضعیت آینده بازار خودرو در ایران بپردازیم.براساس پیش‌بینی‌های کارشناسان، چند عامل مهم در ادامه بر روند بازار خودرو تأثیر خواهند گذاشت. اولین عامل، احتمال آزادسازی قیمت خودرو با توجه به توقف تخصیص ارز دولتی به مونتاژکاران خودرو دور از ذهن نیست. برخی کارشناسان معتقد هستند که با تخلیه موجودی خودروهای داخلی و شروع واقعی واردات خودروهای نو و کارکرده، بازار خودرو تا حدودی متعادل خواهد شد و قیمت‌های نجومی بازار آزاد روند کاهشی پیدا می‌کنند. این عامل ممکن است باعث شود که تقاضا برای خودرو افزایش یابد و برای حفظ رقابت بین تولیدکنندگان و واردکنندگان، نیاز است که بحث قیمت‌گذاری از حالت دستوری خارج شود تا تولیدکنندگان و مونتاژکاران نیز بدون ترس از ضرر و زیان ناشی از این موضوع، تولیدات خود را وارد بازار کنند و به کاهش حباب ناشی از "عدم عرضه خودخواسته" کمک کنند.

دومین عامل، مشکلات تخصیص ارز به مونتاژکاران و کاهش احتمالی تولید است. برخی فعالان بازار معتقد هستند که تخصیص ارز به صورت گسسته و نامنظم باعث شده است که تولید خودرو دچار مشکلات فراوان شود و با توجه به اعلام دولت برای توقف تخصیص ارز دولتی به صنایع خودروسازی، به احتمال فراوان در سال آینده تولید خودرو به حداقل برسد. این عامل باعث ‌می‌شود که عرضه خودرو در بازار کاهش یابد و قیمت‌ها رو به افزایش رفته و کیفیت محصولات نیز پایین آید و در صورت پافشاری بر قیمت دستوری مطمئنا با توقف عرضه خودرو از سوی خودروسازان برای جلوگیری از ضرر و زیان مواجه خواهیم شد.سومین عامل، تامین قطعات خودرو است. کارشناسان معتقد هستند که با توجه به تحریم‌های اقتصادی و کمبود ارز، تامین قطعات خودرو برای تولیدکنندگان و واردکنندگان دشوار شده است و در آینده این مشکل ادامه‌دار خواهد بود. این عامل ممکن است باعث شود که تعمیر و نگهداری خودرو برای مصرف‌کنندگان گران‌تر و سخت‌تر شود و برخی خودروها به دلیل عدم تامین قطعات از چرخه خارج شوند.

تامین ارز به صورت ارز صادراتی توسط تولیدکنندگان خودرو

یکی از راه‌حل‌هایی که دولت برای مقابله با کمبود ارز پیشنهاد کرده است، تامین ارز به صورت ارز صادراتی توسط تولیدکنندگان خودرو است. به این ترتیب، تولیدکنندگان با صادر کردن بخشی از محصولات خود به کشورهای هدف، ارز لازم برای واردات قطعات را تأمین کنند. این روش ممکن است دارای مزایایی باشد مانند افزایش توان رقابتی، توسعه بازارهای جدید و کاهش وابستگی به دولت. اما همچنین دارای چالش‌هایی نیز هست مانند نوسانات قیمت ارز، محدودیت‌های تحریم‌ها و رقابت با برندهای جهانی. همچنین، تامین ارز به صورت ارز صادراتی ممکن است باعث شود که بهای تمام شده محصولات داخلی افزایش یابد و در نتیجه قیمت خودرو بالاتر رود.

واردات واقعی خودرو، چاره‌ای برای بازار بی‌چاره

یکی دیگر از موضوعاتی که طی یک سال گذشته به شدت داغ شده است بحث واردات خودرو (CBU) است که متاسفانه با کارشکنی‌های دولتی در بخش‌های مختلف از جمله تامین ارز، سازمان استاندارد و ... هنوز به معنای واقعی تحقق پیدا نکرده است و دولت نیز تصمیمی برای برداشتن پای خود از روی گردن فعالان حوزه واردات ندارد. متاسفانه دولت نه تنها قصد ندارد ارز واردات خودرو را تامین کند بلکه با ایجاد موانع جدید از جمله تعرفه‌های چند صد درصدی و استانداردهای فضایی کاملا پرقدرت مانع از واقعی شدن واردات خودرو می‌شود و همین موضوع به یکی از جدیدترین چالش‌های بازار خودرو کشور بدل شده است و این موضوع بازار را به سمت نابسامانی هرچه بیشتر سوق می‌دهد.با توجه به این عوامل، می‌توان گفت که وضعیت آینده بازار خودرو در ایران پیچیده و نامعلوم است. برای پیش‌بینی دقیق‌تر، لازم است که رفتار دولت، تولیدکنندگان، واردکنندگان و مصرف‌کنندگان را در نظر گرفت. همچنین، تأثیر عوامل خارجی مانند روابط سیاسی، قیمت نفت و تغییرات اقلیمی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در نهایت، باید امیدوار بود که بازار خودرو در ایران به سمت پایداری حرکت کند و نیازهای روزافزون مصرف‌کنندگان را برآورده سازد.