واژه گشت ارشاد یکی از واژه‌های چالشی در ادبیات سیاسی و اجتماعی ایران است. این واژه در دهه ‌80 بر سر زبان‌ها افتاد و گشت‌هایی تحت عنوان «گشت ارشاد» از آن زمان فعالیت خود را آغاز کرد. نوع فعالیت این گشت در دولت‌های مختلف با فراز و فرودهای مختلفی همراه بوده است. هرچند خبری از این گشت در دولت سیدمحمد خاتمی نبود، اما محمود احمدی‌نژاد پایه‌گذار این گشت شد. وی در رسانه‌ها اعلام می‌کرد: واقعا مشکل جامعه ایران چهارتار موی جوانان است؟! اما او بود که روند برخورد و نه ارشاد با پدیده بدحجابی را پایه‌گذاری کرد. دولت احمدی‌نژاد که به پایان رسید، حسن روحانی و تیم او اجازه فعالیت به این گشت را ندادند.

هرچند پیامک‌های بی‌حجابی به رانندگان در آن دولت ارسال می‌شد، اما واقعیت آن است که عملا خبری از گشت ارشاد در دولت روحانی نبود. روحانی و دولتش که کلید پاستور را به سیدابراهیم رئیسی تحویل دادند، رئیسی در ابتدای امر راست و پوست کنده اعلام کرد که گشت ارشاد داریم البته برای مدیران! اما در عمل شاهد فعالیت این گشت در دولت رئیسی بودیم. این روزها در ارتباط با شیوه فعالیت گشت ارشاد در آینده بحث‌هایی به میان آمده است، قرار است تصمیماتی در مجلس و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در مورد مسائل فرهنگی کشور گرفته شود. هرچند چند روز پیش محمدجعفر منتظری، دادستان کشور اعلام کرد: «گشت ارشاد ربطی به قوه قضائیه ندارد و از همان جایی‌که در گذشته تاسیس شد از همانجا نیز تعطیل شود.»

20 سال است گشت ارشاد نداریم!

 اما حسین جلالی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس درباره اتفاقات اخیر و عدم ارائه خدمات به خانم‌های کم‌حجاب می‌گوید: وقتی ناآرامی‌ها زیاد می‌شود اراذل و اوباش افزایش پیدا می‌کنند، در جاده می‌ریزند و بی‌حجابی زیاد می‌شود در نتیجه وقتی ناآرامی‌هاتمام شود این موارد هم تمام می‌شوند. همه این موارد یکی دو هفته دیگر جمع می‌شوند، منظور این است که روسری‌ها به سر زنان برمی‌گردد. حتما نباید گشت ارشاد باشد؛ ۲۰ سال است که گشت ارشاد نداریم بلکه پلیس امنیت اخلاقی داشتیم. در مجموع حجاب وجود دارد اما روش و شیوه دعوت به آن تغییر کرده است، جلالی در توضیح اینکه منظور از تغییر روش دعوت به حجاب چیست؟ تصریح کرد: منظور از تغییر روش این است که امکان دارد در قالب تذکری از طریق پیامک به افراد بی‌حجاب اعلام شود که شما حجاب رعایت نکردید و سعی کنید به قانون احترام بگذارید. بعداز تذکر، وارد مرحله اخطار می‌شویم، بعد هشدار و در مرحله سوم ممکن است حساب بانکی فرد بی‌حجاب مسدود شود.

قرار بود گشت ارشاد، جنبه ارشادی داشته باشد

 سردار اسماعیل احمدی‌مقدم، رئیس پلیس پیشین کشور نیز در گفت‌وگو با «ایلنا»، در پاسخ به این سوال که نظر شما درباره لزوم استفاده از گشت ارشاد با توجه به آنکه دادستان کل کشور خبر از تعطیلی آن را داده بود، چیست، گفت: من درحال ‌حاضر دست‌اندرکار این موضوع نیستم که بدانم تصمیم‌گیران چه تصمیمی در این موضوع خواهند گرفت. طبیعتا گشت‌ارشاد ابزار اقدام انتظامی برای پیاده‌سازی یک قانون بوده و ممکن است که با گذر زمان ابزارها و روش‌ها در تحقق قانون نوسازی شود. گشت‌ارشاد از سال ۸۰ یا ۸۱ در کشور راه‌اندازی شد از آن زمان براساس همین عنوان گشت‌ارشاد هم که روی آن است قرار بر این بود تا فقط جنبه ارشادی داشته باشد نه جنبه انتظامی و قضایی. ولی فراز و فرودهایی داشته و نهایتا الان به ‌نظر می‌آید با توجه به مجموعه فضای کشور و نحوه ارزیابی‌ها و نحوه اجرای قانون حجاب و عفاف و سایر مسائل، ارزیابی جامعی نیاز است و باید روش‌ها و ابزارها نوسازی شود. 

در نهایت... 

بعد از تعطیلی گشت ارشاد و اعلام این خبر که در هفته‌های آینده تصمیماتی در این زمینه اعلام خواهد شد، به‌نظر می‌رسد که روندهای موجود از برخوردها با پدیده اجتماعی به‌نام بد و یا بی‌حجابی از دیدگاه مقنین و دست‌اندرکاران پروژه‌های فرهنگی کشور به سوی ارشاد محض و در نهایت تذکراتی به‌صورت پیامکی تغییر یافته است. هرچند هنوز خبر موثقی در این ارتباط وجود ندارد و برخی رسانه‌ها از فعالیت گشت ارشاد در برخی شهرها گزارش‌هایی را منتشر کردند. البته چند روز پیش رشیدی کوچی، نماینده مجلس شورای اسلامی اعلام کرده بود: «آنچه دو سه هفته قبل درخصوص طرح جدید شورای‌عالی انقلاب فرهنگی شنیده‌ام این است که گشت ارشاد در آنجا محلی از اعراب نداشته و تصمیم بر اقدامات ایجابی است.» حال باید منتظر بود که سیاست‌های فرهنگی کشور با تغییراتی مواجه خواهد شد یا خیر.

منبع:آرمان ملی