پیش‌نویس قطعنامه‌ای دیگر علیه ایران روی میز شورای حکام

روز نو :آمریکا و سه کشور اروپایی از شورای حکام خواستند، از ایران بخواهد توضیحات بیشتری درخصوص ذرات اورانیوم یافت شده در سه سایت اعلام نشده ارایه کند و این همکاری "الزامی و اضطراری" است. بر اساس گزارش خبرگزاری رویترز، پیش‌نویس این قطعنامه در روز جمعه به ۳۵ کشور عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی ارسال شده است.

تهدید به تصویب قطعنامه علیه ایران رویه‌ای است که سه کشور اروپایی به همراه آمریکا در ماه‌های اخیر و پیش از شروع به کار هر نشست فصلی در پیش می‌گیرند با این هدف که ایران را به انجام همکاری‌های بیشتر در ابعاد مختلف سوق دهند. آخرین بار این کشور‌ها در خرداد ۱۴۰۱ موفق شدند قطعنامه‌ای را در شورای حکام علیه ایران تصویب کنند که البته با پاسخ جدی ایران رو به رو شدند.

آمریکا و سه کشور اروپایی از شورای حکام خواستند، از ایران بخواهد توضیحات بیشتری درخصوص ذرات اورانیوم یافت شده در سه سایت اعلام نشده ارایه کند و این همکاری "الزامی و اضطراری" است.

بر اساس گزارش خبرگزاری رویترز، پیش‌نویس این قطعنامه در روز جمعه به ۳۵ کشور عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی ارسال شده است.

در متن این درخواست آمده است: الزامی و اضطراری است که ایران در جهت تحقق وظایف قانونی‌اش عمل کند و بدون تاخیر اقداماتی انجام دهد.

ارائه توضیح معتبر درخصوص ذرات اورانیوم، ارائه اطلاعات، اسناد و پاسخ‌های مورد نیاز آژانس اتمی، اجازه دسترسی به اماکن و مواد مورد نیاز آژانس و اجازه نمونه‌برداری از سوی آژانس اتمی ازجمله اقداماتی است که ایران مطابق با این متن، باید به آن‌ها عمل کند.

در متن این پیش‌نویس - که باید به تایید اکثریت اعضای شورای حکام برسد - آمده که این شورا "نگرانی‌های جدی درخصوص مسائل پادمانی مرتبط با سه سایت اعلام نشده دارد که به دلیل ناکافی بودن همکاری اساسی توسط ایران حل نشده باقی مانده است. "

سه مکان مورد نظر آژانس سایت یا مکانی در ورامین، تورقوزآباد در حومه تهران و در مریوان در استان کردستان هستند. یک سوال دیگر هم آژانس درباره فعالیت آزمایشگاه جابربن حیان داشت که بعد از بررسی‌های اولیه در اوایل سال ۱۴۰۱ آژانس درباره این مکان و سوالاتش قانع شد، اما در حالی که تصور می‌شد این موضوع حل شده است، مدیرکل آژانس در یکی از سخنرانی‌های خود مجدد سوالاتی را درباره این موضوع طرح کرد. بنا بر این مساله چهارم به شکلی مبهم هم‌چنان روی میز است!

ایران و آژانس در اسفند ۱۴۰۰ (مارس ۲۰۲۲) در بیانیه مشترکی توافق کردند تا هیات‌های فنی و کارشناسی دو طرف به بررسی ابعاد و جزییات سوالات آژانس درباره این سه مکان بپردازند. از آن زمان تاکنون و درحالی که این مذاکرات به موازات مذاکرات احیای برجام در جریان بوده است و ایران بار‌ها در نشست‌های فنی و کارشناسی به تبادل اسناد و مدارک با آژانس پرداخته است، اما آژانس از پاسخ‌های ایران هم‌چنان قانع نشده است.

ایران در راستای همکاری با آژانس در این مدت اجازه بازدید از دو مکان از این سه مکان را صادر کرد و انتظار داشت که آژانس نیز با رویکردی مستقل، بی‌طرف و حرفه‌ای، اقدامی سازنده و واقع بینانه در جهت عادی سازی موضوعات پادمانی که به اذعان خود آژانس به هیچ وجه نگرانی عدم اشاعه‌ای نداشته، صورت دهد، اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد و در میان مذاکرات ایران و آژانس و برخلاف بیانیه مشترک ایران و آژانس برای خاتمه پرونده‌های ادعایی؛ سه کشور اروپایی با وجود دسترسی ایران به دو مکان و ارایه اطلاعات تکمیلی با چراغ سبز آمریکا و اسراییل مسیر تشدید فضا و تصویب قطعنامه علیه ایران را در خرداد ماه سال جاری در پیش گرفتند.

قطعنامه پیشنهادی آمریکا و تروئیکای اروپا علیه ایران، ۱۸ خرداد ۱۴۰۱ با وجود مخالفت جدی چین و روسیه در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به تصویب رسید. در این قطعنامه نویسندگان نسبت به ادعا‌های ساختگی درباره پیدا شدن مواد هسته‌ای در سه مکان اعلام نشده در ایران ابراز نگرانی کرده و خواستار همکاری کامل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شدند.

در پی این اقدام آمریکا و سه کشور اروپایی، ایران برخی از همکاری‌ها با آژانس را که فراتر از پادمان بود و تنها بر مبنای حسن نیت و در چارچوب برجام انجام می‌گرفت از جمله فعالیت دوربین‌های فراپادمانی، دستگاه اندازه گیری بر خط سطح غنا OLEM و فلومتر آژانس را قطع کرد. هم چنین سازمان انرژی اتمی نسبت به نصب سانتریفیوژ‌های پیشرفته اقدام کرد.

مقامات ایران در این مدت تاکید دارند که هیچ موضوع پادمانی در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای کنونی ایران که همواره نیز در گزارش‌های مختلف تایید شده، وجود ندارد و ادعا‌های مطرح شده در خصوص سال‌های ۲۰۰۳ نمی‌‎تواند مبنای فشار جدید بر ایران باشد.

در هشت ماه گذشته نشست‌های فنی و کارشناسی ایران و آژانس همواره بدون آنکه رسانه‌ای شود درباره حل و فصل سوالات پادمانی ادامه داشته است. اما متاثر از توقف مذاکرات سیاسی ایران و ۱+۴ برای احیای برجام در دو ماه گذشته، مذاکرات فنی میان ایران و آژانس هم در خلاء قرار گرفت. اما به نظر می‌آید در هفته‌های اخیر به ویژه در روز‌های منتهی به انتخابات کنگره آمریکا و پارلمانی اسراییل و نیز در آستانه برگزاری نشست فصلی شورای حکام اراده‌ها برای حل و فصل سوالات باقی مانده یک بار دیگر جان گرفته است.

محمد اسلامی و رافائل گروسی در مهرماه در وین با یکدیگر دیدار کردند و در پی آن دیدار دو طرف توافق کردند که مذاکرات برای حل مسایل باقی‌مانده با تبادل هیات‌ها میان تهران و وین ادامه یابد و مذاکرات از همان وین تا کنون به طور جدی و با تبادل هیات‌های فنی ادامه داشته است.

در ادامه توافق‌ها در وین میان اسلامی و گروسی، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک اعلام کرد: فکر می‌کنم به درک و تفاهم مشترکی با آژانس رسیدیم. درباره همکاری‌های ایران با آژانس و پاسخ دادن به برخی اتهامات بی اساس آژانس و همچنین در ارتباط با رسیدن به توافق یک نقشه راهی در مقابل ما قرار دارد.

وزیر امور خارجه کشورمان در گفتگو با المانیتور گفته بود: در مورد سه مکان اتهامی علیه ایران، آژانس سوالاتی دارد؛ آماده ایم به سوالات آژانس پاسخ دهیم. اما قویا اعتقاد داریم آژانس باید تکنیکی و فنی عمل کند. مشکل ما با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این است که سیاسی عمل می‌کند. اگر آژانس متمرکز بر مسئولیت و وظیفه فنی خودش بشود، ما هم در این مسیر همکاری‌هایمان را با آژانس تقویت خواهیم کرد.

حسین امیرعبداللهیان ۱۱ آبان ماه در نشست خبری مشترک با فیصل المقداد، وزیر امور خارجه سوریه اعلام کرد: در روز‌های آینده هیاتی از سوی ایران برای تقویت همکاری‌ها با آژانس به وین سفر می‌کند.

هم‌چنین مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پنجشنبه هفته گذشته در گفت‌وگوی کوتاهی با رویترز در حاشیه کنفرانس آب‌وهوایی در مصر، با اشاره به دیدارش با هیات فنی و کارشناسی ایران در هفته گذشته در وین مدعی شد که ایرانی‌ها هیچ چیز جدیدی برای ارائه نداشتند.

اظهارات گروسی در حالی مطرح می‌شود که پنجشنبه هفته گذشته خبرگزاری «رویترز» مبتنی بر دو گزارش محرمانه آژانس درباره ایران نوشت: ایران با سفر بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موافقت کرده است.

این خبرگزاری گزارش داد، به یکی از گزارش‌های آژانس دست پیدا کرده که در آن آمده، مقام‌های ارشد آژانس در ماه جاری میلادی (در ۲۰ روز آینده) به ایران سفر خواهند کرد.

این خبرگزاری به نقل از یکی از دو گزارش محرمانه آژانس که در آستانه برگزاری نشست آتی شورای حکام تهیه شده نوشت: آژانس به ایران تأکید کرد که انتظار دارد در این بازدید، توضیحات فنی معتبری درباره این مسئله دریافت کند، از جمله دسترسی به موقعیت‌های مکانی و مواد مورد نظر و همچنین انجام نمونه‌برداری در صورت نیاز.

رافائل گروسی مدیرکل آژانس در این گزارش نسبت به اینکه همچنان پیشرفتی در شفاف‌سازی و حل مسائل برجسته پادمانی حاصل نشده است ابراز نگرانی کرده است.

گروسی پیشنهاد ایران برای برگزاری نشست فنی در تهران، پیش از پایان ماه (میلادی) را مورد تاکید قرار داده و ابراز امیدواری کرده که این دیدار با هدف شفاف‌سازی موثر و حل مسائل انجام شود.

در گزارش محرمانه دوم آژانس نیز که به‌دست رویترز رسیده، آمده است ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران با کاهش ۲۶۷ کیلوگرمی، به ۳۶۷۳.۷ کیلوگرم رسیده است. طبق این گزارش، ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ایران ۶.۷ کیلوگرم افزایش یافته و به ۶۲.۳ کیلوگرم رسیده است.

برای چندمین بار است که کشور‌های اروپایی و آمریکا ایران را در شورای حکام آژانس تهدید به صدور قطعنامه می‌کنند.

برخی کارشناسان بر این نظرند که مهم‌ترین دلیل این اقدام تلاش برای تهدید ایران به همکاری‌های بیشتر و فراپادمانی ایران با آژانس در موضوعات پادمانی باقی‌مانده است. این کارشناسان می‌گویند، در هر دو صورت چه ایران همکاری کند چه نکند برای این کشور‌ها منفعت دارد. اما آنچه قابل پیش‌بینی نیست واکنش ایران به این دست اقدامات است.

دفعه قبل که سه کشور اروپایی خودسرانه و البته با چراغ سبز آمریکا قطعنامه‌ای را در خرداد سال جاری علیه ایران در شورای حکام به تصویب رساند با این مضمون که ایران همکاری بیشتری در پاسخ به سوالات آژانس داشته باشد، واکنش و پاسخ ایران فراتر از انتظار این کشور‌ها بود تا جایی که آمریکایی‌ها به ایران پیام دادند که این اقدام را جدی نگیرید!

از این رو، شاید تهیه پیش نویس قطعنامه و صدور قطعنامه برای این کشور‌ها با توجه به نفوذی که در شورای حکام دارند کار ساده‌ای باشد، اما آنچه مسلم است اینکه پاسخ به آن در اختیار و توان آن‌ها نیست. کشور‌های اروپایی باید بدانند که سخت کردن فضای فنی و سیاسی در آژانس در حالی که آمریکا در عمل مذاکرات را مسکوت گذاشته و روند کار را کند کرده است به نفع مذاکرات احیای برجام و فضای سیاسی امنیتی منطقه‌ای و بین‌المللی نخواهد بود.