استارلینک بیخ گوش فیلترینگ!

سعیده علیپور:«پهنای باند روبیکا سه برابر استارلینک خواهد شد!» این جمله نماینده اصولگرای مجلس، بهروز محبی نجم‌آبادی است که اتفاقا این روزها فراوان با رسانه‌ها گفت‌و‌گو می‌کند و بعضا هم از محاسن روبیکا و اینترنت داخلی دادِسخن سر می‌دهد. جمله اخیرش هم در حالی دیروز نقل محافل مجازی و اسباب مزاح شده بود که تصاویر و گزارش‌های جسته و گریخته از این سو و آن سوی کشور از رونمایی و بعضا استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک خبر می‌دهد.

در روزهای اخیر یک کانال تلگرامی با انتشار تصاویری از تست ماهواره استارلینک، مدعی بهره‌برداری آن در تهران شده است. در تشریح این ویدئو آمده است: «در بعضی از نقاط تهران که ارتفاع قابل قبولی دارد سرعت دانلود به ۱۵۰mbps می‌رسد». رقمی که بدون اغراق بیش از 15 برابر وضعیت کنونی سرعت اینترنت داخلی است. آن هم با اتکا به آمارهای رسمی وزارت ارتباطات ایران و البته بدون در نظر گرفتن فیلترینگ.

در پی اعتراضات اخیر پس از جان باختن مهسا امینی، اینترنت در ایران که پیشتر هم با مشکلات عدیده سرعت و فیلترینگ مواجه بود بار دیگر و به شکلی قابل توجه با اختلال روبرو شد به طوری که ایران را به یکی از بدترین کشورهای ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی به شهروندانش بدل کرد. در این بحبوحه ایلان ماسک، صاحب مجموعه استارلینک هم در توئیت‌هایی نه چندان صریح از فعال کردن استارلینک برای ایران خبر داد. خبرهایی که بسیاری آن را چندان محتمل ندانستند. اما حال گزارش‌های تایید شده‌ای از ارائه و فروش تجهیزات اینترنت ماهواره‌‌ای استارلینک در شهرهای مرزی ایران و عراق به گوش می‌رسد.

در حالی که اینترنت پرسرعت ماهواره‌ای آن هم بدون محدودیت در بیخ گوش ما زمزمه حیات سر می‌دهد، مسئولان داخلی از سویی همچنان به دنبال گوش به فرمان کردن پلتفرم‌های خارجی برای پذیرش شرط و شروط‌شان هستند و از سوی دیگر وعده بهتر و ارزان تر شدن خدمات‌ اینترنتی‌ که گویا تماما بر دوش اپلیکیشن روبیکاست را می‌دهند.

مثلا همین محبی نماینده سبزوار در مجلس شورای اسلامی در مصاحبه اخیرش با خبرگزاری ایلنا گفته است: « قرار است که به روبیکا پهنای باند سه برابری نسبت به استارلینک بدهند و قیمت آن نیز کاهش خواهد یافت. مردم می‌خواهند کسب و کار داشته باشند، کار دیگری که نمی‌خواهند انجام دهند». این نگاه تقلیل‌گرایانه از خواست مردم از اینترنت البته موضوع جدیدی نیست.

موردی که شاید بتوان آن را با رویکرد مسئولان کشور در مواجهه با شبکه‌های ماهواره‌ای مقایسه کرد. در حالی که صدا و سیمای ملی کشور هر روز بیش از روز قبل بر محدودیت‌های خبری خود می‌افزاید، شهروندان به راحتی به شمار نامحدودی از شبکه ماهواره‌ای دسترسی پیدا می‌کنند.

اینترنت ماهواره‌ای در آستانه همه‌گیری

زمستان سال گذشته با آغاز جنگ روسیه و اکراین و به واسطه اختلال شدید در اینترنت، ایلان ماسک، مدیر شرکت خودروسازی «تسلا» و مؤسس شرکت «اسپیس ایکس» وعده داد که اینترنت ماهواره‌ای را در دسترس مردم اکراین قرار می‌دهد. او اواسط اسفند سال گذشته به وعده‌اش وفا و مردم جنگ‌زده اوکراین را با اینترنت‌های ماهواره‌ای خود همراهی کرد.

این کار ماسک از چشم ایرانی هم دور نماند و در توئیتر بسیاری از کاربران ایرانی نوشتند که با توجه به محدودیت‌ها و مشکلات اینترنت در ایران چرا ایلان ماسک این قابلیت را برای ایران فعال نمی‌کند؟ از سوی دیگر محمدجواد آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات ایران، نیز با اشاره به راه‌اندازی استارلینک در اوکراین، با کنایه در پیامی تلگرامی خطاب به نمایندگان مجلس و به تعبیر خود «صیانت‌پیشه‌ها»، نوشت: «اگر شما خدمت مناسب (البته مناسب از دیدگاه مردم) برای آن‌ها فراهم نکنید، دیگران خواهند کرد».

در حالی که اینترنت پرسرعت ماهواره‌ای آن هم بدون محدودیت در بیخ گوش ما زمزمه حیات سر می‌دهد، مسئولان داخلی همچنان به دنبال گوش به فرمان کردن پلتفرم‌های خارجی برای پذیرش شرط و شروط‌شان هستند

تا اینکه در روزهای پایانی تابستان، توئیت ایلان ماسک در واکنش به کاربران ایرانی توئیتر خبرساز شد. او نوشت: «استارلینک برای معاف شدن از تحریم‌های آمریکا علیه ایران اقدام خواهد کرد». سخنانی که علاوه بر مسئولان کشور، حتی برخی از کارشناسان این حوزه هم آن را جدی نگرفتند؛ اما پس از آنکه وزارت خزانه‌داری آمریکا برای معافیت از تحریم‌ها به استارلینک چراغ سبز نشان داد، گزارش‌هایی از نصب دکل‌های مخابراتی با بُرد ۸۰۰ کیلومتر در ترکیه منتشر شد. دکل‌هایی که می‌تواند تا بخشی از نقاط مرکزی کشور را نیز پوشش دهد.

10 روز پیش نیز ایلان ماسک ادعا کرد که چند پایانه اینترنت ماهواره‌‌ای استارلینک در آسمان ایران فعال شده است.

اما در یک هفته اخیر به نظر می‌رسد این ادعاها چندان از حقیقت دور نیست و حتی تجهیزات استارلینک در برخی از شهرهای غربی ایران مثل بانه با قیمتی حدود 60 میلیون تومان به فروش می‌رسد. مبلغی که هر چند برای بسیاری از شهروندان ایران بسیار بالاست اما گفته می‌شود که تنها یک دیش و رسیور ماهوار اینترنتی می‌تواند برای بیش از 120 دستگاه مورد استفاده قرار گیرد و تا شعاع 400 متری از رسیور قابل استفاده است.

قاچاق تجهیزات اینترنت استارلینک به ایران

بر اساس گزارشی که تجارت‌نیوز در روزهای اخیر منتشر کرد؛ یکی از افرادی که تجهیزات استارلینک را می‌فروشد مدعی شده که برای وارد کردن تجهیزات استارلینک به کشور در ابتدا ۳۵۰ دلار (۱۱ میلیون تومان) به عنوان پیش پرداخت از مشتریان دریافت می‌کند و پس از ۱۵ روز تجهیزات را تحویل می‌دهد. اگر مشتری بخواهد می‌تواند حضوری به شهر بانه جهت دریافت تجهیزات مراجعه کند یا ارسال تجهیزات در بسته‌بندی‌های جعلی به‌ وسیله تاکسی‌ها و اتوبوس‌های برون شهری ممکن است!

دریافت تجهیزات با هزینه ۳۵۰ دلاری تمام نمی‌شود. این فرد می‌گوید که مشتری استارلینک باید ۱۵۰۰ دلار (۴۹ میلیون تومان) علاوه بر ۳۵۰ دلار پیشین برای دریافت کامل تجهیزات بپردازد. همچنین، طبق ادعای این فرد هزینه اشتراک اینترنت ماهواره‌ای در ایران تا دو ماه رایگان است.

دیاکو افخم، عضو سابق اتاق ایران و عراق نیز اعلام کرد: «به نظر می‌رسد تجهیزات اینترنت استارلینک از عراق به ایران قاچاق می‌شود و در شهرهای مرزی ایران با قیمت‌های نجومی در حال فروش است».

وی در ادامه گفت: «محدودسازی راه‌های قانونی ورود تجهیزات اینترنت استارلینک منجر به توسعه بازار قاچاق می‌شود».

در این میان برخی کارشناسان هشدار داده‌اند شهروندانی که خواهان دریافت این خدمات هستند باید در خرید این کالاهای قاچاق کمال دقت را داشته باشند، چرا که به دلیل ممنوعیت این خدمات در کشور، در صورت مالباختگی و ضرر و زیان نمی‌توانند از پلیس کشور کمکی استمداد کمکی کنند.

پس از آنکه وزارت خزانه‌داری آمریکا برای معافیت از تحریم‌ها به استارلینک چراغ سبز نشان داد، گزارش‌هایی از نصب دکل‌های مخابراتی با بُرد ۸۰۰ کیلومتر در ترکیه منتشر شد. دکل‌هایی که می‌تواند تا بخشی از نقاط مرکزی کشور را نیز پوشش دهد

آیا استارلینک ایران جنگ رسانه‌ایست؟

در حالی که برخی کانال‌های تلگرامی مشغول فروش تجهیزات استارلینک در کشور هستند و گفته می‌شود که برخی شرکت‌های بزرگ که مشاغل آنها با استفاده از اینترنت گره خورده مخفیانه شروع به استفاده از خدمات اینترنت ماهواره‌ای کرده‌اند، برخی معتقدند این جنگ رسانه‌ای است و این ماهواره در ایران هنوز فعال نشده است.

مسعود اسدپور، رئیس آزمایشگاه شبکه‌های اجتماعی دانشگاه تهران می‌گوید: «پیدا کردن تجهیزات ماهواره استارلینک کار پیچیده‌ای نیست. در نتیجه اگر استفاده از آن در کشورمان زیاد بشود خیلی راحت می‌توانند تجهیزاتش را پیدا و جمع کنند. با توجه به محدودیت‌های اینترنتی اخباری را که هم اکنون درباره ورود تجهیزات استارلینک یا اتصال تعدادی از کاربران منتشر می‌شود نوعی جنگ رسانه‌ای می‌دانم. شاید یک سال دیگر به نقطه‌ای برسیم که اینترنت استارلینک برای تعداد زیادی قابل استفاده باشد اما ادعای فعلی را فقط یک دروغ و جنگ رسانه‌ای می‌دانم. حتی اگر شخص ایلان ماسک، گهگاهی درباره راه‌اندازی استارلینک در کشور ما صحبت می‌کند هم به خاطر این است که پروژه‌های خودش را در جهان مطرح کند».

او به روزنامه خراسان گفته است: «گفته می‌شود که تجهیزات استارلینک در بانه به فروش می‌رسد. نمی‌دانم اصلا چه لزومی دارد که این تجهیزات در آن جا به فروش برسد و چرا از مرزهای دیگر وارد نشود. نکته دیگر هم این که قطعا اگر کسی این تجهیزات را داشته باشد در فضای عمومی، شبکه‌های اجتماعی یا سایت‌های خرید و فروش آگهی نمی‌کند که برایش دردسر شود. اگر فردی هم اکنون ادعا می‌کند که تجهیزات استارلینک را می‌فروشد یا متقلب است و آنتن و تجهیزات غیرواقعی به مردم می‌فروشد یا این که به طور کلی این تبلیغات دروغ است. چون برای این طور موضوعی تبلیغ عمومی نمی‌کنند. طبیعتا مراجع قانونی در شرایطی که اینترنت را محدود کرده‌اند اجازه نمی‌دهند به راحتی تجهیزات دورزدن فیلترینگ یا محدودیت‌های اینترنتی در دسترس عموم قرار بگیرد. بنابراین من این ادعا را یک بلوف می‌دانم و اگر هم این تجهیزات به فروش برسد تعداد آن باید بسیار محدود باشد تا در یک پهنه جغرافیایی سریع مشخص نشود».

با این حال، بسیاری از کارشناسان فعال شدن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را در ایران تایید کرده و معتقدند، حتی در صورت نادرست بودن این خبر باز هم می‌توان به این موضوع مطمئن بود که به زودی این شیوه از خدمات اینترنت، انحصار دول محلی را از بین می‌برد و نمی‌تواند با تمهیداتی چون فیلترینگ و وعده سرعت بیشتر از آن جلوگیری کرد. همانگونه که روزی مشابه این اتفاق در خصوص شبکه‌های ماهواره‌ای رخ داد.