مالیات بر درآمد مشاغل، یکی از انواع مالیات های مستقیم بر پایه درآمد است. این نوع مالیات را افرادی پرداخت مینمایند که اصطلاحاً به آنها کسبه، اصناف، پیشهوران و صنعت گران گفته میشود. طبق ماده 93 قانون مالیات های مستقیم، درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصلهای قانون مذکور در ایران تحصیل کند پس از کسر معافیت های مقرر مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می باشد . براساس ماده 94 قانون مذکور، درآمد مشمول مالیات مؤدیان مالیات بر درآمد مشاغل نیز عبارت است از کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر درآمدهای آنان که مشمول مالیات فصول دیگر شناخته نشده پس از کسر هزینهها و استهلاکات مربوط طبق مقررات فصل هزینه های قابل قبول و استهلاکات. طبق ماده 101 قانون مالیات های مستقیم، درآمد سالانه مشمول مالیات مودیان مالیات بر درآمد مشاغل که اظهارنامه مالیاتی خود را طبق مقررات در موعد مقرر تسلیم کردهاند تا میزان معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون از پرداخت مالیات معاف و مازاد آن به نرخهای مذکور در ماده (۱۳۱) این قانون مشمول مالیات خواهد بود. مهمترین و پرکاربردترین حکم در حوزه مالیات بر درآمد مشاغل، تبصره ماده 100 قانون مالیات های مستقیم است. در این تبصره آمده است: «سازمان امور مالیاتی کشور میتواند برخی از مشاغل یا گروههایی از آنان را که میزان فروش کالا و خدمات سالانه آنها حداکثر سی برابر معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون باشد از انجام بخشی از تکالیف از قبیل نگهداری اسناد و مدارک موضوع این قانون و ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف کند و مالیات مودیان مذکور را به صورت مقطوع تعیین و وصول نماید. در مواردی که مودی کمتر از یک سال مالی به فعالیت اشتغال داشته باشد مالیات متعلق نسبت به مدت اشتغال محاسبه و وصول میشود. حکم این تبصره مانع از رسیدگی به اظهارنامههای مالیاتی تسلیم شده در موعد مقرر نخواهد بود».
مالیات بر درآمد مشاغل، یکی از انواع مالیات های مستقیم بر پایه درآمد است. این نوع مالیات را افرادی پرداخت مینمایند که اصطلاحاً به آنها کسبه، اصناف، پیشهوران و صنعت گران گفته میشود.
طبق ماده 93 قانون مالیات های مستقیم، درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصلهای قانون مذکور در ایران تحصیل کند پس از کسر معافیت های مقرر مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می باشد . براساس ماده 94 قانون مذکور، درآمد مشمول مالیات مؤدیان مالیات بر درآمد مشاغل نیز عبارت است از کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر درآمدهای آنان که مشمول مالیات فصول دیگر شناخته نشده پس از کسر هزینهها و استهلاکات مربوط طبق مقررات فصل هزینه های قابل قبول و استهلاکات.
طبق ماده 101 قانون مالیات های مستقیم، درآمد سالانه مشمول مالیات مودیان مالیات بر درآمد مشاغل که اظهارنامه مالیاتی خود را طبق مقررات در موعد مقرر تسلیم کردهاند تا میزان معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون از پرداخت مالیات معاف و مازاد آن به نرخهای مذکور در ماده (۱۳۱) این قانون مشمول مالیات خواهد بود.
مهمترین و پرکاربردترین حکم در حوزه مالیات بر درآمد مشاغل، تبصره ماده 100 قانون مالیات های مستقیم است. در این تبصره آمده است: «سازمان امور مالیاتی کشور میتواند برخی از مشاغل یا گروههایی از آنان را که میزان فروش کالا و خدمات سالانه آنها حداکثر سی برابر معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون باشد از انجام بخشی از تکالیف از قبیل نگهداری اسناد و مدارک موضوع این قانون و ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف کند و مالیات مودیان مذکور را به صورت مقطوع تعیین و وصول نماید. در مواردی که مودی کمتر از یک سال مالی به فعالیت اشتغال داشته باشد مالیات متعلق نسبت به مدت اشتغال محاسبه و وصول میشود. حکم این تبصره مانع از رسیدگی به اظهارنامههای مالیاتی تسلیم شده در موعد مقرر نخواهد بود».
براساس آمارهای سازمان امور مالیاتی کشور، میزان درآمد ناشی از مالیات مشاغل در سال های اخیر به شرح زیر است:
درآمد مالیاتی سال 98 تا 1400
در سال 1400، تعداد مودیان مالیاتی مشمول مالیات بر مشاغل که اقدام به تسلیم اظهارنامه یا فرم تبصره ماده 100 قانون مالیاتهای مستقیم نمودهاند ، حدود 2.9 میلیون نفر بوده است و این رقم در سال 1401 به حدود 4.4 میلیون نفر رسیده است. با توجه به ارقام مذکور، سرانه مالیات پرداختی توسط مشاغل در سال 1400، حدود 5.8 میلیون تومان و در سال 1401 حدود 6.1 میلیون تومان بوده است. همانگونه که ملاحظه میگردد بخش اعظم مودیان مالیاتی در بخش مالیات مشاغل از مزایای تبصره ماده 100 ق.م.م. استفاده میکنند یعنی به دنبال این هستند که بدون تسلیم اظهارنامه مالیاتی، مالیات مقطوعی را که در عموم موارد کمتر از مالیات حقه آنها برآورد شده را به صورت مقطوع پرداخت میکنند.
در سال 1401 تعداد مودیان مالیاتی که اظهارنامه داده بودند، افزایش حدود 10 درصدی یافت ولی تعداد مودیان استفاده کننده از تبصره ماده 100 قانون مالیاتهای مستقیم (یعنی متقاضیان پرداخت مالیات مقطوع) با توجه به همراهیهای سازمان با مشمولین این تبصره، تقریبا 1.8 برابر شد و از حدود 1.7 میلیون نفر به حدود 3.1 میلیون نفر رسید.
تعداد مودیان، میزان درآمد حاصله و سرانه مالیات پرداختی در بخش اصناف هم در جداول زیر آمده است: