مطابق گزارش‌های اطلاعاتی کشورهای اروپایی، ایران برنامه هسته‌ای خود را سریعاً به پیش می‌راند و احتمالاً فاصله چندانی با اولین آزمایش هسته‌ای خود نداشته باشد. این کشور علی‌رغم مشکلات اقتصادی و تحریم‌های امریکا، به صادرات نفت، آن هم در مقیاسی وسیع ادامه می‌دهد و در صورت انعقاد توافقی تازه با سرریز بازارهای جهانی نیز مواجه خواهد بود. در بحبوحه افزایش تهدیدات هسته‌ای حالا ادعاهایی وجود دارد مبنی بر اینکه استراتژی دولت بایدن در قبال ایران تغییر کرده و شاید راه برای دست‌یابی به توافقی تازه مهیا باشد.

دو هفته پیش، پس از انتشار گزارش‌هایی مبنی بر پیشرفت امریکا و ایران در از سرگیری مذاکرات هسته‌ای، قیمت نفت کاهش پیدا کرد. اتفاقی که می‌تواند به کاهش تحریم‌های صادرات نفت ایران نیز ختم شود.

روزنامه اسرائیلی آرتص گزارش داد که مذاکرات با سرعتی بیش از آنچه که انتظارش می‌رفت، پیش رفته و احتمال دست‌یابی به توافق در عرض چند هفته وجود دارد.

احتمالاً مفاد قرارداد مزبور شامل توقف فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی و بالاتر از آن از جانب ایران، در ازای صدور مجوز ۱ میلیون بشکه نفت در روز است.

اما حالا گزارشی بحث‌برانگیز انتشار یافته که نشان می‌دهد ایران به اولین آزمایش هسته‌ای خود نزدیک شده است.

به تشخیص آژانس اطلاعاتی هلند، ایران حالا «به طور فزاینده‌ای در حال استقرار سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر غنی‌سازی اورانیوم است؛ ضمن آنکه ظرفیت غنی‌سازی خود را نیز افزایش می‌دهد.»

مقامات اطلاعاتی سوئد این موضوع را تأیید کرده و ادعا کرده‌اند که «فناوری سوئدی توانسته است توجه ایران را در محصولاتی با کاربردهای دوگانه و محصولات پیشرفته و حیاتی، چه در بحث استفاده‌های نظامی و چه غیرنظامی، به خود جلب کند.» مقامات این کشور گفته‌اند: «ایران هم فناوری و هم دانش خود را از روش‌هایی ویژه به دست می‌آورد و با کمک دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی سوئد، توانایی‌های خود را ارتقاء می‌دهد.»

چشم‌انداز احیای هسته‌ای ایران حالا به طرز چشم‌گیری تغییر کرده است. وضعیت وخیم اقتصادی این کشور احتمالاً وادارش خواهد کرد که نهایت امر نظارت و امضای توافق هسته‌ای جدید را زودتر بپذیرد؛ چرا که ذخایر ارزی این کشور از ۱۲۲.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ به ۲۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ کاهش یافته است. البته این آمار مربوط به پیش از زمانی است که این مقدار به ۴۱.۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ ارتقاء یابد.

گزارش‌ها حاکی از آن‌اند که حالا استراتژی دولت بایدن در مورد جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران از رویکرد «پیشگیری»، به «مهار» تغییر یافته است؛ و این اتفاق ۵ سال پس از آن افتاده که دونالد ترامپ به طرز اسفناکی برجام را ترک گفت. در شرایط کنونی مسیر دست‌یابی به توافق ساده‌تر شده است.

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس سابق کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس، مدعی شده است که دولت بایدن «از برخی از قراردادهای انرژی چشم خواهد پوشید و در ازای آن ایران نیز از گسترش بیشتر برنامه‌های هسته‌ای خود صرف‌نظر خواهد کرد. در ازای آن هم برخی از وجوه مسدودشده این کشور آزاد خواهد شد.»

رهبر عالی ایران نیز پیش ازین گفته بود که توافق با غرب تا زمانی که زیرساخت‌های هسته‌ای این کشور را تحت‌تأثیر قرار ندهد، قابل قبول خواهد بود.

اما در صورتی که ایران دست به آزمایش هسته‌ای خود بزند، نمی‌توان در مورد موضع بعدی بایدن اظهارنظر کرد.

در ماه می، صادرات نفت‌خام ایران از ۱.۵ میلیون بشکه در روز فراتر رفت؛ که بالاترین سطح از سال ۲۰۱۸ محسوب می‌شود. و این افزایش در شرایطی رخ داده که این کشور کماکان تحت تحریم‌های ایالات‌متحده قرار دارد.

ماه گذشته تهران گفت که تولیدات نفت‌خام خود را به بالای ۳ میلیون بشکه در روز رسانده است؛ که این میزان هم باز فراتر از آمار ۲۰۱۸ است. با این حال عطف به اختلافی که مقدار کنونی با ۳.۷ میلیون بشکه در روز، در اوج سال ۲۰۱۸ دارد، می‌توان فضای بیشتری برای افزایش آن قائل شد.

اما افزایش تولیدات ایران از سطح کنونی به جایی که ایران آرزویش را داشته شاید لااقل چندین سال به طول انجامد. خصوصاً به دلیل عقب‌افتادن این کشور در فاصله چند دهه اخیر. [بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت سابق ایران زمانی گفته بود که بزرگ‌ترین آرزویش افزایش تولیدات نفت ایران به شش میلیون بشکه در روز است.]

تهران طی چهاردهه گذشته نتوانسته است درآمد نفتی خود را به میزان لازم اندوخته و یا اقتصاد خود را تنوع بخشد. در واقع از انقلاب ۵۷ این کشور در هیچ برهه‌ای از زمان قادر به تولید بیش از ۴ میلیون بشکه در روز نبوده است.

از زمان انقلاب ایران، سرمایه‌گذاران خارجی از اقتصاد این کشور دور مانده‌اند. بخشی از مشکل این است که مدل اقتصادی تحت کنترل دولت، سالانه بیش از ۵۰ میلیارد دلار را صرف یارانه‌های نفت و گاز می‌کند.

نتیجه هم این است که ایرانیان از ارزان‌ترین قیمت برق و بنزین به نسبت سایر نقاط دنیا برخوردارند. اما به سبب اقتصادشان که شدیداً متکی به دلارهای نفتی‌ست ناچارند با بیکاری و تورم بالا دست‌و‌پنجه نرم کنند.

دولت رئیسی در دوران خود سعی کرده است اصلاحاتی اساسی در نظام یارانه‌ای این کشور انجام دهد؛ اما شدت فساد مالی تلاش‌های او را کم‌رنگ ساخته است.