الهام روحانی: سازمان هواشناسی کشور نسبت به انباشت آلاینده‌ها در 4 کلان‌شهر تهران، اراک، ‌کرج و اصفهان و افزایش آلودگی هوا تا حد «بسیار ناسالم» تا پایان هفته جاری هشدار داد. عصر روز گذشته شاخص آلودگی هوا در قزوین 184، بانه 173، اصفهان 169، تهران 165، اهواز 154، اراک 158 بوده است. این شاخص‌ها نشان می‌دهد که هوا در این شهرها برای همه ساکنان آن ناسالم و خطرناک است. پرسش این است که چرا برخی شهرهای کوچک مانند بانه به‌یک‌باره شاخص آلاینده‌هایشان بالا رفته است؟ سازمان هواشناسی کشور با صدور هشدار نارنجی‌ نسبت به تقویت توده هوای سرد، پایداری جو و انباشت آلاینده‌های جوی از امروز تا چهارشنبه در شهرهای تهران، اراک، ‌کرج و اصفهان خبر داد. کارشناسان استفاده از سوخت‌های غیراستاندارد و آلاینده را علت اصلی افزایش آلودگی هوا می‌دانند. گزارش پیشرو به این موضوع می‌پردازد.

مدیرعامل سابق شرکت کنترل کیفیت هوای تهران و رئیس اسبق سازمان حفاظت از محیط‌زیست می‌گویند، گازوئیل مصرفی کیفیت نگران‌کننده‌ای دارد و چندان با مازوت‌سوزی فرقی ندارد.

افزایش دی‌اکسید گوگرد در هوا

عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، اخیراً از افزایش ۵ برابری میزان دی‌اکسید گوگرد در هوای شهر تهران خبر داد و علت آن را استفاده برخی صنایع از سوخت‌های سنگین حاوی مقادیر بالای گوگرد دانست. اما داریوش گل علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست، مدتی قبل با تکذیب این موضوع در گفت‌وگو با خبر آنلاین گفت: «در بازه زمانی ۲۲ تا ۲۶ آذر، شاخص دی‌اکسید گوگرد در ایستگاه‌ها افزایشی بود، اما صرفاً در برخی ایستگاه‌ها این شاخص در شرایط ناسالم و عبور از عدد ۱۰۰ قرار گرفت.» به باور او، مازوت‌سوزی نمی‌تواند دلیل این اتفاق باشد، چراکه امکان استفاده از مازوت در شهر تهران وجود ندارد.

مازوت سوزی

گفته‌شده در سایر استان‌ها همچون مشهد، همدان، تبریز، سیستان و بلوچستان، اصفهان، البرز، قزوین و بندرعباس نیروگاه‌هایی وجود دارند که از مازوت به عنوان سوخت صنایع خود استفاده می‌کنند و گل علیزاده (در گفت‌وگو با ایسنا) دراین‌باره صراحتاً اعلام کرده است: «ما هیچ‌وقت مازوت‌سوزی در کشور را تکذیب نکردیم، تنها مازوت‌سوزی در تهران را تکذیب می‌کنیم چراکه واقعاً چنین چیزی وجود ندارد.»

حمل‌ونقل فرسوده

بر اساس اطلاعات موجود در سایت کنترل کیفیت هوا (IQAir)، آلودگی تهران از چند منبع نشئت می‌گیرد؛ مقدار زیادی از این آلودگی مستقیماً از به‌کارگیری وسایل نقلیه فرسوده و استفاده از سوخت‌های نامرغوب و بی‌کیفیت ناشی می‌شود.

سوخت غیراستاندارد، مولّد ذرات آلاینده

حسین شهیدی، مدیرعامل سابق شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، نیز پیش‌تر در گفت‌وگو با خبر آنلاین گفته بود: «مسئولان می‌گویند در تهران از سوخت مازوت استفاده نمی‌شود اما اثرات منفی گازوئیلی که استفاده می‌کنند، کمتر از مازوت نیست. گازوئیلی که در حال حاضر برای خارج از شهر تهران استفاده می‌شود معمولاً استانداردهای لازم را ندارد.»

به گفته شهیدی، محتوای گوگرد گازوئیلی که در تهران استفاده می‌شود زیر ۵۰ PPM است، اما گازوئیلی که مورداستفاده کارخانه‌هاست، مقدار گوگرد بیشتری دارد و حتی میزان آن به ۷ هزار PPM هم می‌رسد. به نظر می‌رسد که عامل افزایش گوگرد در هوا که منجر به این سطح از آلودگی شده، مربوط به مشکلات جانبی گازوئیل (اعم از کیفیت آن) است.

شش آلاینده اصلی هوا

در اوایل دهه ۱۹۷۰، سازمان حفاظت از محیط‌زیست ایالات متحده آمریکا (EPA) شش آلاینده اصلی هوا را فهرست کرد که بر کیفیت هوا تأثیر داشتند و محدودیت‌هایی برای غلظت این آلاینده‌ها تعیین کرد. این شش آلاینده عبارت‌اند از: ازن (O۳)، ذرات معلق (PM ۲.۵ و PM ۱۰)، مونوکسید کربن (CO)، دی‌اکسید گوگرد (SO۲)، دی‌اکسید نیتروژن (NO۲) و سرب (Pb).

طبق گفته رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، طی یک ماه اخیر، تهران افزایش ۳ تا ۵ برابری دی‌اکسید گوگرد را در هوای خود تجربه کرده است. مقدار گوگرد در سوخت‌ها و فرآورده‌های نفتی باهم متفاوت است؛ نفت کوره یا مازوت بین ۲/۵ تا ۳/۵ درصد، گازوئیل بین ۰/۵ تا ۱ درصد و زغال‌سنگ بین ۰/۱ تا ۴ درصد گوگرد دارد. این آلاینده‌ها اغلب از نیروگاه‌های زغال‌سنگ، نیروگاه‌ها، کارخانه‌های صنعتی و حتی وسایل نقلیه جاده‌ای (مانند کامیون‌ها) ناشی می‌شوند.