تولید خودروهای بی‌کیفیت، تردد خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها به جای گاز یا برق، علت آلودگی هوای شهرها به ویژه کلان‌شهرها است. متأسفانه آلودگی هوا هر سال حدود 21 هزار ایرانی را دچار مرگ زودرس می‌کند. اجرای راهکارهای مهار آلودگی هوا نیاز به با علم و تجربه روز جهان دارد همچنین تأمین اعتبار ریالی و ارزی و اختصاص بودجه برای ساماندهی حمل‌ونقل عمومی و تولید خودرو استاندارد و سوخت استاندارد یا واردات خودرو و سوخت باکیفیت یورو 5 و 6 انجام این دو می‌تواند به سلامت جامعه کمک کند و از مرگ‌ومیر بر اثر آلودگی هوا بکاهد. کمیسیون اصل نود مجلس دلایل آلودگی هوای شهرها را بررسی و روز گذشته نتیجه آن را در جلسه علنی مجلس قرائت کرد. گزیده این گزارش به نقل از شفقنا در ادامه می‌آید.

سخنگوی گروه اصل نود با اشاره به گزارش این گروه درباره آلودگی‌ هوا گفت: وزارت نیرو در تأمین برق موردنیاز کشور نه‌تنها از انرژی‌های تجدید پذیر استفاده نکرده که به دلیل شرایط خاص تحریمی کشور، مصرف مازوت در حال افزایش است و طبق اعلام مرکز اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست از ۱۶ نیروگاه کشور، ۱۴ نیروگاه مصرف مازوت دارند.

افزایش روزهای آلوده

مطابق اعلام سازمان حفاظت محیط‌زیست تعداد روزهای پاک (از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا ۱۸ دی‌ماه همان سال) از ۱۵ روزبه ۲ روز در همان بازه زمانی در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ تقلیل پیدا کند. بارزتر اینکه در سال مای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ طبق اعلام ایستگاه مای سنجش کیفی هوای سازمان حفاظت محیط‌زیست، روزهای بسیار ناسالم و خطرناک تا نیمه دی‌ماه ثبت‌نشده است؛ درحالی‌که در سال ۱۴۰۱ تا ۱۸ دی‌ماه، مجموعاً ۴ روز در شرایط ویژه بحرانی و فوق بحرانی قرار گرفتیم. اگر تعداد روزهای ناسالم برای گروه مای حساس را در همین بازه زمانی (یعنی ۱ فروردین تا ۱۸ دی‌ماه) از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ بررسی کنیم می‌بینیم این تعداد از ۸۹ روزبه ۱۱۵ روز افزایش پیداکرده و شرایط ناسالم برای تمامی گروه‌ها هم از ۸ روز در سال ۱۳۹۹ به ۲۴ روز در سال ۱۴۰۱ رسیده است که نشان‌دهندۀ اوج بحران است.

نتیجه گزارش‌ کمیسون اصل نود درباره آلودگی هوا

− سازمان محیط‌زیست متولی اجرای ۶۰ حکم قانونی در قانون هوای پاک بوده که کمتر از ده درصد آن محقق شده است. این در حالی است که فرماندهی اجرای این قانون بر عهده این دستگاه است.
− سازمان برنامه و بودجه تا آذرماه ۱۴۰۰ تعهدات خود را انجام نداده بود که در دقایق پایانی قبل از ارسال لایحه بودجه، ردیف بودجه ۳۲۰ میلیارد ریالی مشخص و به مجلس ارسال شد که مطابق اعلام دستگاه‌های متولی این اعتبار نیز جذب نگردید.

− عمده آلایندگی در هوای تهران از ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است که از صنایع و حمل‌ونقل فرسوده ناشی می‌شود و باوجوداین مهم وزارت صمت اقدام مناسب را انجام نداده است.
− نکته قابل‌توجه آن است که روند تغییرات غلظت سالانه ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، طی بازه زمانی سال ۱۳۸۸ تا ۱۴۰۱ روندی کاهشی دارد، اما همچنان بسیار بیشتر از حد مجاز است.

− وزارت نفت استانداردهای لازم را در استفاده نیروگاه‌ها از سوخت مازوت به کار نگرفته و سوخت‌های تولیدی کشور ازجمله بنزین، نفت گاز، نفت کوره و نفت سفید مطابق با استاندارد ملی مصوب عرضه نشده است.
− وزارت نیرو در تأمین برق موردنیاز کشور نه‌تنها از انرژی‌های تجدید پذیر استفاده نکرده است تا جایی که به دلیل شرایط خاص تحریمی کشور، مصرف مازوت در حال افزایش است و طبق اعلام مرکز اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست از ۱۶ نیروگاه کشور، ۱۴ نیروگاه مصرف مازوت دارند.

− وزارت جهاد کشاورزی، اقدامات لازم را برای تهیه حریم سبز بزرگراه‌ها و کمربند سبز شهرها و روستاهای تحت تأثیر رخدادهای گرد و غبار با روش آبیاری جدید و با اولویت استفاده از پساب‌های شهری و روستایی انجام نداده است.

− سازمان استاندارد مطابق ماده ۱۸ قانون هوای پاک سازمان ملی استاندارد باید از واردات سوخت فاقد استاندارد جلوگیری نماید. دراین‌باره نه‌تنها هیچ دستورالعملی توسط سازمان استاندارد ابلاغ نشده بلکه تاکنون گزارشی از نحوه اجرای این ماده علی‌رغم تکلیف قانونی ارائه نشده است. به‌طور خلاصه از میان ۵۷ ماده مقرر در قانون هوای پاک و آیین‌نامه فنی آن، اجرای ۲۲ ماده به صورت ضعیف، ۱۷ ماده متوسط و ۱۸ ماده خوب، برآورد کارشناسی شده است. بنابراین بیش‌ترین وزن، به اجرای ضعیف و پس‌ازآن به اجرای خوب و متوسط برمی‌گردد.

بیش‌ترین سهم تولید آلاینده توسط وسایل نقلیه

منابع متحرک با تولید ۴۵۳۷ تن ذرات میکرون، بیش‌ترین سهم را در انتشار آلاینده‌ها دارند و بعدازآن صنایع با تولید ۱۸۶۴ تن، سهم دوم را به خود اختصاص داده‌اند.

انتشار ذرات غیر اگزوزی (سایشی) خودروها ازجمله منابع آلاینده‌ای است که کمتر بدان توجه شده است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد انتشار سایشی (ناشی از لاستیک چرخ و ترمز و کلاچ) بیش از ۱۰ برابر انتشار احتراقی است و ۴۸ درصد از انتشار ذرات معلق به انتشار سایشی برمی‌گردد.

هزینه هنگفت درمان

مطابق جدیدترین گزارشی که وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با همکاری مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال ۱۴۰۰ تهیه‌کرده کل هزینه‌های ناشی از مرگ‌ومیر منتسب به PM۲.۵ در کشور طی سال ۱۴۰۰ برابر ۳/۱۱ میلیارد دلار برآورد شده است. مجموع هزینه اقتصادی مرگ‌های ناشی از مواجهه با ذرات معلق در سال ۱۴۰۰ در شهر تهران به‌طور میانگین برابر با سه میلیارد و چهارصد میلیون دلار هست. قطعاً این هزینه‌ها در سال ۱۴۰۱ افزایش داشته است.

مرگ‌ومیر بر اثر آلودگی هوا

با احتساب میانگین، تعداد مرگ کل منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در بزرگ‌سالان بالاتر از ۳۰ سال در شهرهای موردمطالعه در کشور طی سال ۱۴۰۰، ۲۰۸۳۷ نفر بوده است. نتایج نشان می‌دهد، در سال ۱۴۰۰ به‌طور میانگین درصد مرگ منتسب به ذرات معلق در کشور برابر با ۵۹/۱۲ بوده است. بر اساس این گزارش تعداد مرگ‌ومیر کل (همه علل) در بزرگ‌سالان بالاتر از ۳۰ سال منتسب به آلاینده PM۲.۵ طی سال ۱۴۰۰ در شهر تهران به‌طور میانگین ۶۳۹۸ نفر است.