گویا سوژه برای پاک کردن صورت مسئله هم پیدا شد؛ صورت مسئله چیست؟ پله‌برقی‌های خراب و فرسوده‌ای که از شمار خارج است. سوژه هم که خب اتفاقی است که روز جمعه رخ داد؛ قطع دست یک کودک 9 ساله در یکی از همین پله‌های‌برقی تهران.

هرچند شهرداری تقصیر این ماجرای دردناک را به گردن بازیگوشی کودک و بی‌حواسی پدر‌ و مادرش انداخت، اما در جلسه دیروز شورای شهر پایتخت کسی به این دلایل عجیب و غریب شهرداری توجهی نکرد و سخن از بررسی علل فنی ماجرا برای یافتن مقصر این حادثه مطرح شد. در این میان آنچه بیش از همه واکنش‌برانگیز شد؛ نظر یکی از اعضای شورای شهر تهران بود که اساسا رای بر جمع کردن پله‌برقی‌ها داد. پله‌برقی‌های خراب و فرسوده و در معرض حادثه‌ای که محمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر با بیانی وحشت‌زا آن را این طور توصیف کرد که «ممکن است چرخ‌دنده‌هایش در برود و آدم را داخل خودش بکشد و بلای جان مردم شود».

نظر آقامیری هرچند معطوف به پله‌برقیِ پل‌های هواییِ سطح شهر و نه متروها بود، اما بسیاری با اشاره به وجود مشکلات مشابه در سایر اماکن چون مترو تهران، آن را قابل تعمیم دانسته و ابراز تاسف کردند که تتمه به جا مانده از مظاهر اولیه یک کلانشهر که روزگاری داعیه توسعه داشته و رویای گسترش تارعنکبوتی مترو و راه‌اندازی مونوریل در سر می‌پروراند و خود را با شهرهای بزرگ کشورهای در حال توسعه یا توسعه‌یافته همسنگ می‌پنداشت هم در حال محو شدن است.

هرچند مدیران شهری پایتخت در این سال‌ها، همچنان بر طبل لاف‌زنی می‌کوبند و تهران را ام‌القرای جهان اسلام می‌دانند که نگاهی به پایتخت کشورهای اسلامی منطقه نشان می‌دهد این شهر، از کوچکترین همسایگانش هم چند دهه‌ای عقب‌تر مانده است و شهروندانش خسته‌تر و فرسوده‌تر از همیشه در شهری مشحون از مشکلات ریز و درشت، در حسرت اتوبوس‌های کمتر دودزا و خلوت، واگن‌ها و تهویه‌های سالم و ‌پله‌برقی‌ها و آسانسورهای از مدار خارج نشده.... و ده‌ها و صدها مورد دیگر روزگار می‌گذرانند.

سال پیش سخنگوی شورای شهر تحریم و نبود قطعات یدکی را دلیل خاموشی ‌پله‌برقی عنوان کرد. زخمی که به اعتقاد کارشناسان امسال کاری‌تر از سال قبل شده است. چراکه قطعات فرسوده‌تر شده و سایه تحریم‌ها همچنان پابرجاست

زاکانی و انکار خرابی پله‌برقی‌ها

اردیبهشت ماه بود که شهردار تهران در حاشیه جلسه دولت در پاسخ سوال یک خبرنگار در مورد خرابی پرشمار ‌پله‌برقی‌ها در سطح شهر آن را گزاره غلطی دانست و گفت که «من برای خبرنگاران تور می‌گذارم بروند پله‌های برقی را چک کنند». در حالی او شمار بالای خرابی ‌پله‌برقی‌ها را کتمان می‌کرد که همان زمان گزارش‌های متعددی درخصوص خرابی ‌پله‌برقی پل‌های هوایی و مترو از سوی برخی دیگر از مدیران شهری و حتی اعضای شورای شهر ارائه شده بود.

اتفاق تلخ اخیر که در آن دست یک کودک داخل یکی از همین پله‌های برفی فرو رفت، بار دیگر موضوع خرابی این وسایل جابه‌جایی ارتفاعی شهروندان را مطرح کرد. موضوعی که گلایه اصلی بسیاری از مسافران مترو است.

همین خرداد ماه بود که حادثه در ‌پله‌برقی مترو شهید بهشتی تهران به مصدومیت 18 نفر انجامید. ‌پله‌برقی به دلیل نقص فنی یکباره ایستاد و دوباره به حرکت افتاد و این موضوع منجر به سقوط مسافرانش شد. مدیرعامل شرکت مترو در باره دلیل این حادثه اعلام کرد که نقص فنی در گیربکس دلیل حادثه ‌پله‌برقی مترو ایستگاه شهید بهشتی است. اما غیر از این مورد موارد مشابه دیگری هم وجود داشت. مواردی که کارشناسان دلیل اصلی آن را فرسودگی و عدم سرویس‌ها و تعویض‌های دوره‌ای می‌دانند. تعمیرات و تعویضاتی که در غیاب بودجه مناسب و در سایه تحریم‌ها و نبود قطعات و صد البته اولویت نداشتن این امور نزد مدیران شهری، به تعویق می‌افتد و کیفیت زندگی در پایتخت پرجمعیت ایران را سخت‌تر از همیشه می‌کند.

با پیشنهاد دیروز آقامیری به نظر می‌رسد تتمه به جا مانده از مظاهر اولیه یک کلانشهر که روزگاری داعیه توسعه و ام‌القری جهان اسلام داشته، رویای گسترش تارعنکبوتی مترو و راه‌اندازی مونوریل در سر می‌پروراند و خود را با شهرهای بزرگ کشورهای در حال توسعه یا توسعه‌یافته همسنگ می‌پنداشت هم در حال محو شدن است

در این میان برخی کارشناسان معتقدند؛ شلوغی اغلب ایستگاه‌های مترو و امکان فاجعه‌آفرین شدن کوچکترین مشکل فنی در این پله‌‌برقی‌ها سبب شده است که بسیاری از مدیران ایستگاه‌ها، پس از بروز نقص فنی، ‌پله‌برقی را از مدار خارج کنند. افزایش شمار پله‌های از مدار خارج شده مدت‌هاست که صدای بسیاری از مسافران را درآورده است چرا که خرابی یکی از همین پله‌ها دسترسی به مترو را سخت می‌کند. در این میان برخی سالمندان، معلولان، بیماران و... که توان بدنیشان اجازه نمی‌دهد، اساسا قید این وسیله امن و کم هزینه را می‌زنند و خود را درگیر دود و ترافیک بیش از پیش شهر می‌کنند.

این معضل در پل‌های هوایی مکانیزه سطح شهر بسیار گسترده‌تر است و بسیاری از شهروندان شاهد خرابی و بسته بودن این ‌پله‌برقی‌ها هستند. این در حالی است که خرابی این پل‌های مکانیزه برخی از عابران را به سمت عبور از خیابان ترغیب و در نتیجه به افزایش تصادفات خیابانی دامن می‌زند.

۳۰ تا ۴۰ درصد ‌پله‌برقی‌ها مشکل دارند

برخی معتقدند اغراق نیست اگر بگوییم نیمی از ‌پله‌برقی‌های تهران خراب است. ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران هم معتقد است حداقل ۳۰ تا ۴۰ درصد ‌پله‌برقی‌ها تهران مشکل دارد.

چندی پیش هم جعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون حمل و نقل در جلسه شورای شهر تهران گفته بود: «در تهران ۱۱۹ پل عابر با ‌پله‌برقی وجود دارد و طی بررسی‌ها مجموعا ۵۷ دستگاه با نواقصی مواجه و ۱۵ پل بصورت کامل غیرفعال هستند. به عبارت دیگر، ۵۲ درصد پل‌ها سالم، ۳۵ درصد با کمی نقص و ۱۳ درصد کاملا غیر فعال هستند».

محمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران پیشنهاد داد که در قالب یک دو فوریت نسبت به جمع کردن کل پله برقی‌های پل‌های هواییِ سطح شهر اقدام و این مصیبت از سر مردم باز شود

عضو شورای شهر تهران گفت: «با توجه به اینکه نگهداری پل‌ها برعهده سازمان زیباسازی است، عملا مشاهده می‌شود در مناطق ۱۷،۱۸ و ۱۹ وضعیت خوبی وجود دارد و در منطقه ۱ وضعیت نامطلوب است و ۷۰ درصد پله‌های این منطقه خراب هستند. مناطق ۱۲،۷،۴ و وضعیت خوبی در حوزه ‌پله‌برقی ندارند و در منطقه ۱۲ به هیچ وجه ‌پله‌برقی وجود ندارد».

پیچیدگی رفع مشکل فنی و اولویت مدیران شهری

سال پیش سخنگوی شورای شهر تحریم و نبود قطعات یدکی را دلیل خاموشی ‌پله‌برقی عنوان کرد. زخمی که به اعتقاد کارشناسان امسال کاری‌تر از سال قبل شده است. چرا که قطعات فرسوده‌تر شده و سایه تحریم‌ها همچنان پابرجاست. با این تفاوت که با توجه به افزایش تورم و کاهش ارزش پول ملی، تعمیرات به نسبت سال‌های گذشته هزینه‌های گزاف‌تری خواهد داشت.

این در حالی است که مدیران شهری به جای حل این مسائل به دنبال اولویت‌های جناحی و حزبی و ایدئولوژیک خود هستند. نمونه‌اش همین پیشنهاد رئیس شورا برای ساخت دروازه قرآن در یکی از معابر تهران در پاسخ به هتک‌حرمت به قرآن در سوئد است. افزون بر این؛ به جای رفع مشکلات واقعی مردم بودجه‌های شهری صرف فعالیت‌های تبلیغاتی و نمادینی می‌شود که به اعتقاد بسیاری بی‌حاصل است و حتی تاثیر فرهنگی هم دربرندارد.