۲۰ میلیـون ایرانـی ریزگرد تنفس می‌کنند
بحث ریزگردها، مساله تازه‌ای نیست. طبق گفته کارشناسان و فعالان محیط‌زیست، خشکسالی‌های ۲دهه اخیر، مهم‌ترین دلیل ایجاد این پدیده بوده است، تا ذرات معلق کمتر از ۵.۲ میکرون، به‌راحتی در هوای ایران جابه‌جا شوند و مشکلاتی جدی را برای سلامتی مردم و محیط‌زیست ایجاد کنند.
حمید سرخیل، عضو کار گروه راهبردی HSE ملی (ایمنی، محیط‌زیست و بهداشت) از درگیری بیش از ۲۰میلیون نفر از مردم ایران با پدیده ریزگردها در ۲۳ استان کشور خبر داد.
سرخیل، دیروز در کارگاه آموزشی مدیریت بحران محیط‌زیست در سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی محیط‌زیست گفت: «فعالیت‌های مختلف انسانی و بروز مشکلات ناشی از آن به پدید آمدن آلودگی‌های زیست‌محیطی و تخریب منابع طبیعی منجر شده که شتاب آن در کشورهای درحال توسعه بیشتر است. ایران در میان کشورهای حادثه‌خیز جهان رتبه پنجم تا دهم را داراست و تاکنون ۴۰ گونه حادثه در دنیا شناخته شده که ۳۱ نوع آن در ایران رخ داده است. بنا بر آمارهای ارایه شده در ۲دهه گذشته، نزدیک به ۱۰درصد از ایرانیان به نحوی در بلایای طبیعی و حوادث کشته شده یا خسارت دیده‌اند که این درصد معادل عددی حدود ۷ تا ۸میلیون‌نفر است. دخالت بیش از حد انسان در طبیعت موجب از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی و حوضه‌های آبی شده است که این حوزه‌ها اکنون به منابع ریزگرد تبدیل شده‌اند.» عضو هیات‌علمی دانشگاه محیط‌زیست گفت: «بحران زیست‌محیطی واقعی در دنیا ناشی از فقر جهانی و رشد جمعیت است که باید با برنامه‌ریزی تعادلی بین رشد اقتصادی و رفاه‌طلبی مردم ایجاد شود. بحران‌های زیست‌محیطی عواقبی همچون تغییرات آب‌وهوا، تامین غذا، مشکلات بخش کشاورزی، نابود شدن جنگل‌ها، ماهیگیری‌های بی‌رویه، مصرف بیش از حد سوخت‌های فسیلی، کاهش کیفیت آن و نابود شدن گونه‌های گیاهی و حیوانی را به دنبال دارد.» حسین یوسفی، سرپرست گروه علوم و فناوری‌های محیطی دانشگاه تهران، نیز دراین‌باره پدیده ریزگردها به «شهروند» گفت: « ۲۳ استان ما هم‌اکنون درگیر ریزگردها هستند. بحث ریزگردها منشا خارجی دارد. ما ذرات معلق داریم که غبار داخلی را شامل می‌شود و ریزگردها، ذرات کمتر از ۵.۲ میکرون است که منشأ خارجی دارد و از شمال صحرای عربستان و نواحی شرقی عراق به سمت کشور ما درحال حرکت هستند. اینها در هوا معلق می‌ماند و موارد میکروبی هم در آنها مشاهده شده است که می‌توان به برخی ویروس‌ها و نوعی موجود تک‌سلولی که همراه ریزگردها منتقل می‌شود، به نام «مایت» اشاره کرد که می‌تواند بیماری‌های ناشناخته‌ای را ایجاد کند.» او درباره منابع تولید ریزگردها نیز گفت: «علت اصلی تولید ریزگردها، خشکسالی‌های متوالی در ۲۰سال اخیر است. همچنین ۱۰۰میلیون اصله درخت خرما که در جنگ ایران و عراق از بین رفتند. همچنین تالاب هورالعظیم حدود ۵هزارهکتار بوده است که به مقدار زیادی خشک و تبدلی به منبع تولید ریزگرد شده است. تا قبل انقلاب هم توسط دولت‌های ایران و عراق، محافظت‌هایی صورت می‌گرفت و بیابان‌ها هم مالت‌پاشی می‌شد که با وقوع جنگ و بعد آن دیگر ادامه‌دار نشد و هر دوطرف به دلیل مسائل اقتصادی و عدم اطلاع از این پدیده، فرصت توجه به این مسأله را پیدا نکردند. عراق هم تا سال ۲۰۰۴ به ایران اجازه نمی‌داد که برای حل مشکل ریزگردها اقدامی انجام دهد. اما این ریزگردهایی که حالا در تهران داریم، حدود ۱۵سال قبل از این کشورها به سمت ما حرکت کردند و از حدود سال ۸۴ به تهران رسیدند و از آن سال تاکنون، در تهران و سایر استان‌ها شاهد آن هستیم.» یوسفی درباره اقدامات کنترلی که می‌توان برای مهار پدیده ریزگرد انجام داد، نیز گفت: «سازمان حفاظت محیط‌زیست باید بر منابع تولید ریزگردها اقدامات کنترلی را انجام دهد. این ریزگردها با باد درحال حرکت هستند. و اگر با کاشتن درختان و ایجاد پوشش‌های گیاهی و مالچ‌پاشی، کنترل شوند، باز به اعتقاد من بین ۵ تا ۱۰سال طول می‌کشد تا مهار شوند. این هم به شرطی امکان‌پذیر است که منابع داخلی این غبارها که ذرات معلق هستند، مانند دریاچه ارومیه، منبع ایجاد ذرات معلق نشوند.» او درباره مشکلاتی که ریزگردها ایجاد می‌کند هم گفت: «وقتی شاخص بهداشتی کیفیت هوا (aqi )حدود ۱۵۰ و در وضع ناسالم قرار می‌گیرد، میزان ذرات معلق و ریزگردها، حدود ۵برابر استاندارد می‌شود و اثرات زیادی بر سلامتی مردم می‌گذارد. این ذرات به راحتی از شش‌ها وارد جریان گردش خون و باعث افزایش فشار خون می‌شود. همچنین برای بیماران قلبی هم خطرناک است. علاوه بر تولید بیماری‌های ناشناخته، می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی و بیماری‌های تنفسی در افراد سالم و بیمار شود. همچنین سرطان‌زا بودن بخشی از این مواد هم ثابت شده است. این ریزگردها، اگر در معرض بخار آب قرار گیرند، اثراتشان به شدت افزایش پیدا می‌کند.»
