الهام روحانی: قطع ۶۰ روزه اینترنت در ایران ۶۰ هزار میلیارد تومان زیان به شرکت‌های اینترنتی وارد کرده و حالا دولت می‌خواهد با پرداخت ۵ هزار میلیارد تومان وام این زیان را جبران کند! رئیس هیئت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی گفته قرار است ۵ هزار میلیارد تومان، وام قرض‌الحسنه برای حمایت از کسب‌وکار‌های دانش‌بنیان اختصاص داده شود. این در حالی است که طی دو ماه قطع اینترنت خسارتی که به کسب‌وکار‌ها واردشده حدود ۱۲ برابر مبلغ این وام است. به باور کارشناسان قطع اینترنت در عصر دیجیتال و عدم تبادل اطلاعات در فضای آزاد در دنیای مدرن امری ناپسند و خسارت بار برای کشور است که منجر به افزایش مهاجرت نیروهای متخصص و مانع فعالیت عادی کسب‌وکارها شده است. در ادامه نظرات رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران و یک حقوقدان را درباره پیامد فیلترینگ و قطع اینترنت می‌خوانید.

وام 700 میلیون تومانی

با استناد به سخنان رئیس هیئت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی، اگر قرار باشد وام ۵ هزار میلیارد تومانی تنها به شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص داده شود و با توجه به اینکه ما در کل ۷۷۳۵ شرکت دانش‌بنیان داریم، اگر بخواهند این مبلغ را به صورت مساوی بین این شرکت‌ها تقسیم کنند، مبلغی که به هر شرکت دانش‌بنیان می‌رسد، کمتر از ۷۰۰ میلیون تومان است.

۶۰ هزار میلیارد تومان خسارت 

این در حالی است که در ۳۰ شهریور هم‌زمان با آغاز اختلالات اینترنت، نت‌بلاکس اعلام کرد که قطعی اینترنت در ایران ساعتی یک و نیم میلیون دلار معادل ۴۵ میلیارد تومان زیان اقتصادی به کشور وارد می‌کند. یعنی به‌طور میانگین روزانه هزار میلیارد تومان خسارت به کسب‌وکار‌ها وارد می‌شود. با توجه به اینکه ۶۰ روز از قطعی اینترنت می‌گذرد، می‌توان گفت تا الآن احتمالاً حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان خسارت به کسب‌وکار‌ها واردشده است.
از طرفی اگر این مقدار را بر مبلغ وامی که قرار است به کسب‌وکار‌ها اختصاص داده شود، تقسیم کنیم، متوجه می‌شویم که میزان خسارت واردشده به کسب‌وکارها، حدوداً ۱۲ برابر مبلغ وام پرداختی است.

اما مسئله دیگری که وجود دارد این است که این وام به‌طور مساوی بین شرکت‌های دانش‌بنیان تقسیم نمی‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد شرکت‌های بزرگ معمولاً تحت حمایت بیشتری قرار می‌گیرند.

طبق داده‌های پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، شرکت‌های بزرگ هم به منابع مالی و تسهیلات بانکی دسترسی بهتری دارند و هم به واسطه برخورداری از صرفه‌های ناشی از مقیاس، هزینه‌های کمتری را متحمل می‌شوند. از سوی دیگر این شرکت‌ها به بازار‌های صادراتی دسترسی بیشتری داشته و همچنین به دلیل دارا بودن رانت بیشتر، تأثیرگذاری بیشتری بر فضای صنعتی کشور دارند.

مهاجرت استارتاپ ها

علیرضا کلاهی، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران هشدار داد: به دلیل نبود چشم‌انداز روشن در اقتصاد ایران بسیاری از افرادی اهل فن در حوزه استارتاپ‌ها در حال مهاجرت از ایران هستند. رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو باخبر آنلاین با اشاره به تبعات منفی محدودیت‌های اینترنتی و فضای مجازی بر بخش واقعی اقتصاد، در پاسخ به این سؤال که آیا آماری از میزان مهاجرت‌های کنونی وجود دارد یا خیر؟ گفت: تجربه نشان داده است هر بار که عرصه را تنگ می‌کنیم، مهاجرت شکل می‌گیرد. این‌ها نگران‌کننده است. نمی‌شود بدون اصلاح قوانین خارجی و ساختاری سیاست خارجی، اقتصاد را درست کرد.

تولید ناخالص داخلی ترکیه و عربستان بیشتر از ایران

وی با اشاره به اینکه فعالان اقتصادی نمی‌توانند در خلأ کار کنند، گفت: برای درک بهتر این وضعیت آماری به شما می‌دهم. در سال ۱۳۶۸ بعد تمام خسارت‌های ناشی از جنگ، کماکان اقتصاد اول منطقه بودیم و تولید ناخالص داخلی ایران در محدوده ۱۲۰ میلیارد دلار بود. در همین دوره زمانی تولید ناخالص داخلی در ترکیه و عربستان در محدوده ۹۰ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی امارات در محدوده ۳۰ میلیارد دلار بود. اما الآن تولید ناخالص داخلی ترکیه و عربستان تقریباً ۴ برابر شده و اقتصاد امارات هم از ما بزرگ‌تر شده است. امارات اندازه یک استان ایران هم نیست. برای درک بهتر این وضعیت می‌توانید قدرت اقتصادی قطر را ببینید. او ادامه داد: بالأخره انسان تصمیمات خود را بر اساس یکسری متغیرها می‌گیرد؛ حالا از ناپایداری تا محدودیت یا تضعیف حاکمیت قانون.

قطع ارتباط ما با دنیا به دلیل فیلترینگ

وی سپس به موضوع محدودیت اینترنت و تأثیر آن بر فعالیت‌های استارتاپی بازگشت و گفت: ماقبل از بحران اخیر دو بحران جدی داشتیم که روی سیستم استارتاپی ایران تأثیر گذاشت. یکی بحث کرونا و دوم، خروج از برجام و تحریم‌ها. این اتفاقات در شرایط اقتصادی نامساعدی رخ دادند. رکود، تورم و بی‌ثباتی نرخ ارز به خودی خود اقتصاد ایران را درگیر کرده بود اما دو اتفاق مذکور در این فضا اثر منفی روی اکوسیستم استارتاپی گذاشت؛ همه این‌ها سبب شد ارتباط ما به دلیل فیلترینگ با جهان قطع شود. در این میان عدم مانع زدایی و بهبود قوانین، عدم‌تغییر قوانین فعلی با مدل کسب‌وکارهای استارتاپی و خروج سرمایه‌گذاران خارجی نیز بحران را تشدید کرد.

پول فراوان غیر مولد 

کلاهی تأکید کرد: خروجی اقتصاد بیمار این است که منجر به تورم بی‌مورد نرخ املاک و مستغلات شده است. به روایتی ارزش املاک و مستغلات در ایران ۶ برابر کل تولید ناخالص ملی است. این عدد در آمریکا ۲ است. این به ما می‌گوید که در ایران پول زیاد است، اما جای مولد و امن ندارد. در حوزه صنعت کشور هم می‌گوییم نرخ تشکیل سرمایه به زیر نرخ استهلاک رسیده است.

ویزای استارتاپی

وی در جواب این پرسش که آیا درست است که ترکیه و امارات شرایط ویژه‌ای را فعالان حوزه فناوری ایران گذاشته‌اند؟ گفت: این شرایط جذاب تنها برای فعالان ایرانی نیست، برای همه است. در ضمن فقط ترکیه و امارات نیست. کانادا خیلی وقت است که ویزای استارتاپی می‌دهد.

او همچنین در پاسخ به این سؤال که آیا با توجه به تداوم شرایط کنونی، تبلیغات برای جایگزین‌های پلتفرم‌هایی چون اینستاگرام وجود دارد؟ نیز تأکید کرد: چنین جایگزینی وجود ندارد.

فیلتر کردن فضای مجازی مغایر قانون اساسی است

نعمت احمدی در واکنش به فیلتر شدن فضای مجازی، به جماران گفت: گردش آزاد اطلاعات یک امر طبیعی و بدیهی است که هم قوانینش راداریم و هم مردم آزادی مشاغل و آزادی اندیشه و فکر دارند و این موضوع در قوانین مادر مثل قانون اساسی و دیگر قوانین نیز آمده است. افراد بسیاری از طریق فضای مجازی کسب‌وکارشان را انجام می‌دهند؛ اما عده‌ای با فیلتر کردن این فضا مانع کسب افراد شده‌اند که این فرایند مغایر قانون اساسی و قوانین عادی است. یک حقوقدان با تأکید بر اینکه مردم به اپلیکیشن داخلی اعتماد ندارند، گفت: این فضا دیو و هیولا نیست؛ این فضا جهان را متحول کرده است. ثانیه به ثانیه جهان با تکیه‌بر این فضا دارد پیشرفت می‌کند.

انقلاب دیجیتالی
وی افزود: من متأسفم که مسئولین ما «زمانه» را درک نکرده‌اند. با اختراع کامپیوتر کوچک یا موبایل توسط استیو جابز، دنیا متول شد؛ و اوباما گفت دنیا به عصر قبل از استیو جابز و بعد از او تقسیم می‌شود. الآن عصر انقلاب دیجیتال است. یعنی این کارها جز اینکه هزینه‌ها را زیاد کند و گروه‌هایی سود ببرند، نفعی ندارد. راه‌حلی که مسئولین برای این قضیه بر آن تأکید دارند «کوچ به پلتفرم‌های داخلی» است. به نظر شما مردم به پلتفرم‌های داخلی اعتماد دارند و از آنها استقبال می‌کنند؟ او گفت: هر تزی یک آنتی تزی دارد. عالمی که ابداع و اختراعی دارد، ضد آن را هم می‌سازد. یعنی در کنار اینترنت فیلترینگ رادارید و در کنار فیلترینگ هم VPN دارید. از این نظر فیلتر کردن فضای مجازی امکان عملی ندارد. هزینه اینترنت من چند برابر شده است. یعنی مخابرات، ایرانسل و فیلترشکن فروش‌ها دارند از این قضیه سود می‌برند؛ از جیب مردم می‌رود.