پشت پرده بحران دارو؛ نقش ستاد اجرایی فرمان امام در بازار دارو چیست؟

تولید و واردات دارو در ایران تا حد زیادی در اختیار خصولتی‌های قدرتمند و مدیران و تجار پرنفوذ برآمده از این بنیاد‌ها قرار دارد. نهاد‌های که نقشی کلیدی در تعیین وزیر بهداشت و به ویژه رئیس سازمان غذا و دارو ایفا می‌کنند، بخش عمده‌ای از روسای سازمان غذا و دارو در ایران از ابتدا، سابقه مدیریتی و یا همکاری با این نهاد‌های خصولتی را در کارنامه خود ثبت کرده اند. با این همه، اما به نظر می‌رسد دامنه نفوذ هیچ کدام از این هلدینگ‌های خصولتی به اندازه ستاد اجرایی فرمان امام (ره) گسترده نباشد.

پس از برکناری بهرام دارایی به دلیل جهش ۱۰۰ درصدی قیمت دارو، محمود بیگلری به این سمت گمارده شد. وی نیز پس از پخش گلایه سید ابراهیم رئیسی از نابسمانی‌های حوزه دارودر صداوسیما، توسط وزیر بهداشت برکنار و سید محمد حیدری به جای وی منصوب شد. حیدری پیش از این فرمانده قرارگاه اصلاح سیاست‌های ارزی دارو در سازمان غذا و دارو بوده است.

رئیس جدید سازمان غذا و دارو و وزیر بهداشت طی چند مصاحبه مختلف عوامل مختلفی را به عنوان کمبود دارو در کشور معرفی کردند؛ «بی‌اخلاقی برخی شرکت‌ها»، «تحریم»، «کمبود جهانی آنتی بیوتیک ها» و «شوکه شدن دارو و درمان از آنفولانزای زودرس» از جمله مقصرین معرفی شده توسط ۲ مسئول اصلی دارو و درمان کشور بودند.

مجتبی بوربور و بهمن صبور از مسئولین صنفی دارویی کشور، اما مسئولین را به انکار کمبود‌ها متهم کردند و اذعان کردند که این مسئولین دولتی هستند که باید پاسخگویی کمبود‌ها باشند. علی‌رغم ادعای کمبود جهانی آنتی بیوتیک، شرکت‌های واردکننده این ادعا را رد کردند، همچنین چند پزشک در حساب کاربری خود در توییتر، ادعای وزیر مبنی بر مقصر بودن آنفولانزای زود رس را مردود اعلام کردند و اظهار داشتند که هر ساله در فصل پاییز به دلیل بروز آنفولانزا در کشور همین مقدار نیاز به آنتی بیوتیک به وجود می‌آید و این پروسه عادی هر ساله است.

همچنین علی رغم ادعای مقصر پنداری تحریم، رئیس سازمان غذا و دارو اذعان کرد که چند محموله به قید فوریت از هند خریداری شده و در حال ورود به کشور است.

تولید و واردات دارو در ایران تا حد زیادی در اختیار خصولتی‌های قدرتمند و مدیران و تجار پرنفوذ برآمده از این بنیاد‌ها قرار دارد. نهاد‌های که نقشی کلیدی در تعیین وزیر بهداشت و به ویژه رئیس سازمان غذا و دارو ایفا می‌کنند، بخش عمده‌ای از روسای سازمان غذا و دارو در ایران از ابتدا، سابقه مدیریتی و یا همکاری با این نهاد‌های خصولتی را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند.

با این همه، اما به نظر می‌رسد دامنه نفوذ هیچ کدام از این هلدینگ‌های خصولتی به اندازه ستاد اجرایی فرمان امام (ره) گسترده نباشد.

تنها گروه سرمایه‌گذاری البرز این بنیاد به ادعای خود، ۱۴ درصد بازار دارویی کشور را در اختیار دارد. دیگر هلدینگ‌ها و شرکت‌های دیگر این نهاد پرنفوذ که رئیس قدیمی آن در حال حاضر معاون اول رئیس جمهور است، خود شامل تعداد قابل توجهی شرکت ریز و درشت دارویی زیر مجموعه است که در زمینه تولید، واردات و پخش اقلام دارویی فعالیت دارند.

هسته اصلی گروه دارویی برکت از شرکت‌های مصادره‌ای از خانواده خسروشاهی ایجاد شد، اکنون قریب ۷۰۰ قلم دارو توسط مجموعه‌های دارویی وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام ارائه می‌شود.

این شرکت‌ها معمولاً در صف اول دریافت ارز دولتی قرار داشته اند. این گزاره از سوی برخی آگاهان صنعت دارو مطرح شده است که در دولت جدید نظارت بر شرکت‌ها و تجار مرتبط با خصولتی ها، حتی ضعیف‌تر از گذشته است و همین مسئله فرصتی کم نظیر برای جولان و منفعت طلب بیشتر این افراد فراهم کرده است که به نوبه خود به کمبود‌های بیشتر در بازار دارو دامن زده است.

دکتر سیامک افاضلی فعال صنعت دارویی کشور در خصوص بحران‌های اخیر دارویی در ایران به آفتاب‌نیوز گفت: از جمله مشکلات این حوزه، جراحی اقتصادی به نام دارو یار بود که به بدترین شکل ممکن و در بدترین زمان اجرا شد. اگر ما در کشور یک نرخ ثابت دلار داشتیم که می‌شد به آن تکیه کرد، شاید این طرح خروجی بهتری می‌داشت. یکی دیگر از دلائل بحران کنونی، حذف گسترده مدیران و استفاده از مسئولان جوان و بی تجربه بود که توان برخورد با این چالش‌ها را نداشتند. مدیران جدید اصلاً در اندازه‌ای نبودند که قابلیت جمع کردن این مشکلات را دارا باشند.

وی در ادامه گفت: البته زیرساخت‌های نظارت از هر دو جنبه کیفی و مالی و اقتصادی بر صنعت دارو در کشور وجود دارد، اما اینکه آیا اراده‌ای برای برخورد با فساد و گژ روی وجود دارد و این اراده تا چه حد قوی است، این مسئله و پرسش دیگری است. برخی کارخانجات به دلیل افزایش نرخ ارز با کمبود منابع برای واردات مواجه هستند. برخی صنایع هم شروع به احتکار کردند. ما در کشور هم زیر ساخت داریو و هم دانش کافی موجود است، اما متاسفانه مدیریتی وجود ندارد و این به سرچشمه تمام آشفتگی‌ها مبدل شده است.