تأثیر مشکلات اقتصادی ملموس است و روی حوزه‌های مختلف اثر می‌گذارد. هر زمان صحبتی از مسائل فرهنگی، اجتماعی و یا هنری می‌شود افکار عمومی ابتدا شرایط اقتصادی را ملاک قرار می دهند و بعد به فکر سایر حوزه‌ها می افتند. کارشناسان معتقدند تا زمانی که مردم درگیر مسائل معیشتی هستند نمی‌توان آن‌ها را با فرهنگ و همراهی باسیاست‌های حاکمیت همراه کرد. در ارتباط با این موضوع ستاره صبح آنلاین گفتگویی با دکتر مجید ابهری رفتار شناس و کارشناس اجتماعی انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

نظر شما درباره اعتراضات اخیر چیست؟

کینه‌جویی‌های بی‌منطق و فقدان شاکله راهبردی و خطای ادبی در انتخاب شعارها، دلایل انحراف اعتراضات بود. حمایت‌های برخی از شبکه‌های معاند ماهواره‌ای دچار پنچری سیاسی شده و این گروه از توقف حمایت‌های مالی و مشاوره‌ای به سستی حمایت‌ها پی بردند. نخبگان کشور چه در نهادهای مذهبی و چه در مراکز علمی امیدوار هستند که تجارب تلخ درس عبرتی برای آینده شود تا دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.

در شرایط کنونی که جامعه آرام و اوضاع به شرایط عادی برمی‌گردد؛ مسئولان باید به فکر سفره‌های مردم باشند. کوچک شدن سفره‌های مردم ناشی از دو عامل گرانی‌های قطاری و ضعف و فقدان مدیریت کارآمد در تولید، عرضه و نظارت کارآمد بر این وجوه هستند.

این در حالی است که احتکار و انبار کردن ارزاق عمومی و بعضاً صدور غیرمجاز آن‌ها به کمبود کالاهای ضروری در بازار منجر می‌شود. از نگاه رفتارشناسی مشکلات اقتصادی و معیشتی، منجر به نارضایی می‌شود.

به میدان نیامدن اکثریت جامعه موجب فروکش شدن تجمعات و اتمام تظاهرات گردید. نکته دیگر اینکه نادیده گرفتن زحمات مدیران سابق و همه کاستی‌ها و ناکامی‌ها را به آن‌ها ارجاع دادن دور از منطق و انصاف است. بدون تردید فقدان نظارت متمرکز و قبیله سالاری از علل نافذ در بروز برخی از نابسامانی‌های مؤثر در وقوع مشکلات اخیر بوده است.

به نظر شما عمکرد دولت در واکنش به مشکلات درست بوده است؟

متأسفانه ضعف ارتباط با مردم و در جریان نگذاشتن آن‌ها از طرح‌ها و برنامه‌های مرتبط با سفره‌ها مردم و مشکلات اقتصادی به‌طور مطلوب و مؤثر رفع نشد.

مشاهده میدانی اوضاع مناطق مختلف کشور و ارتباط چهره به چهره با مردم در شرایط اعتراضات خیابانی در برخی شهرها اثر مفیدی بر مردم و فروکش کردن اعتراضات گذاشت. دیگر دوران مرکز نشینی و اداره امور از دور جای خود را به ملاحظات میدانی داد و محدود شدن رئیس‌جمهور و بعضی از مدیران ارشد به گزارش‌های مکتوب دچار تغییرات اصولی شده و معاینات میدانی جایگزین مشاهدات تصویری و گزارشی شده است. محرومیت‌های آزاردهنده در برخی از مناطق و خلأ امکانات بهداشتی و درمانی و آموزشی در بعضی از شهرها و روستاها اصلی‌ترین موانع رشد و تعالی بوده و بهانه‌های مؤثری به دست دشمنان و بهانه‌جویان داده و می‌دهند. از سوی دیگر تجمع متخصصان در تهران و بعضی از شهرهای بزرگ باعث محرومیت مردم دیگر مناطق شده است. بدون تردید رفت‌وآمدها و هزینه غیرضروری که به خاطر تجمیع امکانات تجهیزات و نیروی انسانی کارآمد در شهرهای بزرگ به‌خصوص تهران به مردم تحمیل می‌شود اولین و مشخص‌ترین نتیجه این مرکز زدایی خواهد بود. تشکیل گروه‌های تخصصی در ارزش‌یابی امکانات و نیروهای مجتمع و متمرکز در مراکز استان‌ها و شناسایی کاستی‌ها و برنامه‌ریزی در رفع آن‌ها می‌تواند گام مبارک در تحقق شعار عدالت‌ باشد.

به نظر شما مشکلات معیشتی چه تأثیری بر جامعه گذاشته است؟

دغدغه اصلی مردم در حال حاضر اقتصاد، معیشت و سلامت است. به نظر می‌رسد با بهبود وضعیت اقتصادی می‌تواند تا حدود زیادی التهابات اجتماعی را کنترل کرد. واقعیت این است که گرانی زندگی مردم را سخت کرده و چالش‌ در زندگی به وجود آورده است. امروز میزان فقرا نسبت به گذشته بیشتر شده و بسیاری از مردم که تا دیروز در وضعی مناسب معیشتی زندگی می‌کردند به دلیل گرانی‌ها با چالش‌های جدیدی در زندگی خود مواجه شده‌اند. متأسفانه عده‌ای در بدنه دولت و فضای سیاسی وجود دارد که اجازه نمی‌دهد وعده‌های اقتصادی انتخاباتی رئیسی محقق شود. شعارهای مهم رئیسی در انتخابات مبارزه با فساد، مقابله با گرانی و جلوگیری از رشد بی‌رویه قیمت ارزاق عمومی بود. این وعده‌ها محقق نشده است و ما شاهد گرانی‌ها هستیم. برخی مفسدان اقتصادی با سرنوشت سیاسی جامعه بازی می‌کنند.

نکته قابل‌تأمل اینکه برخی کشورهای همسایه ما نیز تورم و گرانی دارند. در برخی مواقع حتی میزان گرانی‌های آن‌ها از ایران نیز بیشتر است. بااین‌وجود به دلیل اینکه شبکه‌های معاند رسانه‌ای علیه آن‌ها تبلیغ نمی‌کند کسی از وضعیت آن‌ها مطلع نیست. این در حالی است که شبکه‌های معاند خارجی شبانه‌روز وضعیت بازار ایران را آشفته و خراب نشان می‌دهند. این موضوع آسیب‌ به روان مردم می‌زند. شرایط به شکلی شده که گرانی‌ و وضعیت اقتصادی دیگر مسائل جامعه را نیز تحت تأثیر قرار داده است. به‌عنوان‌مثال آلودگی هوا که آسیب‌های زیادی به‌سلامتی مردم می‌زند کمتر موردتوجه است و کسی به آن توجه نمی‌کند. این در حالی است که آلودگی هوا که بیشتر ناشی از عدم برنامه‌ریزی و تصمیمات نادرست گذشته و حال است که سلامتی مردم را با مخاطره مواجه کرده و می‌کند. دولت باید از نخبگان و متخصصان استفاده کند تا مشکلات کاهش پیدا کند. اگر دولت می‌خواهد مشکلات مردم را حل کند باید بدون توجه به سلیقه سیاسی نخبگان و تنها بر اساس تخصصی که دارند از افراد استفاده کند.

نقش نخبگان در برطرف کردن مشکلات جامعه چیست؟

نخبگان، اندیشمندان و دلسوزان که امروز در حاشیه نشسته‌اند باید به میدان بیایند و مشکلات مردم را حل کنند. امروز مسئله اصلی کشور معیشت و سلامتی مردم است. انتشار برخی اخبار درباره ارقام اختلاس‌ها و خروج ارز از کشور در شرایط کنونی موجب آسیب روحی مردم شده است. مردم به دنبال امنیت غذایی هستند. برخی هنگامی‌که ناهار خود را می‌خورند نگران وضعیت شام خود هستند. این‌گونه نگرانی و احساس عدم امنیت پیامدهایی برای جامعه به همراه خواهد داشت که دیر یا زود خود را نشان خواهد داد. واقعیت آن است که در سفره وزندگی مردم می‌گذرد و با اعلام عدد و رقم نمی‌توان شرایط را به شکل دیگری نشان داد. خط‌کشی‌های اقتصادی معمولاً بر اساس استانداردها و تعاریف ثابت علمی تبیین و عرضه می‌‌شود. ریشه بسیاری از آسیب‌های اجتماعی امروز جامعه ناشی از گرانی و فقر است.