فائزه صدر: آلودگی هوا بر شهرهای بزرگ کشور سایه گسترده، سلامتی شهروندان را به مخاطره انداخته و تعطیلی پی در پی کار، تحصیل و روند زندگی در کلان شهرها را مختل کرده است. در این فصل بین آلاینده‌های هوا، مازوت سوزی صنایع، بنزین غیر استاندارد و 6.5 میلیون خودروی فرسوده متهم ردیف اول هستند. ستاره صبح در گفت و گو با مرتضی بهروزی فر، کارشناس نفت و انرژی به بررسی این مشکل پرداخته که در ادامه می خوانید:

با توجه به سهم بالای بنزین در میزان آلایندگی هوا، چرا استاندارد تولید این محصول در پتروشیمی ها بازبینی نمی شود؟

با توجه به تفسیری که از اصل 44 قانون اساسی شد، بخش پالایشی و پتروشیمی به بخش خصوصی واگذار شد و اختیار بنزین از دست وزارت نفت خارج شد. امروز وزارت نفت در مورد پالایشگاه ها اختیاری ندارد. در احداث پالایشگاه های جدید دست ندارد و در بهینه سازی پالایشگاه های قدیمی هم صاحب رای و نظر نیست. پتروشیمی ها در عمل ارتباط چندانی با وزارت نفت ندارند. از این رو اگر استاندارد بنزین پایین است، وزارت نفت هم در سمت مردم و در نقش مطالبه گر است نه متولی. درگیر وضعیتی هستیم که خصوصی سازی برایمان ایجاد کرد. به طور مثال تامین اجتماعی فلان پالایشگاه را خریده است و وزارت نفت نمی تواند فشاری بر این نهاد بیاورد تا سرمایه گذاری کند و بنزین و گازوئیل و یا مازوت را با کیفیت بالاتری تولید کند. وقتی پالایشگاه در اختیار وزارت نفت بود، وزارت نفت مسئولیت داشت و پاسخگو بود و اختیار داشت که پالایشگاه سازی کند و برنامه ریزی می کرد تا محصولات را با کیفیت بهتری تولید و عرضه کند.

در دوران وزارت آقای زنگنه تجربه تولید بنزین یورو5 را داشتیم. چرا همان مسیر پیگیری نشد و به جای اینکه امروز خودرو ها با بنزین یورو6 سوخت گیری کنند شاهد پس رفت در استاندارد سوخت خودرو هستیم؟

فراموش نکنیم که در دوران آقای زنگنه پالایشگاه ستاره خلیج فارس به چرخه تولید پیوست و این اتفاق خوبی در عرصه تولید سوخت بود. تحریم در زمینه تولید بنزنین استاندارد به کشور صدمه زده است. بعد از تحریم ها در سال 98 با شیوع کرونا مصرف سوخت و تقاضای محصولات پتروشیمی در کشور کاهش پیدا کرد. از سویی میزان خودرو ها در کشور ما همه ساله بالا می رود و تقاضا برای بنزین بالاتر از استاندارد جهانی است. در خصوص کیفیت سوخت، با توجه به روند خصوصی سازی که به آن اشاره شد، وزارت نفت می تواند در نقش ناظر باشد. اما امروز زیر مجموعه توانایی ارتقای تولید را ندارد.

تولید محصول با استاندارد بالا نیاز به بهینه سازی دارد. در مورد نفت و انرژی و محصولات پتروشیمی برای بهینه سازی، نیاز به سرمایه گذاری و تکنولوژی خارجی است.

وزارت نفت از نزدیک با تبعات تحریم روبرو است و می داند که در شرایط فعلی بهینه سازی پتروشیمی و محصولات پتروشیمی امکان پذیر نیست. نمی توانیم به صنعت نفت خرده بگیریم که چرا سرمایه گذاری نکرده است؟ این صنعت اجازه سرمایه گذاری ندارد. اگر مشکل تحریم ها حل می شد امکان جذب سرمایه خارجی و امکان وارد کردن تکنولوژی های به روز وجود داشت و پالایشگاه ها بهینه می شدند و کیفیت سوخت بالا می رفت.

نفس شهر ها به شماره افتاده و نسخه شما برای حل مشکل رفع تحریم است اما با توجه به شواهد به نظر نمی رسد توافق در دسترس باشد. آیا احیای برجام و رفع تحریم ها تنها راه حل بهینه سازی سوخت پتروشیمی ها است؟

تا تحریم ها رفع نشوند در صنعت پتروشیمی و به ویژه در مورد بنزین اتفاق خاصی در کشور نمی افتد.
بهبود وضعیت هوای شهر های بزرگ را می توان با توسعه حمل و نقل عمومی به شرایط بهتری رساند. متولی اصلی این برنامه شهرداری ها هستند که درآمد کمی ندارند. اگر از همان زمانی که صحبت اش بود به این کار اقدام می کردند، امروز بخش بزرگی از ناوگان حمل و نقل عمومی بروز رسانی و گسترش پیدا کرده بود.
در تهران و در حوزه حمل و نقل عمومی طی چند سال گذشته اتفاق خاصی نیفتاده است! این شهر پنج دهه برنامه مترو داشته بزرگترین و مهمترین شهر کشور است. پایتخت است ولی عملا نمی توان از هر نقطه شهر به مترو دسترسی داشت.

وضعیت اتوبوسرانی و تاکسیرانی هم نیاز به گفتن ندارد و هر شهروندی هر روز متوجه مشکلات است.
از طرفی طرح هایی که برای جمع آوری خودرو های فرسوده اجرا شد ناموفق بود و نیمه کاره رها شده اند. با چند دقیقه حضور در مرکز شهر می توان وضعیت اسفبار خودرو های فرسوده را دید.

از همه مهمتر رشد گلخانه ای صنعت خودرو را داریم. دو شرکت خودرو سازی رانتی در کشور داریم که عملا بازار خودرو را در اختیار دارند. ایران خودرو و سایپا، خودروی استاندارد تولید نمی کنند و در برابر واردات خودرو مقاومت می کنند.

همه این موارد سهم عمده ای در آلودگی هوای کلانشهر ها دارند. تحریم ها فعلا قابل حل نیست و نمی توان به وزارت نفت و پتروشیمی ها خرده گرفت. تفسیر از اصل 44 دست وزارت نفت را برای سرمایه گذاری بسته است.

در نظر داشته باشید که تحریم های نفتی و وضعیت فعلی کشور دست وزارت نفت را بسته است. درآمد نفتی اندک است و امکان انتقال آن ها وجود ندارد. دست دولت بسته استف هر کاری در حوزه نفت و پتروشیمی به پول و ارز و سرمایه گذاری و انتقال تکنولوژی نیاز دارد که تحریم سدی در برابر اش ایجاد کرده است.

با چنین چشم اندازی، محیط زیست باید سایر امکان ها را دنبال کند. بروز رسانی ناوگان حمل و نقل عمومی کشور برنامه ای نیست که دور از دسترس باشد. بله مشکل ارزی داریم، ولی می شود کارهایی کرد.

احیای برجام می تواند تا اندازه یا گره گشا باشد البته در تجربه ای که از برجام داشتیم دیدیم که تضاد منافعی وجود داشت و خود تحریمی هم در میان بود و گفته می شد که با این کشور رابطه داشته باشیم و با آن کشور رابطه نداشته باشیم!

نگاه مدیریت، به شرق است. با این نگاه تصویب برجام هم دردی از ما دوا نمی کند. مشکلات صنعت نفت وقتی حل می شود که با غرب تعامل سازنده و برد برد داشته باشیم. صنعت نفت شرقی و غربی نیست، جهانی است. کشوری که عمده درآمد اش نفتی است، نمی تواند با نگاه یک سو نگر نفت اش را بفروشد و خودش را اداره کند.

برجام مسلما قدم اول و شرط لازم است اما کافی نیست. باید نگاه به غرب را اصلاح کنیم و با تمام کشور های جهان در تعامل باشیم و در روابط خارجی توازن برقرار کنیم.