قهوه یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های جهان است. به همین دلیل، دانشمندان تحقیقات زیادی درباره‌ی اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت آن انجام داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی دارد و می‌تواند از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها نظیر دیابت پیشگیری کند.

نتیجه‌ی تحقیقات در مورد تأثیر قهوه روی مغز هم امیدوارکننده است. این تحقیقات نشان داده‌اند که قهوه به بهبود هوشیاری، تمرکز و خلق و خو کمک می‎‌کند و خطر ابتلا به بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون را کاهش می‌دهد. اما این مزایا به شرطی نصیب شما می‌شوند که از قهوه به شیوه‌ی درست استفاده کنید. در غیر این صورت، نه تنها از فواید آن بهره‌مند نمی‌شوید، بلکه سلامت مغزتان در معرض خطر قرار می‌گیرد.

فواید قهوه برای سلامت مغز
قهوه حاوی ترکیبات مفیدی است که بسیاری از آن‌ها خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند.  از سایر فواید قهوه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

هوشیاری را افزایش می‌دهد
کافئین که مهم‌ترین ماده‌ی فعال قهوه است به روش‌های مختلف روی سیستم عصبی مرکزی (CNS) تأثیر می‌گذارد. اعتقاد بر این است که این اثرات عمدتا از نحوه‌ی تعامل کافئین با گیرنده‌های آدنوزین ناشی می‌شوند. آدنوزین یک نوروترنسمیتر (انتقال‌دهنده‌ی عصبی) است که خواب را تقویت می‌کند. نورون‌ها یا سلول‌های عصبی مغز گیرنده‌های خاصی دارند که آدنوزین می‌تواند به آن‌ها متصل شود و فعالیت عصبی را کاهش دهد. آدنوزین در طول روز زیاد می‌شود و در نهایت وقتی زمان خواب فرا می‌رسد، شما را خواب‌آلود می‌کند.

کافئین و آدنوزین ساختار مولکولی مشابهی دارند. بنابراین وقتی کافئین در مغز وجود دارد، با آدنوزین برای اتصال به گیرنده‌ها رقابت می‌کند. با این حال، کافئین مثل آدنوزین باعث کاهش فعالیت نورون‌ها نمی‌شود، بلکه از مهار فعالیت‌ آن‌ها توسط آدنوزین جلوگیری می‌کند. به عبارت دیگر، کافئین باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی می‌شود و شما را هوشیارتر می‌کند.

عملکرد مغز را تقویت می‌کند
تاثیر قهوه روی عملکرد مغز
کافئین می‌تواند به افزایش آنتروپی مغز در حالت استراحت منجر شود. آنتروپی مغز برای عملکرد مغز حیاتی است و افزایش آن در حالت استراحت نشان‌دهنده ظرفیت بالاتر پردازش اطلاعات است. کافئین همچنین با افزایش ترشح سایر نوروترنسمیترها، از جمله نورآدرنالین، دوپامین و سروتونین، سیستم عصبی مرکزی را تحریک ‌می‌کند. کافئین جنبه‌های مختلف عملکرد مغز از جمله خلق و خو، توجه و یادگیری را بهبود می‌بخشد.

باعث بهبود حافظه می‌شود
کافئین موجود در قهوه روی حافظه‌ی شما تأثیر می‌گذارد، اما نتایج تحقیقات در این مورد ضد و نقیض است و مطالعات بیشتری باید انجام شود. بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که کافئین تأثیر مثبت قابل توجهی بر حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت دارد. اما سایر مطالعات هیچ تأثیری را گزارش نکرده‌اند یا حتی به این نتیجه رسیده‌اند که کافئین عملکرد حافظه را مختل می‌کند.

خستگی را برطرف می‌کند
دلیل اصلی نوشیدن قهوه این است که سطح انرژی بدن افزایش پیدا کند و فرد برای مدت طولانی‌تری بیدار بماند، بنابراین تعجب‌آور نیست که تحقیقات نشان داده‌اند کافئین احساس خستگی را کاهش می‌دهد. با این حال، افزایش انرژی برای مدت معینی دوام دارد و بعد از آن احساس می‌کنید که به یک فنجان قهوه‌ی دیگر نیاز دارید.

خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش می‌دهد
بیماری آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل در سراسر جهان است. این بیماری معمولا به‌آرامی پیشرفت می‌کند و با گذشت زمان شدیدتر می‌شود. آلزایمر باعث از دست دادن حافظه می‌شود و مشکلات زیادی در تفکر و رفتار ایجاد می‌کند.

در حال حاضر بیماری آلزایمر درمان قطعی ندارد، اما مشخص شده است که رژیم غذایی روی شانس ابتلا به آن تأثیر دارد. بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف منظم و متوسط قهوه می‌تواند خطر ابتلا به آلزایمر را ۶۵ درصد کاهش دهد. با این حال، برای تأیید این ادعا به تحقیقات بیشتری نیاز است.

از ابتلا به بیماری پارکینسون پیشگیری می‌کند
بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یکی از اختلالات مزمن سیستم عصبی مرکزی است. در مبتلایان به این بیماری، سلول‌های عصبی مغز که دوپامین ترشح می‌کنند و برای حرکت عضلات مهم هستند از بین می‌روند. پارکینسون عمدتا روی حرکات تأثیر می‌گذارد و باعث لرزش می‌شود. هیچ درمان شناخته شده‌ای برای این بیماری وجود ندارد، به همین دلیل، پیشگیری از بروز آن اهمیت ویژه‌ای دارد.

بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که قهوه به کاهش خطر ابتلا به پارکینسون کمک می‌کند. در یک مطالعه‌ی بزرگ، مصرف سه فنجان قهوه در روز با کاهش ۲۹ درصدی خطر ابتلا به این بیماری مرتبط بود. به نظر می رسد که تأثیر قهوه روی بیماری پارکینسون از کافئین موجود در آن ناشی می‌شود.

اشتباهات رایج در مصرف قهوه
رایج‌ترین اشتباهاتی که باعث می‌شوند از فواید قهوه بی‌نصیب بمانید، عبارتند از:

۱. در مصرف قهوه زیاده‌روی می‌کنید
اگرچه نوشیدن قهوه در حد اعتدال برای مغز مفید است، اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند ضرر داشته باشد. برای مثال، یک مطالعه نشان داده است که نوشیدن بیش از ۶ فنجان قهوه در روز با کاهش حجم مغز مرتبط است و خطر زوال علق را ۵۳ درصد افزایش می‌دهد.

به گفته‌ی سازمان غذا و داروی آمریکا، بزرگسالان می‌توانند هر روز حداکثر ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین دریافت کنند که تقریبا معادل چهار فنجان قهوه‌ی خانگی است. اگر می‌خواهید بدن و مغز سالمی داشته باشید، مقدار قهوه‌ی مصرفی خود را در این محدوده حفظ کنید و فراموش نکنید که کافئین در غذاها و نوشیدنی‌های دیگری مثل چای، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و شکلات هم یافت می‌شود.

۲. در ساعات پایانی شب قهوه می‌نوشید
بسیاری از افراد برای اینکه وسط روز سطح انرژی و هوشیاری خود را افزایش دهند، به قهوه پناه می‌برند. اما اگر خیلی دیروقت و نزدیک به زمان خواب قهوه بنوشید، ممکن است خواب‌تان مختل شود. چون کافئین یک ماده‌ی محرک است که تا مدت‌ها پس از نوشیدن آخرین جرعه‌ی قهوه در جریان خون شما باقی می‌ماند.

محققان نیمه عمر کافئین را تقریبا پنج ساعت اعلام کرده‌اند، یعنی ۱۰ ساعت طول می‌کشد که کل کافئین دریافتی از بدن شما حذف شود. به همین دلیل، نوشیدن قهوه در اواخر روز می‌تواند برای خواب مشکل‌ساز باشد. کم‌خوابی روی سلامتی، به‌خصوص سلامت مغز، تأثیر منفی می‌گذارد و یادگیری و تمرکز را مختل می‌کند. علاوه بر این، به‌مرور زمان باعث تجمع بتا آمیلوئید در مغز می‌شود. بتا آمیلوئید، پروتئینی است که با اختلال شناختی و بیماری آلزایمر مرتبط است.

محققان توصیه می‌کنند که حداقل از ۶ ساعت قبل از خواب از نوشیدن قهوه و مصرف سایر منابع غذایی حاوی کافئین خودداری کنید.

۳. داخل قهوه مقدار زیادی شکر می‌ریزید
بدون شک قهوه‌ی شیرین‌شده طعم بهتری دارد، اما مصرف مداوم شکر التهاب را در بدن افزایش می‌دهد، باعث پوسیدگی دندان می‌شود و اگر مراقب نباشید وزن‌تان را بالا می‌برد. به‌علاوه، سلامت مغزتان را به خطر می‌اندازد. قند خونی که به‌طور مداوم بالا باشد می‌تواند مغز را کوچک کند و روی مویرگ‌ها تأثیر منفی بگذارد. در یک مطالعه روی افراد سالمند مشاهده شد که بین مصرف بیش از حد قند با عملکرد شناختی ضعیف ارتباط وجود دارد.

اگر عادت به مصرف قهوه دارید، بهتر است آن را شیرین نکنید یا میزان مصرف شکر را به حداقل برسانید. به‌طور کلی، توصیه می‌شود مردان میزان مصرف شکر را به حداکثر  ۹ قاشق چای‌خوری در روز محدود کنند. حد مجاز مصرف شکر برای زنان ۶ قاشق چای‌خوری در روز است.

به شیرین‌کننده‌هایی که در فرآیند تولید یا آماده‌سازی به غذاها اضافه می‌شوند، شکر یا قند افزوده می‌گویند. هنگام محاسبه‌ی میزان شکر مصرفی خود به خاطر داشته باشید که بسیاری از غذاهای فرآوری‌شده مثل کیک، بیسکوئیت، نوشابه و… حاوی قند افزوده هستند. بنابراین حتی اگر قهوه‌ی خود را شیرین نکنید، احتمالا در طول روز با مصرف غذاهای مختلف مقداری قند افزوده دریافت می‌کنید.

۴. مصرف قهوه را به‌ یکباره و به‌ طور ناگهانی قطع می‌کنید
سردرد ناشی از ترک قهوه
اگر فکر می‌کنید در طول روز بیش از حد کافئین دریافت می‌کنید، بهتر است مصرف قهوه و سایر منابع حاوی کافئین را به‌تدریج کاهش دهید. افرادی که عادت به خوردن قهوه دارند و به‌طور منظم از این نوشیدنی استفاده می‌کنند، ممکن است با قطع یکباره‌ی آن علائم ترک را تجربه کنند که خود را به‌صورت سردرد نشان می‌دهد و حتی می‌تواند تمرکز کردن را با مشکل مواجه کند.

برای جلوگیری از سر درد و مه‌ی مغزی، میزان کافئین دریافتی خود را به‌تدریج کم کنید. برای مثال، می‌توانید یک روز در میان از قهوه‌ی معمولی و قهوه‌ی بدون کافئین استفاده کنید و سپس به‌مرور میزان مصرف قهوه‌ی معمولی را کاهش دهید.