تحصیل در طبقه فوقانی

روز گذشته رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش و پرورش کف و سقف شهریه مدارس غیردولتی را اعلام کرد. موضوعی که هرساله بحث‌های فراوانی را با موضوع طبقاتی‌شدن آموزش به میان می‌کشد. امسال هم به نظر نمی‌رسد که تغییری در رویه‌ها شاهد باشیم و خیلی محتمل است که چند ماه بعد از تیرماهی که یک مقام آموزش و پرورش قیمت شهریه‌ها را اعلام کرد، گزارش‌هایی با موضوع شهریه‌های دو یا سه برابری مدارس غیردولتی دریافت کنیم.

روز گذشته رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش و پرورش کف و سقف شهریه مدارس غیردولتی را اعلام کرد. موضوعی که هرساله بحث‌های فراوانی را با موضوع طبقاتی‌شدن آموزش به میان می‌کشد. امسال هم به نظر نمی‌رسد که تغییری در رویه‌ها شاهد باشیم و خیلی محتمل است که چند ماه بعد از تیرماهی که یک مقام آموزش و پرورش قیمت شهریه‌ها را اعلام کرد، گزارش‌هایی با موضوع شهریه‌های دو یا سه برابری مدارس غیردولتی دریافت کنیم. ایده مدارس غیردولتی تلاشی بود برای کم‌کردن بار از روی دوش مدارس دولتی و بالابردن کیفیت آموزش در مدارس دولتی اما آنچه در عمل اتفاق افتاد، ثابت‌بودن یا نزول کیفیت خدمات مدارس دولتی و در مقابل از دسترس خارج‌شدن مدارس غیردولتی از دست بیشتر گروه‌های جامعه و محدود‌شدنش به بخش کوچکی از جامعه مرفهین کشور است. همان چیزی که در عمل به طبقاتی‌شدن آموزش منجر شده است.

یک مغالطه در اعلام شهریه

احمد محمودزاده، رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش و پرورش، با بیان اینکه امسال در فرمول شهریه مدارس غیر‌دولتی «نیروی انسانی» را همراه با لزوم «آموزش» این نیروها مد نظر قرار داده‌ایم، گفت: برای سال تحصیلی ۱۴۰2ـ۱۴۰3 میزان شهریه مصوب مدارس غیردولتی از پنج میلیون آغاز می‌شود و تا ۴۸ میلیون تومان است که فقط دو مدرسه ما مجاز به دریافت شهریه ۴۸ میلیون‌تومانی هستند. احمد محمودزاده در نشستی خبری با موضوع شهریه مدارس غیردولتی و توانمندسازی نیروی انسانی در مدارس غیردولتی، همچنین اظهار کرد: ۳۸ درصد از شهریه تعیین‌شده برای هر مدرسه نیز طبق فوق‌ برنامه است؛ فعالیت‌های تابستانی مدارس به شهریه‌ ثابت اضافه می‌شود که این شهریه برای مهر 1402 - 1403 به بعد است و شامل حال فعالیت‌های امسال نمی‌شود.

نرگس ملک‌زاده، کارشناس حوزه آموزش و پرورش، در گفت‌وگو با «شرق» در واکنش به اعلام این مبلغ می‌گوید مسئله اول این است که بسیاری گمان می‌کنند که نهایتا شهریه یک مدرسه غیردولتی ۴۸ میلیون تومان است اما

در ‌واقع شهریه‌ها همان مبلغ ۶۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است که با اضافه ۳۸ درصدی مبلغ فوق ‌برنامه محاسبه می‌شود. او در ادامه می‌گوید که اساسا مدارس غیردولتی با برنامه‌های فوق‌ برنامه بر اساس ایده‌های هیئت مؤسس خودشان را تعریف می‌کنند و شما نمی‌توانید مدرسه‌ای پیدا کنید که غیردولتی باشد و نقشه‌ای برای فوق ‌برنامه نداشته باشد. پس اگر مدارس همین سقف و کف را هم رعایت کنند، باید شهریه مدارس غیردولتی را ۶۵ میلیون تومان در نظر گرفت. ملک‌زاده در ادامه می‌گوید چیزی که واضح است و تاکنون بارها به‌صورت تکرارشونده با آن مواجه بودیم، این است که اساسا همین سقف و کف هم رعایت نمی‌شود. در نبود نظارت صحیح اغلب مدارس هزینه‌ای فراتر از این عدد و رقم را دریافت می‌کنند. همچنین بعضا به دلیل کیفیت پایین خدمات در مدارس دولتی خانواده‌های متمول با علاقه این مبلغ یا مبالغ چندبرابری را برای آموزش بهتر فرزندانشان هزینه می‌کنند؛ مسئله‌ای که مشخص است این است که همه این صورت‌مسئله‌ها را همه می‌دانیم و پیش‌بینی هم می‌کنیم که هر سال رخ بدهد اما هیچ نظارت یا اقدامی برای جلوگیری از به‌وقوع‌پیوستن آن صورت نمی‌گیرد.

روند افزایشی مدارس غیردولتی

موضوع مدارس غیردولتی همواره در ایران مسئله‌ای پرچالش بوده. بسیاری از کارشناسان آموزش معتقدند این مدارس به اهداف از پیش تعیین‌شده‌شان نرسیده‌اند و فقط موجب ایجاد شکاف آموزشی در ایران شده‌اند. رضا نهضت، کارشناس حوزه آموزش و پرورش هم در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید هزینه تعیین‌شده برای مدارس غیردولتی عدد عجیبی نیست و با توجه به وضعیت اقتصادی موجود در کشور و هزینه مدارس این عدد و عددهای بالاتر از آن برای آموزش غیردولتی طبیعی است. آقای نهضت در بخش دیگری از حرف‌هایش با اشاره به اختلاف فاحش میان تحصیل غیردولتی و دولتی از اخلالی که این وضعیت در آموزش دانش‌آموزان ایجاد می‌کند، می‌گوید: آقایانی که در سال‌های اخیر بر آموزش غیردولتی تأکید داشتند حالا باید پاسخ‌گوی چنین وضعیتی باشند. از دوره آقای نجفی این مسئله شروع شد و در دوران آقای فانی و دولت حسن روحانی هم تصمیم بر این شد که درصد مدارس غیردولتی از ۱۳ درصد به ۲۰ درصد افزایش یابد. توجیه آنها این بود که با توسعه مدارس غیردولتی بار آموزش از روی دوش مدارس دولتی برداشته می‌شود و می‌توان هزینه بیشتری برای مدارس دولتی که درصدشان کمتر شده، انجام داد و کیفیت آموزش را در مدارس دولتی هم بالا برد. چیزی که در عمل به هیچ وجه به واقعیت نزدیک هم نشد و کیفیت آموزش در این مدارس افزایش نیافت. در دولت آقای رئیسی با اسم مردمی‌سازی همین اتفاق در حال رخ‌دادن است و سیاست‌ها هیچ تغییری نکرده است. فقط اسم آن عوض شده و عنوان مردمی‌سازی به خود گرفته است. نتیجه اما همان است که مدارس دولتی به شدت شلوغ شده‌اند و آموزشگاه و معلم در حد استاندارد برای دانش‌آموزان وجود ندارد. چندی پیش یک آماری منتشر شده بود که در تهران نسبت دانش‌آموز به معلم در مدارس دولتی ۵۰ به یک است. همین عدد نشان می‌دهد که چرا باید در مهر و آبان منتظر شنیدن خبرهایی درباره شهریه‌های دو یا سه برابری مدارس غیردولتی باشیم. چون حتی اگر شما از دهک بالای جامعه و ثروتمند هم نباشید و طبقه متوسط هم باشید، حاضرید فرش یا خودروی زیر پای‌تان را بفروشید تا فرزندتان به آموزش استاندارد دسترسی داشته باشد تا در مدرسه‌ای باشد که ممکن است دو ماه معلم نداشته باشد.

رضا نهضت در بخش پایانی صحبت‌هایش به کمبود امکانات در مدارس دولتی اشاره می‌کند و می‌گوید که در آموزش و پرورش با موج بازنشستگی‌ها هم مواجه هستیم و این مسئله یکی از چالش‌های مدارس دولتی است که کیفیت آموزش را در آن تحت تأثیر قرار می‌دهد. با وضعیت پرداختی‌های آموزش و پرورش به معلم‌های حق‌التدریسی هم کمتر نیروی بازنشسته‌ای علاقه‌مند به بازگشت به محل کار است و برای همین آموزش و پرورش دولتی در حال ضعیف و ضعیف‌ترشدن است و در مقابل آموزش غیردولتی کیفیت خوب و بالایش را حفظ می‌کند.