عرضه خودرو در بورس نماد بی‌تصمیمی و قدرت انحصار است

باران زرین قلم

استاد اقتصاد دانشگاه تهران گفت: متاسفانه در ایران همه امور بازار خودرو به صورت انحصاری به دو شرکت عرضه‌کننده خودرو سپرده شده است و همه تلاش‌های شورای رقابت نیز تاکنون برای تغییر این روند بی‌نتیجه بوده است.

شورای رقابت در نامه‌ای به رئیس سازمان بورس اعلام کرد: «عرضه خودروهای خانواده دنا، پژو207 و شاهین در بورس کالا مجاز نمی‌باشد، کلیه محصولات ایران خودرو و ساپیا بجز هایما و تارا انحصاری است.»

وزیر اقتصاد در واکنش به این اتفاق گفت: مجوز عرضه خودرو در بورس کالا توسط شورای‌عالی بورس داده شده است و در این خصوص شورای‌عالی بورس تصمیم خواهد گرفت.

عضو تجدیدنظر شورای عالی رقابت: واقعا برای رئیس سازمان بورس و شخص وزیر اقتصاد جای سئوال نیست که چطور خودرویی با فاصله قیمتی چند صد میلیون تومان از بازار آزاد در بورس خریدار ندارد؟ نباید دید چه دست‌هایی در کار است که نمی‌گذارند این بازار به سامان برسد؟

وی افزود: نامه شورای رقابت در شورای‌عالی بورس مطرح و در این زمینه تصمیم‌گیری خواهد شد، همچنین با شورای رقابت هم صحبت شده است تا تعارض تصمیمات ایجاد نشود.

از سوی دیگر عضو ناظر مجلس در شورای رقابت گفت: شورای رقابت درباره عرضه خودرو در بورس کالا مصوبه‌ای نداشته است و آنچه اعلام شده، نظر رئیس این شورا است.

مهدی طغیانی درباره نامه رئیس شورای رقابت به رئیس سازمان بورس مبنی بر توقف عرضه خودرو در بورس کالا، اظهار داشت: شورای رقابت می‌تواند در مورد کیفیت عرضه و یا اصلاح قیمتگذاری پایه نظر دهد اما این شورا نمی‌تواند درباره اینکه خودرو در بورس کالا عرضه شود یا نه، اعلام نظر کند چرا که اساسا این موضوع در حوزه اختیارات شورای رقابت نیست.

عضو ناظر مجلس در شورای رقابت تأکید کرد: شورای رقابت درباره عرضه خودرو در بورس کالا مصوبه‎‌ای نداشته و آنچه امروز اعلام شده، نظر شخص رئیس این شورا مبنی بر توقف عرضه خودرو در بورس تا زمان بررسی این موضوع در شورای رقابت است.

وی همچنین در خصوص نامه تعدادی از نمایندگان به شورای رقابت یادآور شد: نامه برخی از نمایندگان به این شورا در خصوص تعیین تکلیف منابع حاصل از مابه‌التفاوت قیمت کارخانه‌ای خودرو قیمت فروش در بورس بود، که باید این مابه‌التفاوت در قالب مالیات به دولت بازگردد و یا اینکه در صندوقی واریز و هزینه بهبود کیفیت صنعت خودرو کشور شود؛ اما اصلاً بحث عدم عرضه و یا ادامه روند قرعه‌کشی از سوی نمایندگان مجلس مطرح نبوده است.

ماجرای عرضه خودرو در بورس حالا به ماجرایی پیچیده تبدیل شده است. پیچیدگی عجیب و خاصی که سبب شده است بی‌تصمیمی و بی‌برنامگی و تعرض در اتخاذ تصمیمات از سوی دستگاه‌های مختلف اجرایی در آن نمود داشته باشد.

آلبرت بغزیان؛ اقتصاددان که عضو تجدیدنظر شورای عالی رقابت است، در این خصوص در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» گفت: متاسفانه بازار خودرو در ایران با معضل انحصاری ویژه روبه‌روست.

آلبرت بغزیان در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: ما دو خودروساز عمده در ایران داریم که نزدیک به 85 درصد از بازار را در اختیار دارند و 28 شرکت باقیمانده تنها مونتاژ می‌کنند. از سوی دیگر این دو شرکت مداوم در تلاش هستند که خودرو را گران‌تر بفروشند و با عرضه خودرو در بورس، می‌خواهند از زیر بار فروش خودرو به قیمت مصوب بیرون بروند

وی افزود: نکته اول اینجاست که چنین اقدامی ابداع ایرانی است و در هیچ کجای جهان کالای ساخته شده و نهایی در بورس عرضه نمی‌شود چرا که بورس محلی برای عرضه کالاهای میانی مانند گندم، نفت و ... است. همان‌طور که می‌بینید ما هیچ وقت بورس بنزین نداریم اما در ایران به دلیل کمبود عجیب و غریب و وضعیت انحصاری بازار، خودرو در بورس عرضه می‌شود و از این بابت شرایط بی‌سابقه‌ای را در جهان شاهد هستیم.

خودرویی که به قیمت مصوب فروخته نمی‌شود

وی تصریح کرد: فروش خودرو در بورس یک جور نعل وارونه است. ما با یک قیمت مصوب خودرو روبرو هستیم. کارخانه‌ها باید به این نرخ مصوب خودرو را عرضه کنند. از سوی دیگر با نرخ بازار آزاد مواجهیم که فاصله‌ای قابل توجه با نرخ مصوب دارد. حالا خودروساز مدام می‌گوید من در حال زیان‌دهی هستم و باید خودرو را بتوانم در حاشیه بازار بفروشم.

وی گفت: ما دو خودروساز عمده در ایران داریم که نزدیک به 85 درصد از بازار را در اختیار دارند و 28 شرکت باقیمانده تنها مونتاژ می‌کنند. از سوی دیگر این دو شرکت مداوم در تلاش هستند که خودرو را گران‌تر بفروشند و با عرضه خودرو در بورس، می‌خواهند از زیر بار فروش خودرو به قیمت مصوب بیرون بروند.

بغزیان تاکید کرد: در اثر این تصمیمات و این تلاش برای دور زدن قانون می‌بینیم که نرخ سومی برای خودرو در بازار رونمایی شده است. حالا با نرخ مصوب و نرخ بازار و نرخ بورس مواجه هستیم و همین امر نشان می‌دهد مشکلات به جای کاهش با افزایش روبرو هستند.

محصول عرضه خودرو در بورس چیست؟

وی گفت مدافعان عرضه خودرو در بورس در معرض یک پرسش مشخص هستند. آنها مدعی هستند که کشف قیمت اتفاق می‌افتد اما باید پرسید این کشف قیمت شما چه تاثیری بر بازار گذاشته و چرا حتی اندکی نرخ‌ها را کاهش نداده است. چرا یک زمان دنا عرضه می‌کنید، یک زمان شاهین. اصلا مگر ممکن است که همه خودروهای عرضه شده در بورس با وجود فاصله قیمتی زیاد خریداری در بورس نداشته باشند. این ها سئوالاتی است که باید بدان پرداخته شود.

بغزیان افزود: واقعا برای رئیس سازمان بورس و شخص وزیر اقتصاد جای سئوال نیست که چطور خودرویی با فاصله قیمتی چند صد میلیون تومان از بازار آزاد در بورس خریدار ندارد؟ نباید دید چه دست‌هایی در کار است که نمی‌گذارند این بازار به سامان برسد؟ اصلا اگر قرار است خودرو در بورس عرضه شود، چرا همه تولید را عرضه نمی‌کنید و این ماجرای قرعه‌کشی که خودتان بدان نقد دارید را جمع نمی‌کنید . حالا کار به جایی رسیده که می‌گویند نصف پول خودرو را بریزید تا در قرعه‌کشی شرکت کنید.

چه کسانی مانع عادی شدن وضعیت بازار هستند؟

بغزیان با اشاره به اینکه بازار سال‌هاست در وضعیت غیرعادی است، گفت: چه کسانی مانع عادی شدن وضعیت بازار هستند؟ من می‌گویم همین خودروسازان و شرکت‌هایی که از آنها منتفع می‌شوند‌. یک خودرو در قرعه‌کشی عرضه می‌شود و یک خودرو در بورس فروخته می‌شود و این هم وضع بازار است که باید دید چرا عادی نمی‌شود. خوب خودتان با هزار ترفند نمی‌گذارید وضعیت عادی بشود و این هم کاملا قابل مشاهده است.

وی گفت: خودروسازان تصمیم گرفته‌اند مشکلشان را با ورود به بورس حل کنند چون بالاخره بورس شفاف‌تر است و فکر می‌کنند این طریق قابل دفاع است اما متاسفانه هر روز شاهد وضعیت پیچیده‌تر از گذشته هستیم و کسی عزمی برای حل مشکلات ندارد.