افزایش تورم برای دومین ماه پیاپی

روز نو :مرکز آمار ایران اعلام کرد که نرخ تورم در مهرماه، برای دومین ماه پیاپی افزایش پیدا کرده است. تورم ماهانه در شهریور ماه، ۲.۲ درصد بود. اما در مهرماه تورم ماهانه، ۳ درصد شده است. به عبارت دیگر، تورم ماهانه نسبت به شهریورماه، ۰.۸ درصد رشد کرده است. اواخر اردیبهشت ماه امسال، دولت برنامه «جراحی اقتصادی» خود را با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از اقلام اساسی کلید زد و شیوه فروش برخی کالا‌ها مانند نان و آرد را نیز تغییر داد. در خرداد ماه امسال، شوک تورم بیش از ۱۲ درصدی نتیجه اقدام لیبرالی دولت بود. ۴ ماه می‌گذرد و در این مدت زمان، تورم ماهانه فقط در مرداد ماه اندکی کاهش پیدا کرد. در ماه‌های دیگر، تورم ماهانه رو به رشد بوده است.

هرچند، سازمان برنامه و بودجه، وزارت امور اقتصادی و دارایی و حتی بانک مرکزی که در صف مقدم «جوابیه‌نویسی» برای انتقاد‌ها به «شوک درمانی» اخیر دولت بوده‌اند؛ مدعی‌اند که اثر تورمی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در ماه‌های بعد از خرداد ماه «تخلیه» شده و این «حباب» ترکیده است. اما آمار‌های ارایه شده (در صورت مبنا قرار گرفتن) حداقل این ادعا‌ها چندان درست نبوده است.

این در حالی است که شخص رییس‌جمهور در وعده‌های انتخاباتی خود از کنترل گرانی‌ها صحبت کرده و پس از شروع به کار دولت سیزدهم هم دستوراتی صادر کرده بود. با این حال، تورم سالانه در مهر ماه در عدد بیش از ۴۲ درصد ایستاده است. ضمن اینکه، اگر ارزش حقیقی تراکنش‌های شاپرک را معیاری برای سنجیدن قدرت خرید دست‌کم در سطح خرد در یک‌سال اخیر در نظر بگیریم، کارنامه رشد منفی ۲۵.۶ درصد در تا پایان تابستان امسال اخبار خوبی از وضعیت مردم نشان نمی‌دهد.

بسیاری از کسبه بازار و خرده‌فروشان، افزایش نرخ دلار را موجب افزایش روند گرانی‌ها و حتی تورم موجود می‌دانند. نرخ دلار روز رییس‌جمهور شدن رییسی حدود ۲۴ هزار تومان بود، امروز در کانال ۳۲ هزار تومانی قرار گرفته و ۳۳ درصدی در عرض یک‌سال رشد داشته است. برخی کارشناسان و حتی مسوولان دولتی نیز تورم بالا در اقتصاد ایران را ناشی از خلق پول و نقدینگی می‌دانند. در این باره هم دستورات زیادی صادر شده است. پایان مرداد ماه سال گذشته، نقدینگی در مرز ۴۰۰۰ هزار میلیارد تومان بود، اما الان، بیش از ۵ هزار و ۴۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده، نقدینگی که نه از نهضت ملی مسکن سردرآورد نه از تولید و اشتغال.

علی صالح‌آبادی، رییس کل بانک مرکزی به تازگی، کنترل نقدینگی و تورم و جلوگیری قاطع از خلق پول را برنامه جدی بانک مرکزی در دوره جدید دانسته و می‌گوید: «دیگر نباید تجربه تلخ تورم ناشی از خلق پول تکرار شود. به همین دلیل، برنامه و سیاست اصلی ما هدایت نقدینگی به سمت تولید و فعالیت‌های مولد اقتصادی در کشور است.» او همچنین اضافه کرده که «کارگروه‌هایی در بانک مرکزی تشکیل شده تا مانع اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی شود. این موضوع قطعا در کنترل نقدینگی و تورم مهم و اثرگذار است.»

انتقال تورم به اقلام غیرخوراکی

البته از یک منظر باید گفت که بخشی از اثر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در بازار خوراکی‌ها، تخلیه شده است، اما با افزایش تورم عمومی، این حباب تورمی به سمت کالا‌های غیرخوراکی حرکت کرده است. تورم ماهانه اقلام غیرخوراکی در مهر ماه ۳.۵ درصد و تورم خوراکی‌ها ۲.۲ درصد بوده است، در واقع بخش بزرگی از تورم رقم خورده در مهر از سمت اقلام غیر خوراکی و خدمات رخ داده است. این در حالی است که در شهریور ماه تورم خوراکی و غیرخوراکی‌ها بسیار به هم نزدیک و تقرییا یک عدد بوده. در عین حال، تورم بخش خدمات در یک ماه نزدیک به ۵ درصد بالا رفته و نسبت به مهر ماه سال گذشته ۳۹ درصد رشد داشته است. به‌طور مثال نگاه کنید به تورم در بخش «آموزش» که در مهر ماه ۱۷.۱ درصد نسبت به شهریورماه رشد کرده است. این رقم بی‌سابقه در حالی رخ داده که تورم در بخش مسکن در این یک ماه، بیش از ۶ درصد افزایش پیدا کرده است. یا تورم در بخش اجاره ۶ درصد در مهرماه رشد داشته است.

افزایش تورم سالانه

تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص قیمت در یک‌سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره قبل از آن است. آن‌گونه که مرکز آمار ایران اعلام کرده، تورم سالانه یا دوازده ماه نیز در ماه اول پاییز امسال ۴۲.۳ درصد به ثبت رسیده، به عبارت دیگر میانگین قیمت کالا و خدمات در دوازده ماه منتهی به مهر ماه امسال نسبت میانگین قیمت در دوازده ماه منتهی به مهر سال گذشته، نزدیک به ۴۳ درصد افزایش داشته است. تورم نقطه به نقطه تغییر عدد شاخص مصرف‌کننده در یک ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل است.

این شاخص نیز در مهر ۴۸.۶ درصد برآورد شده، به بیان ساده‌تر خانوار ایرانی در مهر ماه امسال برای تهیه یک سبد مشخص از کالا و خدمات نزدیک به یک و نیم برابر مهر ماه سال گذشته هزینه کرده‌اند. با توجه به اینکه تورم در ۳ ماه گذشته در قیاس با خرداد ماه کمتر شده، تورم نقطه‌ای در مهر نسبت به شهریور کمی کاهش یافته، اما چنانچه بنا باشد در ماه‌های آتی نیز شاهد تکرار روند صعودی تورم ماهانه باشیم، شاخص تورم نقطه به نقطه نیز افزایش خواهد یافت.

بیشترین رشد‌ها

مرکز آمار ایران اعلام کرده در گروه «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل، مربوط به گروه «میوه و خشکبار» و گروه «گوشت قرمز و گوشت ماکیان» (مرغ ماشینی) بوده. در گروه عمده «کالا‌های غیرخوراکی و خدمات» نیز «گروه آموزش» (شهریه مدارس و دانشگاه‌ها) و «اجاره‌بها» بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند.

در مهرماه، گروه «روغن و چربی‌ها» (روغن نباتی جامد و روغن مایع) نسبت به ماه قبل کاهش قیمت داشته است.

همچنین دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه در مهر ماه امسال برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ۴۰.۸ درصد برای دهک دهم تا ۴۸.۷ درصد برای دهک اول در تغییر بوده است.