سال 1401 نیز به سان تمامی سال‌های پیش از آن با اتفاقات و تحولات ریز و درشت در حال سپری شدن است و روزهای پایانی خود را پشت‌سر می‌گذارد. سالی که ماه‌های مختلف آن پر بود از اتفاقات و تحولات در حوزه‌های مختلف که هر کدام به نوبه خود تاثیراتی را در جامعه گذاشت. اتفاقاتی که به تناوب در حوزه‌های سیاست خارجی، سیاست داخلی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی رخ داد. اما شاید اگر از هر کسی در خصوص سال 1401 پرسیده شود بیشتر به شرایط اقتصادی و معیشتی بپردازد و بخواهد شرایط اقتصادی را با مدت مشابه در سال گذشته مقایسه کند. گرچه از همه ابعاد وجودی عملکرد دولت‌های مختلف مردم بیشتر و محسوس‌تر عملکرد اقتصادی آن دولت را مورد بررسی و قضاوت قرار می‌دهند، اما به واقع دولت‌ها عملکردهای مثبت و موثری در حوزه‌های مختلف از جمله سیاست خارجی نیز دارند که مستقیما بر سیاست داخلی و اقتصاد کشور تاثیر می‌گذارد. به‌خصوص مساله احیای برجام که می‌تواند در حوزه‌های مختلف تاثیرات زیادی برجای گذارد با همه این احوال باید ببینیم که با توجه به آنچه در سالجاری رخ داد تکلیف برجام در سال جدید چگونه پیش خواهد رفت.

برجام در سالی که گذشت

شاید اگر بخواهیم به چند واقعه و رویداد مهم سال‌جاری بپردازیم و آنها را برشمرده و از نظر بگذرانیم یکی از مهم‌ترین مسائل طبق روال سال‌های گذشته بحث پرونده هسته‌ای ایران و مشخصا توافق برجام بود که در سالجاری نیز با فراز و فرودهایی همراه بود. چنانکه از اوایل سال تا چند ماهه نخست روند مسائل به‌گونه‌ای بود که همگان از دولت و دستگاه سیاست خارجی گرفته تا سایر طرف‌های حاضر در برجام معتقد به روندی مثبت برای احیای برجام بودند. اما گذشت زمان و برخی اتفاقات و تحولات موجب شد تا شرایط به‌گونه دیگری رقم بخورد. به‌خصوص اینکه از اواسط شهریورماه طرف‌های غربی به برخی بهانه‌جویی‌ها روی آوردند تا توپ عدم از سرگیری مذاکرات و رسیدن به توافق را به زمین ایران بیندازند. اتفاقات و تحولات حدفاصل 28 شهریور تا اوایل دیماه نیز که منجر به بروز ناآرامی‌ها شد، هم مزید بر علت شد تا روند مذاکرات به گونه دیگری رقم بخورد و دو برداشت متفاوت از آن بیرون بیاید. چنانکه ایران معتقد بود غربی‌ها یعنی آمریکا و تروئیکای اروپا به بهانه حمایت از اعتراضات و دخالت در امور داخلی ایران از مذاکره سرباز می‌زنند و تن به از سرگیری مذاکرات نمی‌دهند. استناد نیز به سخنان برخی مقامات غربی بود که گفته بودند احیای برجام دیگر در دستور کار ما قرار ندارد و اعتراضات داخلی ایران را پی می‌گیریم. اما روایت غربی‌ها به‌گونه دیگری بود که معتقد بودند حتی خیلی پیشتر از تحولات داخلی ایران در پاییز به این رویکرد رسیده بودند. چون ایران برای از سرگیری مذاکرات شروط تازه‌ای مطرح کرده بود و آنها زیر بار این مساله نرفتند. به هر جهت با وجود اینکه طرفین به پایبندی به برجام اصرار داشتند؛ اما روند امور به سویی رفت که به‌نظر نمی‌رسید طرفین به وجه مشترکی از مذاکره و در نهایت توافق دست پیدا کنند. در نهایت نیز در پی دستاویز قراردادن روابط ایران و آژانس و بهانه عدم شفافیت و همکاری میان تهران و آژانس در دو نشست فصلی شورای حکام با فشار غربی‌ها دو قطعنامه علیه ایران تصویب شد که شرایط را میان ایران؛ آژانس و غرب تیره کرد. هر چند که ایران همواره در همه این ماه‌ها به پایبندی به برجام و آمادگی برای از سرگیری مذاکرات ابراز تمایل می‌کرد. از طرفی در شرایطی که غربی‌ها خیال می‌کردند در نشست سوم شورای حکام می‌توانند با فشارهای خود قطعنامه سومی علیه ایران بگیرند و شرایط را برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت هموار کنند؛ اما سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران نقشه‌های آنها را خراب کرد. چرا که وی در سفر به تهران و مذاکره با مقامات مسئول و عالیرتبه کشورمان به نتایج و توافقاتی دست یافت که در نشست خبری تهران و وین آنها را سازنده و مفید توصیف کرد و در گزارش به شورای حکام نیز این رویکرد را تکرار کرد تا این بار نه تنها با وجود فشار غرب قطعنامه‌ای علیه کشورمان صادر نشود، بلکه شورای حکام از روند روابط میان ایران و آژانس نیز ابراز رضایت کند. حال بسیاری معتقدند که بر این اساس می‌توان به احیای برجام و از سرگیری مذاکرات امیدوار بود. تحلیلگران داخلی نیز معتقدند که اگر برخی تغییرات در تیم مذاکره‌کننده انجام شود و رویکردها نیز اصلاح شود می‌توان به احیای برجام امیدوار بود. با وجودی که روزهای پایانی سال را می‌گذرانیم و قطعا در این روزها اتفاق خاصی نخواهد افتاد این پرونده همچنان مفتوح خواهند ماند و باید دید در سال جدید برجام چه روندی را طی خواهد کرد.

برجام هنوز نیمه جانی دارد و پنجره‌ها بسته نشده است

یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در ارتباط با شرایط برجام در سالجاری اظهارداشت: از سال گذشته تا امسال هر روز برجام در یک محاق جدیدی فرو می‌رفت؛ اما امسال با وجود اتفاقات مختلفی که رخ داد و به‌رغم تصویب دو قطعنامه از سوی شورای حکام اینکه اخیرا در آژانس بیانیه یا قطعنامه‌ای علیه کشورمان صادر نشده به این دلیل است که آقای گروسی طی سه مرحله روند مشخصی را پشت‌سر گذاشت. علی بیگدلی به «آرمان ملی» گفت: در مرحله اول در تهران به‌نظر می‌رسید که گروسی قول‌های مساعدی گرفته و با خشنودی تهران را ترک کرد. در مرحله دوم در وین این نشست با تاخیر برگزار شد که برخلاف گذشته خیلی عجیب بود. اما بالاخره در مرحله سوم گزارشی بود که به شورای حکام داد. با توجه به اینکه نقش خود آقای گروسی در تصمیم‌گیری‌های شورا صفر است غربی‌ها در شورای حکام نیز به شدت او را مواخذه کردند و تصمیم گرفتند همین روزهایی که هفته شروع شده هیأتی بلند پایه از آژانس به تهران بیایند و قول و قرارهای نیم‌بندی که گروسی با مقامات ایران بسته در 2 حوزه پادمانی و غنی‌سازی سهوی 84 درصدی و تعداد سانتریفیوژهای ix6 بررسی کنند. وی افزود: در مورد برجام با توجه به چند اتفاقی که افتاد مثل حقوق بشر و اتهام کمک‌های ایران به روسیه مقداری برجام را از روی میز کنار زد و در بوته فراموشی قرار گرفته و نمی‌توان قطعا درباره آن صحبت کرد. اما من هنوز معتقدم که برجام هنوز نیمه جانی دارد و پنجره‌ها بسته نشده است. این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: ایران و آمریکا هر دو به احیای برجام نیازمند هستند. با این نگاه اگر به سال آینده توجه کنیم برجام باید یک سر و صورت واضح‌تری بگیرد و امیدواریم که در سال آینده ایران و آمریکا به سمت حل مساله برجام حرکت کنند.

منبع:آرمان ملی