تداوم قطعی اینترنت در ایران

با افزایش اختلالات و قطعی‌های مکرر اینترنت در چهار ماه گذشته، دو گمانه‌زنی برای کاربران ایرانی مطرح شده است، اینکه این اختلالات پیش زمینه‌ای برای راه‌اندازی اینترنت داخلی است یا ضعف زیرساخت شبکه وجود دارد؟به گزارش تجارت نیوز، اختلال در اینترنت به گمان بسیاری از کاربران و حتی صاحب‌نظران حوزه فناوری عمدی و راهکار جدید دولت برای از دسترس خارج کردن اینترنت است که جایگزین راهکارهای پیشین مانند فیلترینگ و صفحه آشنای «پیوندها» شده است.

در حال حاضر هیچ‌یک از مراجع مسئول در حوزه اعمال فیلترینگ به صورت رسمی و مستقیم دستور اعمال محدودیت صادر نکرده و حتی وزیر ارتباطات فرض اجرایی شدن طرح صیانت را از رد می‌کند؛ اما آنچه کاربران در این روزها با آن روبه‌رو هستند، وضعیت کاملاً متفاوتی را نشان می‌دهد.

ایراد از زیرساخت اینترنت ایران است؟

با وجود اینکه بسیاری از کاربران گمان می‌کنند که کندی و اختلالات اینترنت پیش زمینه دولت برای راه‌اندازی اینترنت داخلی است، اما وزیر ارتباطات ادعا می‌کند که کندی و اختلالات اینترنت شدت زیادی ندارد و با اقدامات زیرساختی ویژه‌ای که در چند ماه اخیر صورت گرفته، زیرساخت‌های کشور ارتقا پیدا کرده‌اند.همچنین، براساس گفته او در حوزه اینترنت بین‌الملل نیز هم اکنون بیش از ۳ برابر نیاز کاربران ظرفیت وجود دارد. نکته مهمی که قبلاً هم به آن اشاره شده، نقش روشن بودن فیلترشکن‌ها در ایجاد اختلال و کُندی است که به تجربه کاربری نامناسب کاربران منجر می‌شود.

با این حال، در برخی از موارد قطعی اینترنت نیز سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و مخابرات علل اختلالات اینترنت را نوسانات برقی اعلام کردند، اما شرکت توزیع برق ادعای وزارت ارتباطات را رد کرد و آن را نادرست خواند. برخی اپراتورهای تلفن همراه نیز در توضیح اختلالات اینترنت و موبایل اعلام کردند که دلیل آن فرسودگی خطوط و تجهیزات زیرساختی ارتباطی است.بنابراین تاکنون مشخص نشده که اختلالات اینترنت به دلیل ایرادات زیرساختی است، یا پیش زمینه‌ای برای پیاده‌سازی اینترنت داخلی یا همان اینترنت ملی است.

ایران توانایی ایجاد اینترنت داخلی را دارد؟

برخلاف اکثر کشورهای دنیا، اینترنت ایران مالکیت دولتی و خصلت انحصاری دارد. اتصال اینترنت ایران به خارج از کشور در انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت است که اینترنت را بین شرکت‌های تأمین‌کننده (FCPها) و اپراتورهای موبایل توزیع می‌کند. در ادامه نیز این شرکت‌ها و اپراتورها اینترنت را بین دیتاسنترها و مردم توزیع می‌کنند.
این انحصار زیرساخت هرچند مزیت‌هایی مانند خرید تجمیعی ایجاد کرده که امکان ارزان‌تر خریدن اینترنت را فراهم می‌کند، اما باعث منحصر شدن گذرگاه‌های اینترنتی به یک نهاد خاص حاکمیتی شده و همین مسئله محدودیت‌هایی را به وجود می‌آورد. به همین دلیل است که در سایر کشورها معمولاً چنین رویکردی وجود نداشته و بازیگران خصوصی نیز می‌توانند در این عرصه فعالیت کنند.

از مقایسه وضعیت سایر کشورها با کشورهای دارای انحصار، مانند ایران، می‌توان نتیجه گرفت که وجود انحصار در زیرساخت‌های تأمین و توزیع اینترنت مطلوب نبوده و به‌ویژه از این نظر که رقابت‌پذیری را کاهش داده و در زمینه سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری چالش‌هایی ایجاد می‌کند، مناسب و قابل قبول نیست. همین انحصار در تعیین سیاست‌ها و قوانین می‌تواند امکان بیشتری برای ایجاد محدودیت فراهم کند.

همچنین، در معماری انحصاری اینترنت ایران با ابعاد و جنبه‌های فنی مذکور اعمال فیلترینگ تصمیمی حاکمیتی است که از جانب نهادهای مختلف اتخاذ شده و توسط شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت اعمال می‌شود. به گفته کارشناسان، در ساختار اینترنت ایران هر زمان که قانون‌گذاران اراده کنند می‌توانند تغییراتی در اینترنت به وجود آورند و با هر هزینه‌ای ایجاد اختلال یا اقدام به محدودسازی کنند.

از سوی دیگر، ایجاد زیرساخت‌ها برای راه‌اندازی اینترنت ملی به این سادگی نیست. تامین زیرساخت‌هایی که بتواند اینترنت ملی با آن راه‌اندازی شود، مثل چیزی که در چین و روسیه و کره‌جنوبی برپاست، نیازمند تکنولوژی ویژه است که ایران هنوز با آن فاصله دارد، البته برخی گزارش‌ها گویای آن است که ایران از چین برای پیاده‌سازی اینترنت داخلی کمک می‌گیرد. با این حال دسترسی آزاد به شبکه جهانی بخشی از حقوق شهروندی است.
با وجود این احتمال هم وجود دارد که قطعی‌ها و اختلالاتی که در شبکه اینترنت کشور اتفاق میفتد، امری عمدی باشد. اما مسئولان کشور از شفاف‌سازی آن سرباز می‌‌زنند.با این حال مسئولان وزارت ارتباطات می‌گویند در به مروز زمان اینترنت وصل می‌شود، اما باید دید، در روند وصل شدن دوباره‌ اینترنت، آیا تغییری در نحوه ارائه آن صورت خواهد گرفت یا خیر.