اولین سال قرن جدید در حالی به پایان رسید که نرخ همه چیز کاهش یافت، مگر تورم! به‌عبارتی غول تورم از شیشه بیرون آمده و این بار جدا از کالاهای سرمایه‌ای، کالاهای مصرفی را نیز نشانه رفته است.

رشد عجیب و غریب هزینه غذا در ایران در طول کمتر از یک سال یعنی در فاصله اردیبهشت ماه تا پایان اسفند سبب شده است خورد و خوراک به مساله مهم برای خانوار ایرانی تبدیل شود.

پیش از این نیز مسکن یکی از مهمترین و بزرگترین بخش‌های هزینه‌ای سبد خانوار ایرانی را از آن خود کرده بود .

به این ترتیب بخش مهمی از درآمد ایرانیان صرف امور هزینه‌ای جاری یعنی تامین مسکن و مواد غذایی در ایران می‌شود که این اتفاق البته سبب شده است سطح رفاهی خانوار دستخوش کاهش شود. سهم فرهنگ و تفریح در خانواده‌های ایرانی در اثر رشد شدید تورم با کاهش قابل‌ملاحظه روبرو شده است و این امر نشان از آن دارد که خانوارهای ایرانی بخش مهمی از درآمد خود را صرف تامین امور روزمره خود می‌کنند.

حذف ارز 4200 تومانی

جراحی اقتصادی یا حذف ارز 4200 تومانی را می‌توان یکی از مهمترین سیاست‌های اجرایی سال جاری دانست. دولت هر چند با استناد به اینکه یارانه ارزی به هدف اصابت نمی‌کند، نسبت به حذف ارز 4200 تومانی اقدام کرد اما در عمل تورم بخش غذا با رشد فزاینده مواجه شد و در ساده‌ترین اتفاق تورم مواد غذایی در بهمن ماه از 71 درصد فراتر رفت.

هر چند برخی موافقان حذف ارز 4200 تومای معتقد بودند که وجود این ارز سبب شده است فشاری هزینه‌ای بر قیمت ارز تحمیل شود اما حذف این ارز نیز نتوانست فشار هزینه‌ای را بر قیمت‌ها کاهش دهد.

کارشناسان معتقدند در این فضا، تورم و بحران‌های اقتصادی همراه با جامعه ایران به سال 1402 خواهند آمد و تورم در سال آینده نیز به موضوع مهم و اساسی برای مردم تبدیل خواهد شد تا ایرانیان برای پنجمین سال متوالی تورم‌های بالا را تجربه کنند

وقتی تورم غذا از حد فراتر رفت، بسیاری پای جنگ اوکراین را به وسط کشیدند و از بحران جهانی غذا سخن گفتند این در حالی است که سیاست ارزی دولت سیزدهم زمانی به مرحله جرا درآمد که نزدیک به سه ماهی از وقوع جنگ اوکراین سپری می‌شد. نکته اینجاست که سایر کشورها نیز در اثر وقوع جنگ روسیه علیه اوکراین با بحران غذا مواجه شدند اما حجم رشد قیمت غذا در ایران بسیار بیشتر از سایر کشورها بود.

در یک بررسی ساده قیمت اقلامی چون روغن و برنج و گوشت بین 100 تا 300 درصد افزایش نشان می‌دهد.

قطار قیمت‌ها به حرکت درآمد

در حالی که ایران با تورم ریالی بالاتر از 40 درصد در نیمه اول سال دست و پنجه نرم می‌کرد، بهای دلار در نیمه دوم سال روندی افزایشی را تجربه کرد. این افزایش قیمت ارز سبب شد بار دیگر موتور محرک تورم به کار بیافتد و در اثر رشد قیمت ارز، بار دیگر قیمت‌ها دسخوش افزایشی قابل توجه شوند.

رشد بی‌محابای قیت ارز و رسیدن بهای دلار از کانال 30 هزار تومان به بالاتر از 50 هزار تومان و قرار گرفتن ارز در نزدیکی 60 هزار تومان سبب شد دولت بار دیگر به سیاست تثبیت نرخ ارز رو بیاورد و چند ماه بعد از حذف ارز 4200 تومانی، قیمت 28 هزار و 500 تومان را برای واردات کالاهای اساسی مد نظر قرار دهد.

به این ترتیب بازگشت دولت به این سیاست نیز نتوانست مشکلات را برطرف کند و دولتی که مدعی بود قصد ندارد برجام و مذاکرات خارجی و تحریم‌ها را به سفره مردم گره بزند در آخرین روزهای سال با برقراری رابطه ایران و عربستان مدعی گشایش در وضعیت اقتصادی شد و تاکیدات مقامات دولتی بر این بود که با باز شدن درهای ورود درهم به ایران مشکلات برطرف خواهد شد.

ماراتن رشد قیمت در بازارها

این چنین بود که در نیمه دوم سال ماراتن رشد قیمت در بازارها آغاز شد و بهای هر دستگاه خودرو و هر متر مربع مسکن و هر قطعه سکه تمام بهار آزادی و ... رکوردهای عجیب و غریب از خود به جای گذاشت. ارزان‌ترین خودروهای ایران که حالا حتی اجازه ورود به کیش و قشم را در تعطیلات نوروز ندارند، از 300 میلیون تومان فراتر رفت و هر متر مربع واحد مسکونی در تهران به متوسط قیمت 55 میلیون تومان رسید. از سوی دیگر باید در نظر داشت که بهای هر قطعه سکه تمام بهار آزادی از 30 میلیون تومان فراتر رفت و همه این ها نه تنها سرمایه‌گذاری در بازار را دشوار کرد بلکه سبب شد ارزش پول ملی روز به روز بیش از گذشته کاهش یابد.

حتی برقراری رابطه سیاسی ایران و عربستان نیز نتوانست این معادلات را دستخوش تغییر کند و در عمل در دوره زمانی بسیار کوتاه رفت و برگشت قیمتی در این بازارها رخ داد.

دولت چه می‌گوید؟

آمارهای دولتی اما وضعیت اقتصادی ایران را مطلوب تصویر می‎کند. احسان خاندوزی، سخنگوی اقتصادی دولت که عهده‌دار مسئولیت وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز هست، در آخرین نشست خود با خبرنگاران در جایگاه سخنگویی در سال 1401، اعلام کرده است که بر اساس آمار 9 ماهه مرکز امار ایران اقتصاد ایران رشدی 3.3 درصد را شاهد است. به گفته وی رشد سرمایه‌گذاری خارجی 3.4 درصد اعلام شد و نرخ بیکاری در پاییز امسال به 8.2 درصد رسید. وی ازتولید یک میلیون و 200 هزار دستگاه خودرو در کشور خبر داد و تاکید کرد با تدابیر اندیشیده شده در حوزه واردات خودرو، عرضه خودرو در کشور مطمئن‌تر از قبل شود.

توقف قرعه‌کشی از دیگر نکاتی بود که خاندوزی بدان اشاره کرد. وی کاهش بدهی‌ها را نیز اتفاق مهم دیگر دانست. به گفته وی مجموعه بدهی‌ها تا بهار 1401 افزایشی بود اما در تابستان بدهی‌ها 190 هزار میلیارد تومان کاهش یافت که رکوردی قابل توجه محسوب می‌شود.

با وجود رضایت دولت از وضعیت اقتصادی اما کارشناسان معتقدند در این فضا ، قطار تورم و بحران‌های اقتصادی همراه با جامعه ایران به سال 1402 خواهند آمد و تورم در سال آینده نیز به موضوع مهم و اساسی برای مردم تبدیل خواهد شد تا ایرانیان برای پنجمین سال متوالی تورم‌های بالا را تجربه کنند.