چرا عادی‌سازی روابط ریاض-تل‌آویو برای واشنگتن اهمیت دارد؟

پس از سفر ناموفق و بی‌دستاورد تابستان ۲۰۲۲ بایدن به عربستان و عدم موافقت بن‌سلمان برای افزایش عرضه نفت و نفوذ بیشتر چین در خاورمیانه، از آوریل ۲۰۲۳ شاهد ترافیک رفت‌وآمد مقامات آمریکایی به عربستان هستیم. بایدن با شناخت از توان و قدرت متحد استراتژیک خود در همراه ساختن سایر کشورهای عربی در مهار ایران تلاش می‌کند؛ همانطور که چین رقیب آمریکا نیز ضمن اهداف متفاوت، منافع یکسانی در منطقه‌ای بی‌تنش خواهد داشت.

گرچه بهبود اقتصاد و تورم داخلی آمریکا و رشد اقتصادی ۲/۴درصد در سه ماه اول ۲۰۲۳ می‌تواند برگ برنده‌ای برای جذب آراء انتخاباتی بیشتر برای بایدن باشد؛ اما دولت کنونی آمریکا در توافقات بین‌المللی چندان توفیقی نداشته است.

پس از ویلیام برنز (رئیس سازمان اطلاعات آمریکا)، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، مرد دوم و کلیدی در تصمیم‌سازی کنونی آمریکا محسوب می‌شود. پس از سفر ماه پیش آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه آمریکا، اکنون برای بار دوم سالیوان به عربستان سفر کرده است.

نویسنده قبلاً در یادداشتی با عنوان «رایزنی‌های دوجانبه عربستان و انتخاب ایران» به تلاش آمریکا و چین در جهت عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان و حل مسئله فلسطین در جهت منافع خود، اشاره کرده بود. پس از اینکه بایدن به درخواست نتانیاهو برای دیدار با او‌ به دلیل اصلاحات قضایی نتانیاهو و طرح‌های افراطی او در گسترش شهرک‌سازی، که واکنش اتحادیه اروپا را هم در پی داشت، پاسخی نداد، نخست‌وزیر اسرائیل خواستار سفر به چین شد. به نظر می‌رسد او نیز مانند عربستان، تعامل با رقیب آمریکا و روابط متوازن را در جهت منافع خود و امتیازگیری و چانه‌زنی بیشتر تشخیص داده است. ضمن اینکه هرکدام از چهار کشور در برقراری مناسبات و عادی‌سازی روابط بین دو کشور اسرائیل و عربستان ذی‌نفع هستند.

در این میان، جو بایدن پس از ناامیدی از توافق با ایران و به بن‌بست رسیدن برجام، با ترمیم رابطه با عربستان و زمینه‌سازی برای عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان برگ برنده‌ای در انتخابات آتی به‌دست آورده و از نفوذ چین در روابط با عربستان خواهد کاست و اگر آمریکا سه شرط قبلی عربستان، پشتیبانی از هسته‌ای شدن این کشور، بستن معاهده امنیتی گسترده مانند ناتو و قراردادهای تسلیحاتی پیشرفته با عربستان را بپذیرد و امضاء کند، عربستان به خواسته‌های خود خواهد رسید و در مقابل، بحران در یمن پایان خواهد یافت.

از طرفی، ایجاد منطقه‌ای بی‌تنش برای منافع چین در حوزه انرژی نیز حائز اهمیت خواهد بود. ازاین‌روست که چین به موازات آمریکا، با دعوت از محمود عباس و نتانیاهو به این کشور، می‌کوشد نقش میانجی و فعالی را در روابط عربستان با اسرائیل ایفا کند. چنانچه سفیر چین در اسرائیل در دیدار با نتانیاهو، چند کتاب به قلم شی‌جین‌پینگ را به او اهداء کرد.

نتانیاهو و دولت تندروی او که سال‌ها به‌دنبال عادی‌سازی مناسبات با کشورهای عربی و خصوصاً عربستان است، با طرح اصلاحات قضایی و تصویب آن در مجلس و با توجه به عدم رضایت آمریکا و اروپا از این طرح و گسترش شهرک‌سازی و شرط دوکشوری عربستان که چین نیز در دیدار با محمود عباس به آن اشاره کرد و پشتیبانی آمریکا از این طرح، با سد و بن‌بستی خودساخته در عادی‌سازی برای هموار شدن احتمالی مناسبات عربستان و اسرائیل روبه‌رو خواهد بود. هرچند این احتمال وجود دارد که نتانیاهو قسمتی از اصلاحات قضایی را در جهت اقناع مخالفان داخلی حذف و سپس گفت‌وگو با فلسطین و پذیرش طرح دوکشوری که عربستان عادی‌سازی را منوط به این شرط کرده است، اجرا سازد. اما از طرفی، این احتمال قوی‌تر است که با پافشاری بر این طرح به‌رغم اعتراضات، از آن به عنوان اهرم فشار و چانه‌زنی برای گرفتن امتیاز داخلی و گفت‌وگوی احتمالی و آتی با فلسطین در مورد اراضی کرانه باختری استفاده کند.

در این میان، بایدن تا قبل از کارزارهای انتخاباتی در پی اعلام این عادی‌سازی است و طرفین این عادی‌سازی اسرائیل و عربستان در جهت امتیازگیری بیشتر و تامین منافع خود هستند. آمریکا تفاهم و حفظ وضع موجود و کنترل تنش را با توجه به عدم اقبال کنگره آمریکا و مخالفت افراطیون در ایران، به توافق با ایرانِ فرصت‌سوز ترجیح داده و درصدد زمینه‌سازی برای عادی‌سازی تاریخی عربستان «منافع‌محور» و اسرائیل «فرصت‌طلب» خواهد بود.