بازگشت به تدبیر هاشمی و خاتمی

مصطفی فروغی:دولت های سازندگی و اصلاحات در سیاست خارجی به دنبال تنش زدایی،نه تنش آفرینی بودند و از سیاست تهاجمی پرهیز می کردند.این دولت ها رابطه خوبی با کشورهای منطقه به ویژه عربستان داشتند.ارتباط آنقدر بهبود پیدا کرده بود که ملک عبدالله پادشاه عربستان سال 1376 برای شرکت در کنفرانس اسلامی به تهران آمد و علاوه بر دیدار با خاتمی رئیس جمهور وقت به منزل شخصی هاشمی رفسنجانی هم رفت.پس از این سفر اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز به عربستان رفت و مورد استقبال پادشاه این کشور قرار گرفت. روابط تهران-ریاض در دولت های احمدی نژاد به سردی گرایید اما در دولت های روحانی ارتباط بین دو کشور بهبود پیدا کرد. عربستان در یک اقدام ضد حقوق بشری "شیخ نمر باقرالنمر" را اعدام کرد.به این بهانه عده ای در اعتراض به عربستان روز 12 دیماه 1394 به کنسولگری عربستان در مشهد و سفارت این کشور در تهران حمله کردند.پس از این واقعه عربستان و چند کشور همسو با آن رابطه دیپلماتیک خود با تهران را قطع کردند.هرچند دولت روحانی تلاش کرد روابط عادی شود اما نشد.سرانجام با پادرمیانی چین یک قرارداد 3جانبه بین تهران،ریاض و پکن به امضا رسید که مثل یک زلزله سیاسی است زیرا با استقبال مردم ایران و کشورهای جهان مواجه شد.هرچند جزئیات کامل توافق منتشر نشده اما جزئیات توافق دولت های سازندگی و اصلاحات با عربستان منتشر شده که در توافق جدید به آن تاکید شده است..نصرت الله تاجیک سفیر پیشین ایران در اردن در گفتگو با ستاره صبح این موضوع را فاش کرد. روزنامه الشرق الاوسط نیز به این دو سند اشاره کرده است.نکته قابل تامل اینکه در دولت های سازندگی و اصلاحات دو کشور ایران و عربستان بدون میانجی کشور ثالث به توافق رسیدند.جزئیات پیش رو را در ادامه می خوانید:

توافق سال 1376 طی سفر «اکبر هاشمی رفسنجانی» رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به ریاض و سفر «سعود فیصل» وزیر امور خارجه عربستان به تهران در سال 77 به امضای دو کشور رسید.

توافقنامه سال 1370

این توافقنامه که متشکل از یک مقدمه و 8 بند است، به همکاری در زمینه های اقتصادی، تجاری، سرمایه گذاری، علمی، فناوری، فرهنگی، ورزشی و جوانان اشاره دارد. این توافقنامه همچنین دربر دارنده تسهیلات در سرمایه گذاری های مشترک و سفرهای متقابل هیئت های تجاری و نیز امکان امضای قراردادهای دیگر در هر زمینه مناسب طبق نظر طرفین است.

پس از این توافقنامه سفرهای دوجانبه زیادی توسط مقامات دو کشور انجام شد که مهم ترین آن سفر تاریخی خاتمی به عربستان در سال 1999 اولین سفر رئیس جمهور ایران به عربستان پس از انقلاب سال 1979 بود.
«کمال خرازی» وزیر امور خارجه وقت این سفر را نقطه تحول تاریخی دانست و گفت که دو کشور تصمیم به پیشبرد روابط میان خود و ارتقای آنها به بالاترین سطوح دارند.

در این میان، مبادلات تجاری بین دو کشور افزایش یافت و در نوامبر 1998، هیئت بزرگی از بازرگانان و صنعتگران ایرانی برای شرکت در نمایشگاه محصولات ایرانی به ریاض سفر کردند.

گروه دوستی پارلمانی

در نوامبر 1998، هیئتی از مجلس شورای عربستان برای گفت و گو با همتای ایرانی خود با هدف تقویت روابط دو کشور و دو مجلس به ایران سفر کرد. در آن زمان دو طرف از روابط خوب میان یکدیگر و عمق روابط مبتنی بر دین، تاریخ و همسایگی ابراز خرسندی کردند و تاسیس «گروه دوستی پارلمانی» را اعلام کردند.

امضای نخستین توافق

میدل ایست نیوز به گزارش «الشرق» نوشت: این دو توافقنامه پس از آن امضا شد که «محمد خاتمی» رئیس جمهور پیشین ایران پس از سال ها تنش های ناشی از انقلاب ایران در سال 1979، سیاست تنش زدایی را میان ایران و همسایگان آغاز کرد.

این گشایش در مسیر روابط همکاری ایران با عربستان طی سفر «اکبر هاشمی رفسنجانی» رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به ریاض در آغاز سال 1998 و نیز سفر «سعود فیصل» وزیر امور خارجه عربستان به تهران در ماه مه همان سال که به امضای توافقنامه همکاری میان دو کشور در چندین زمینه انجامید.

توافق 1380
روابط میان ایران و عربستان در آوریل سال 2001 با امضای توافقنامه ای امنیتی شامل چندین بند از جمله مبارزه با جرائم و تروریسم و نظارت بر مرزهای آبی و آب های منطقه ای میان دو کشور و سایر امور مربوط به وزارتخانه‌های کشور دو طرف، ارتقاء یافت.

این توافقنامه توسط «نایف بن عبدالعزیز» وزیر کشور عربستان و «عبدالواحد موسوی لاری» همتای ایرانی اش در تهران امضاء شد.

در این توافقنامه به موضوعات همکاری میان وزارتخانه های کشور دو طرف در زمینه های مبارزه با جرائم سازمان یافته، تروریسم بین المللی، مبارزه با جرائم اموال نامشروع و جرائم اقتصادی از طریق مقابله با پولشویی پرداخته شد.

این همکاری ها همچنین شامل مبارزه با قاچاق اسلحه، کالا، نفوذ غیرقانونی، قاچاق آثار تاریخی و میراث فرهنگی، جعل اسناد دولتی، تبادل اطلاعات امنیتی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، تسهیل در حمل و نقل شهروندان دو کشور، بهره بردن از تجارب امنیتی و آموزش ماموران امنیتی بود.

تحول در روابط دو کشور

وزیر کشور ایران در آن زمان توافقنامه امنیتی را تحولی مهم در زمینه همکاری ‌های عربستان و ایران دانست و خاطرنشان کرد که این توافقنامه تأثیر مثبتی بر منطقه خواهد داشت و در گشودن زمینه های بسیاری برای چشم انداز همکاری و تعاملات سازنده مثبت بین دو کشور مؤثر خواهد بود.

روایت روزنامه ها از توافق تهران-ریاض

روزنامه های «تهران تایمز» و «ایران نیوز» در آن زمان اشاره کردند که توافقنامه مشترک امنیتی که نزدیک به دو سال مورد مذاکره قرار گرفت، مربوط به موضوعات کاملاً دوجانبه است و ارتباطی با امور نظامی ندارد.
روز جمعه، در جریان مذاکرات فشرده علی شمخانی دبیرشورای عالی امنیت ملی و همتای عربستانی که از 6 تا 10 مارس در شهر پکن پایتخت چین برگزار شد، دو کشور توافق کردند که پس از 7 سال، روابط دیپلماتیک خود را از سر بگیرند.

بر اساس توافق دو کشور، وزیران خارجه ایران و عربستان ضمن ملاقات با یکدیگر، حداکثر ظرف دو ماه، زمینه‌های اجرایی تبادل سفرا و بازگشایی سفارتخانه‌ها و همچنین سایر الزامات برای از سرگیری روابط را فراهم خواهند کرد.