رحیم یعقوب‌زاده، کارشناس حوزه گردشگری در مقایسه ایران با کشور‌های منطقه جهت بهره‌مندی از فرصت جذب گردشگری در جام‌جهانی ۲۰۲۲، می‌گوید که خیلی از کشور‌های منطقه از همان زمانی که قطر به عنوان میزبان انتخاب شد، شروع به برنامه‌ریزی، مذاکرات، تهیه زیرساخت‌ها و تسهیلاتی کردند. اما ایران در همه زمینه‌ها جز چند حرکت نمایشی کاری انجام نداد.

پایگاه خبری «انتخاب»: از همان سال ۲۰۱۰ که قطر برای میزبانی از جام جهانی ۲۰۲۲ انتخاب شد، چه دولت قبلی و چه دولت فعلی بار‌ها از فراهم کردن امکانات و ایجاد آمادگی برای جذب گردشگران خارجی این رویداد ورزشی سخن گفتند. اما به نظر می‌آید که این امکانات صرفا در حد فراهم کردن هتل و تهیه دو کشتی مسافرتی بوده است. حدود دو ماه مانده به آغاز جام جهانی رییس هیات مدیره جامعه هتلداران حرفه‌ای کشور با اشاره به اینکه آمادگی لازم برای اسکان و پذیرایی از ۲۰ هزار نفر از تماشاچیان جام‌جهانی قطر در کشور وجود داشت، گفت: «متأسفانه تاکنون حتی یک رزرو نیز از سوی تماشاگران جام‌جهانی قطر در ایران انجام نشده است.»

رحیم یعقوب‌زاده، کارشناس اقتصاد گردشگری در گفتگو با «انتخاب» درمورد فرصت از دست رفته ایران برای جذب گردشگران ورزشی قطر، بیان کرد: «بحث جام جهانی موضوع جدید چند هفته یا چند ماه اخیر نیست. ایران همچون خیلی از کشور‌های دیگر، به ویژه کشور‌های منطقه، فرصت داشت که بتواند ساز و کارها، مذاکرات و برنامه‌ریزی‌هایی انجام دهد تا در این رویداد سهمی از لحاظ گردشگری داشته باشد، اما این اتفاق نیافتد. البته که قابل پیش‌بینی هم بود که در این زمینه به دلایل مختلف؛ از جمله اینکه متولیان گردشگری کشور، یعنی مشخصا وزارت میراث و گردشگری و معاونت گردشگری این وزارتخانه، به اندازه کافی نتوانستند برنامه‌ریزی و اقدامات کارشناسی انجام دهدند. هرچند این ضعف و کم کاری صرفا مختص به وزارت میراث نیست چراکه این موضوعی است که خیلی از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دیگر باید فعالانه‌تر و با بینش مبتنی بر آینده‌نگری وارد میدان می‌شدند.»

وی همچنین درمورد برنامه‌ریزی‌های کشور‌های منطقه برای استفاده از این موقعیت، گفت: «خیلی از کشور‌های منطقه از همان زمانی که قطر به عنوان میزبان انتخاب شد، شروع به برنامه‌ریزی، مذاکرات، تهیه زیرساخت‌ها و تسهیلاتی کردند. اما ایران در همه زمینه‌ها جز چند حرکت نمایشی کاری انجام نداد. مثلا آقای قاسمی، وزیر وقت راه چند ماه پیش به قطر رفتند و با حالت خوشبینانه گفتند که توافقاتی انجام دادیم و کیش از جمله مکان‌هایی است که می‌تواند پذیرای بخشی از گردشگران ورزشی باشد. همچنین مناطق آزاد هم اعلام کردند که داریم اقداماتی انجام می‌دهیم تا شرایط را برای ورود گردشگران ورزشی تسهیل کنند. این سخنان به صورت موقعت بعضی‌ها را امیدوار کرد که متولیان ما بیکار ننشسته و در حال انجام اقداماتی هستند و ما می‌توانیم از این فرصت استفاده کنیم. حتی وزیر میراث گفتند که داریم تدارک کشتی کروز را می‌بینم و در مناطق جنوبی، با محوریت کیش اقداماتی انجام می‌دهیم، هتل‌ها را داریم آماده میکنیم و شرایط صدور ویزا را تسهیل خواهیم کرد. اما هر چه به زمان برگزاری این جام نزدیک‌تر شدیم، هر روز ضعف و کاستی‌های این حرکات نمادین، نمایان‌تر شد.»

 یعقوب‌زاده ادامه داد: «در کنار کشور ما، کشور‌هایی مثل عربستان، امارات متحده عربی، تا حدی کویت، ترکیه و حتی عمان که به نسبت کشور‌های دیگر فاصله بیشتری دارد، کاملا با تفکر و برنامه‌ریزی همه شرایط را بررسی کردند، چون در این شرایط همیشه باید یک وجوه متمایز و متفاوتی را پیدا کرد. اگر قرار بود فقط به فراهم کردن هتل‌ها و امکاناتی برای گردشگران حاضر در قطر بسنده کرد، خود قطر هم این موارد را تدارک دیده بود و حتی چندین کشتی کروز در سواحل قطر پهلو گرفتند که بخشی برای اسکان گردشگران بود.»

این کارشناس اقتصاد گردشگری درمورد تسهیلات و امکاناتی که کشور‌های منطقه برای گردشگران جام جهانی فراهم کرده‌اند، بیان کرد: «به عنوان مثال عمان به کسانی که برای دیدن جام جهانی به قطر سفر کرده‌اند، ویزای ۶۰ روزه داد. عربستان هم مشابه همین کار را انجام داد و اعلام کرد که حتی تسهیلات و خدمات ویژه و تا حدی ارزان قیمت را به این گردشگران ارائه می‌دهیم تا چند روز در عربستان اقامت کنند. از ان سو کشور ما هر چه قدر به جام جهانی نزدیک‌تر شدیم، در وهله اول به دلیل عدم جدیت متولیان امر، مسیری را که می‌توانستیم از این موقعیت فراهم شده ده‌ها هزار نفر گردشگر خارجی را که برای این رویداد به قطر سفر کرده بودند را میزبانی کنیم، از دست دادیم. متاسفانه تقریبا در هیچ موارد؛ چه در بحث اقامتگاهی، چه بحث صدور ویزا و چه در فراهم کردن خدماتی که باعث ایجاد انگیزه شود که گردشگران چند روزی هم در ایران بمانند، ناکام ماندیم.»

این کارشناس حوزه گردشگری ادامه داد: «همچون خیلی دیگر از اقدامات ما، مثل نمایشگاه اکسپو که شش ماه در دبی برگزار شد، با آن فضایی که ایرانیان فراهم کردند، عملا هیچ موفقیتی در آن نمایشگاه به دست نیاوردند.»

وی ضمن تاکید بر اینکه باید بپذیریم که اینگونه موقعیت‌ها همیشه فراهم نیست و بهره‌مندی از چنین موقعیت‌هایی به راحتی حاصل نمی‌شود، گفت: «به این صورت نیست که صرفا با چند مذاکره، اعزام چند هیئت و امضای چند تفاهم‌نامه کلی بتوانیم به نتایجی دست پیدا کنیم. کشور‌های دیگری مثل عربستان با وجود اینکه از نظر سیاسی با قطر مشکل پیدا کرده بود، اما در این رویداد توانست موقعیتش را بهبود دهد و سعی کرد از این شرایط پیش آمده، استفاده کند. متاسفانه در این زمینه همچون خیلی از موارد دیگری که به گردشگری مرتبط است، هیچوقت نتوانستیم بهره‌برداری لازم را انجام دهیم. اگر با عدد و رقم بخواهیم بگوییم، بهره‌مندی ما از این رویداد بزرگ در حد صفر است.»

یعقوب‌زاده خاطرنشان کرد: «البته باید این مهم را هم مدنظر قرار داد که در دوماه اخیر شرایط عمومی کشور و بعضا اعتراضاتی که رخ داده هم تاثیرگذار بود، اما تجربه برخی کشور‌ها نشان داده است که اگر خوب مدیریت می‌شد، باز هم می‌توانستیم بهره‌مندی داشته باشیم. به عنوان مثال می‌توانستیم بگوییم که جزیره کیش امن است و هیچ تجمعی انجام نمی‌شود و با اجازه بازدید، این ادعا را ثابت و بعد گردشگران را جذب می‌کردیم.»

وی ضمن اشاره به اینکه دادن مزایا به گردشگران خارجی هم اهمیت دارد، مطرح کرد: «اگرچه متولیان و اتحادیه‌های مرتبط اعلام میکنند که ما کشور ارزانی هستیم، اما ایران بسیار کشور گرانی است. ارزان بودنش به دلیل بی‌ارزش بودن ریال ما در مقابل ارز‌های معتبر خارجی است. این به معنای ارزانی نیست بلکه به معنای این است که درآمد ما آنقدر کاهش پیدا کرده و پولمان بی‌ارزش شده که برای توریست خارجی ارزان است. با این حال به همین هم بسنده نکرده‌اند و در سال‌های اخیر نرخ‌های دوگانه و چندگانه‌ای را در نظر گرفته‌اند. این امر خود باعث بی‌اعتمادی بسیاری از تورگردانان بین‌المللی شده و تاثیرگذار بوده است. مسئولان ایرانی می‌گویند که کشورما ارزان است، ولی برای گردشگران خارجی ثابت شده که با نرخ‌های چندگانه و چند برابری، چندان این گفته‌ها صحت ندارد. در بازدید برخی موزه‌ها، هزینه‌ای که گردشگران خارجی باید بپردازند، تا ۲۰ برابر قیمتش با ارزش ریالی‌اش متفاوت است.»

این کارشناس گردشگری ضمن تاکید بر اینکه همه مسائل مذکور دست به دست هم می‌دهند تا در بن‌بستی گیر کنیم، افزود: «در این شرایط است که نمی‌توانیم همه چیز را صرفا به مسائل امنیتی و ناآرامی‌ها ربط دهیم. اگر این اتفاقات در کشور هم نمی‌افتاد، باز هم نمی‌توانستیم به خوبی از این موقعیت استفاده کنیم چراکه اساسا اقداماتی صورت نگرفت که بخواهیم به آن امیدوار باشیم. عملا می‌توان گفت که قابل پیش‌بینی بود که اقدامات آقایان صرفا در حد مذاکرات و تفاهم‌نامه‌های نمادین بوده که ارزش داخلی داشته است. اکنون هم مشخص شده است که ما هیچگونه استفاده‌ای نکرده‌ایم.»