حالا ردپای دلالان در ماجرای فروش نفت ایران بیشتر از همیشه مشهود است.

وزیر نفت اعلام کرد: تولید نفت و میعانات گازی ایران به بیش از سه میلیون بشکه افزایش یافته و صادرات نفت ایران نسبت به ابتدای دولت دو برابر شده است.

جواد اوجی اما نگفته است میزان صادرات نفت ایران در ابتدای فعالیت دولت سیزدهم چه میزان بود و حالا پس از دو برابر شدن به چه میزان رسیده است. وی تاکید دارد: با توجه به اینکه در سال ۱۴۰۱ ما نزدیک به ۱۹۰ میلیون بشکه نفت بیشتر از سال ۹۹ و سال ۱۴۰۱، ۸۰ میلیون بشکه نسبت به سال پیش از آن بیشتر فروختیم، ان‌شاالله بی‌شک در سال ۱۴۰۲ رکوردی تازه را در بحث صادرات خواهیم داشت. ایران حالا پنجمین سال تحریم نفتی خود را پشت سر می‌گذارد. با خروج ترامپ از برجام، نفت ایران نیز از سوی آمریکا بار دیگر تحریم شد و حتی تغییر رئیس‌جمهوری در آمریکا نیز نتوانست این تحریم را از میان بردارد.

رقابت دو شریک استراتژیک در صادرات نفت

این چنین است که آمار صادرات نفت ایران و مشتریان نفتی در کنار سرمایه‌هایی که خبر ورودشان از سوی مقامات به صورت سربسته اعلام می‌شود، همگی محرمانه تلقی می‌شوند. با این حال نه فقط حدس و گمان که حتی اظهارات رسمی مقامات چینی و ایرانی و رقبای خارجی و شرکای سیاسی همگی نشان از آن دارد که چین یکی از بزرگترین خریداران نفت ایران است. این مشتری بزرگ البته از پس جنگ روسیه با اوکراین تغییر وضعیت داد چراکه روسیه نیز با تحریم‌هایی از سوی غرب روبرو شد و در نتیجه بازار نفت خود را از اروپا به آسیا منتقل کرد. حالا دو همسایه، دو کشور نفتی و دو شریک استراتژیک در صادرات نفت به چین و سایر کشورهای آسیایی و خریداران در سایه با یکدیگر رقابت می‌کنند.

میانه فروردین بود که خبرگزاری بلومبرگ با استناد به داده‌های شرکت‌های کشتیرانی مدعی شد ایران برای ماه آینده، هر بشکه نفت را ۱۲ دلار کمتر از نفت شاخص برنت به چین تحویل می‌دهد، در حالی که روسیه برای نفت شاخص اورال خود که بسیار شبیه به نوع نفت تولیدی ایران است، بیشتر از ۱۰ دلار تخفیف نمی‌دهد.

حالا اما گزارشی تازه نشان از فعالیت شدید دلالان در حوزه خرید نفت از ایران دارد. شاید این گونه است که رویترز و بلومبرگ در گزارش‌هایی مجزا اعلام کردند نفت ایران از طریق دلالان مالزیایی به چین فروخته می‌شود. به این ترتیب ایران بخشی از نفت خود را از طرق دلالان به چین منتقل می‌کند. برخی حدس و گمان‌ها نیز بر این استوار است که شاید دلیل این اقدام تنوع دادن به مبادی صادراتی نفت به کشور چین باشد.

آمار چه می‌گوید؟

آمارهای گمرکی چین که روز شنبه ۳۰ اردیبهشت منتشر شد، حاکی است در چهار ماه ابتدایی ۲۰۲۳ خرید نفت این کشور از مالزی نسبت به دور مشابه پارسال بیش از ۱۱ برابر شده و به نزدیک ۱۴ میلیون تُن رسیده است.

گمرک چین از ابتدای سال ۲۰۲۲ واردات مستقیم و غیرمستقیم نفت از ایران را در آمارهای گمرکی لحاظ نمی‌کند. با این حال طبق گزارشی که در تیرماه سال گذشته در اویل پرایس منتشر شد، صادرات نفت خام ایران به چین در ماه ژوئن (ماه جاری) به روزانه 961 هزار بشکه افزایش یافته است که این میزان بیش از عدد صادرات ایران به چین قبل از تحریم‌ها است.

در عین حال ایرنا نیز فروردین ماه سال گذشته با انتشار گزارشی اعدادی را درباره میزان صادرات نفت ایران به چین اعلام کرد .

در این گزارش تاکید شده است در ۳ ماهه اول سال ۲۰۲۲، ایران روزانه به طور میانگین ۸۲۹ هزار و ۲۶۰ بشکه نفت به چین صادر کرده بود که با یک حساب سرانگشتی صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۲ تا پایان ماه مارس ۷۴ میلیون و ۶۳۳ هزار بشکه برآورد می‌شود. صادرات ایران به چین در سال ۲۰۲۱ میلادی بیش از ۲۶۳ میلیون بشکه بوده است. بنابراین حدود ۲۱ درصد از صادرات نفت ایران به چین از ابتدای سال ۲۰۲۱ تاکنون در ۳ ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۲ انجام شده است.

گفته می‌شود افزایش صادرات نفت مالزی به چین ریشه در خرید نفت از ایران توسط دلالان مالزیایی و فروش آن به چین دارد. شایعه‌ای که به واسطه محرمانگی موضوعات نفت امکان رد یا تایید آن وجود ندارد؛ اما به نظر می‌رسد ضروری است ایران همزمان با دور زدن تحریم تمام تلاش خود را برای شکستن حلقه تحریم نیز به کار گیرد

افزایش صادرات نفت ایران به چین در این مدت در حالی اتفاق افتاده که برخی این رشد صادرات را ناشی از ارزان‌فروشی ایران می‌دانند و تخفیف‌های بزرگ را دلیل اقبال چین برای خرید نفت ایران در شرایط تحریم عنوان می‌کنند.

قیمت نفت صادراتی چقدر است؟

نگاهی به آمارهای اوپک نشان می‌دهد که قیمت میانگین نفت ایران در سال ۲۰۲۱ میلادی حدود ۶۰ دلار در هر بشکه بوده است. این رقم در ۳ ماهه اول سال ۲۰۲۲ حدود ۹۷.۵ دلار در برآورد می‌شود.

هر چند ایرنا در این گزارش و گزارش‌های بعدی تخفیف نفتی به چین را رد کرده و صریحا اعلام می‌کند هر بشکه نفت ایران به چین در سال ۲۰۲۱ به قیمت ۵۶ دلار و امسال به قیمت هر بشکه ۹۷ دلار به فروش رسیده که با توجه به میانگین قیمت نفت، ارزان‌فروشی اتفاق نیفتاده است، اما سیدحمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی تخفیف ۱۵ دلاری ایران در بازار چین برای رقابت با روسیه را تایید کرده و گفته است: اینکه کشور‌هایی مانند روسیه و ایران و ونزوئلا در شرایط تحریم مجبور هستند تخفیف دهند شکی نیست. خریدار هم در شرایطی از ما نفت می‌خرد که منافع خاصی داشته باشد لذا اینکه ما ۱۵ درصد تخفیف دهیم رقم بالایی نیست.

حالا طبق اطلاعات تازه گفته می‌شود افزایش صادرات نفت مالزی به چین ریشه در خرید نفت از ایران توسط دلالان مالزیایی و فروش آن به چین دارد. شایعه‌ای که به واسطه محرمانگی موضوعات نفت امکان رد یا تایید آن وجود ندارد اما به نظر می‌رسد ضروری است ایران همزمان با دور زدن تحریم تمام تلاش خود را برای شکستن حلقه تحریم نیز به کار گیرد؛ چرا که فعال شدن دلالان حول نفت ایران خود به مانعی برای بازگشت وضعیت صادرات نفت ایران به حالت عادی تبدیل خواهد شد.