چهار چالش‌ در مسیر توافق

روز نو :روزنامه‌نگاران غربی پس از پاسخ ایران به آمریکا ادعا می‌کنند که توافق هسته‌ای با چهار چالش مواجه شده است که شامل رفع ابهامات از مساله لغو تحریم‌ها، تضمین‌ها، تغییر بخشی از متن پیش‌نویس و مساله پادمانی است. این در حالی است که مقامات کشورمان تاکید می‌کنند «سه کشور اروپایی و ایالات متحده می‌دانند که پاسخ ایران بسیار منطقی است. برای اینکه توافق امضا شود (که می‌تواند ظرف چند روز اتفاق بیفتد) نباید هیچ ابهامی باقی بماند که بعدا برای آسیب رساندن به توافق مورد استفاده قرار گیرد.»

آخرین پاسخ ایران به درخواست‌های آمریکا به مذاق طرف‌های غربی خوش نیامده و آنها مدعی شده‌اند تهران یک درخواست را به سه درخواست پیشین خود، یعنی ملاحظاتش به پیش‌نویس ۳۵صفحه‌ای مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اضافه کرده و آن هم مربوط به مساله پادمان است.

لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، نیز در رشته‌توییتی در واکنش به پاسخ ایران به نقل از یک مقام اروپایی مدعی شد این پاسخ تعجب‌آور است. به ادعای نورمن مقامات ایران قبلا دو سه موضوع را مطرح می‌کردند حال به چهار موضوع رسیده‌اند. خبرنگار روزنامه وال استریت مدعی شد علاوه بر مساله تضمین‌ها و درخواست‌هایی در مورد تحریم‌ها و تغییر در بخش ‌هایی از متن، ایران بسته شدن تحقیقات پادمانی را به تقاضاهای رسمی خود اضافه کرده است. نورمن ادامه داد: «همه می‌دانند در پاسخ قبلی، ایران بر مساله پادمان تاکید نداشت اما اکنون آن را در فهرست قرار داده است. به نظر می‌رسد واشنگتن در این خصوص که ایران به دنبال چیست، دچار سردرگمی شده است.» در شرایطی که بامداد جمعه گذشته، مقامات کشورمان پاسخ رسمی خود را در مورد موضع آمریکا در قبال پیشنهاد اروپایی احیای برجام ارسال کردند، با این حال به نظر می‌رسد اختلاف بر سر چند مساله، به ویژه پرونده پادمان، مایه واکنش منفی مقامات و دیپلمات‌های غربی شده است.

لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال که جریان مذاکرات را از نزدیک دنبال می‌کند، در صفحه توئیتر خود نوشته است: «چند منبع تایید می‌کنند علاوه بر مساله تضمین‌ها و درخواست‌هایی در مورد تحریم‌ها، ایران بسته شدن تحقیقات پادمانی را به تقاضاهای رسمی خود اضافه کرده است». به ادعای او: «این مساله تا حدی یکی از راه‌هایی را که مذاکرات در آن زمینه پیشرفت داشته، معکوس می‌کند. ایران در پاسخ اولیه خود به متن اتحادیه اروپا در چند هفته پیش، به صراحت خواسته‌های خود در مورد پادمان‌ها را ارائه نکرده بود و شفافیت کاملی در مورد تقاضای پادمان ایران وجود نداشت.»

به گزارش اکوایران، او در ادامه بر اساس آنچه گفته‌های منابع خود می‌خواند، مدعی شده است که خواسته ایران در مورد مساله پادمان، فراتر از این موضع ساده است که اگر این پرونده بسته نشود، «روز بازاجرایی» در کار نخواهد بود. به نوشته او، به نظر می‌رسد موضع کنونی متفاوت از مواضع قبلی تا پیش از ماه اوت است که ایران خواهان تضمین اولیه بود که تحقیقات پادمان قبل از روز بازاجرا بسته خواهد شد. او مدعی شده به نظر می‌رسد ایران خواهان تعلیق این تحقیقات در دوره‌های میانی توافق - و نه در روز بازاجرا - شده است. نورمن نوشته تصوری ندارد از اینکه آیا امکان تعلیق پرونده تحقیقات [ادعایی] مذکور تا پایان دوره‌های میانی توافق وجود خواهد داشت یا نه.

به نظر او این روند رفت‌وبرگشت ادامه خواهد داشت، حتی اگر در حال حاضر این کار با سرعت بالا یا هدف زیادی انجام شود و کسی به این زودی برای مذاکرات بیشتر سوار هواپیما شود. او هم‌چنین مدعی شده در آخرین پاسخ ارسالی از سوی تهران، ایران خواهان تغییراتی در متن است. نورمن به نقل از یک دیپلمات اروپایی، پاسخ ایران را «ناامیدکننده» و خارج از محدودیت‌های انعطاف‌پذیری اروپا خوانده و ادعا کرده است: «در زمانی که می‌توانستیم این پرونده را ببندیم، قطعا پاسخی غیرمنطقی دریافت کردیم و این یعنی ایران به دنبال لغو توافق احتمالی یا بی‌نتیجه گذاشتن آن است».

هماهنگی در مواضع اروپا و آمریکا

پیش از این، یک مقام آمریکایی در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس ادعا کرده بود: «در حال مطالعه نظرات ایران هستیم و از طریق اتحادیه اروپا پاسخ خواهیم داد، اما متاسفانه پاسخ ایران سازنده نیست و دورنمای بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را به عقب انداخته است». همچنین کمیسیون اروپا خبر داد پاسخ ایران به پیشنهادهای آمریکا درخصوص توافق احیای برجام را دریافت کرده و درحال بررسی آن است. به گزارش ایسنا، به نقل از رویترز، کمیسیون اروپا روز جمعه عنوان کرد انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه، چین و آمریکا درحال بررسی پاسخ ایران هستند و با یکدیگر درخصوص مسیر پیش رو به گفت‌وگو خواهند پرداخت.

به عقب بازگشتیم!

لورا روزن، روزنامه‌نگار آمریکایی، نیز در صفحه خود در پایگاه خبری دیپلمات، به نقل از یک مقام تروئیکای اروپا مدعی شد ایران ما را بسیار به عقب بازگرداند. پاسخ بامداد جمعه ایران احتمالا نشان‌دهنده این است که تهران اکنون علاقه‌ای به توافق ندارد. وی ادامه داد: «در زمانی که به لطف تسهیلگری اتحادیه اروپا و انعطاف‌پذیری همه، تقریبا به نقطه توافق رسیده‌ بودیم ایران ما را بسیار به عقب بازگرداند.» روزن به نقل از منبع نزدیک به سه کشور اروپایی ادامه داد: «بسیار دشوار است که هم‌اکنون به این سوال پاسخ بدهیم که ملاحظات ایران قابل‌رفع است یا خیر. ولی هر چه هست ایران سیگنال روشنی داده که در حال حاضر علاقه‌ای به توافق ندارد.»

به گزارش روزن، همچنین مقام تروئیکای اروپا به‌ویژه نسبت به پاسخ جدید ایران و بازگشودن موضوعی که در پیش‌نویس پیشنهادی قبلی یعنی پیش‌نویس ۱۵ اوت مطرح نشده بود، انتقاد کرد. وی مدعی شد بازگشایی موضوع پادمان کاملا غیرمنطقی است، چرا که قبلا در محدوده انعطاف‌پذیری طرفین قرار داشت. علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران، در پاسخ به لورا روزن گفته است:«من فکر می‌کنم که ایرانیان معتقدند زمان به نفعشان است و می‌توانند در زمستان امتیازات بیشتری از آمریکا بگیرند.» نورمن به نقل از یک مقام اروپایی نیز نوشت این پاسخی ناامیدکننده و غیرمنطقی است، آن هم در زمانی که می‌توانستیم به توافق برسیم. کارین ژان پی‌یر، سخنگوی کاخ سفید، نیز روز جمعه با اشاره به تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره آثار ادعایی اورانیوم یافت‌شده در سایت‌های اعلام‌نشده در ایران به خبرنگاران گفت: «نباید اجرای مجدد برجام را به تحقیقات مربوط به تعهدات قانونی ایران ذیل معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای مشروط کرد.» این در حالی است که وزیر امور خارجه ایران هفته گذشته گفته بود ناظر اتمی سازمان ملل باید «تحقیقات با انگیزه سیاسی» خود را در مورد فعالیت هسته‌ای تهران کنار بگذارد.

همزمان با ارزیابی‌های نه‌چندان مثبت رسانه‌های غربی از پاسخ ایران، یک رسانه صهیونیستی گزارش داد ارزیابی وزارت امورخارجه اسرائیل این است که ایران و آمریکا طی هفته‌های آینده به توافقی برای احیای برجام دست خواهند یافت. به گزارش ایسنا، به نقل از روزنامه تایمز آو اسرائیل، کانال ۱۲ رژیم صهیونیستی روز جمعه گزارش داد وزارت امور خارجه اسرائیل ارزیابی کرده است به‌رغم موضع واشنگتن مبنی بر غیر‌سازنده بودن نظرات اخیر جمهوری اسلامی درخصوص متن پیش‌نویس توافق احیای برجام، ایران و آمریکا تنها چند هفته تا حصول توافق نهایی فاصله دارند. کانال ۱۲ رژیم صهیونیستی همچنین گزارش داد دولت آمریکا کماکان معتقد است توافق تنها راه مواجهه با برنامه هسته‌ای در حال توسعه ایران است. در ادامه گزارش کانال ۱۲ رژیم صهیونیستی آمده است: «ایران و ایالات متحده به‌علاوه نسبت به مواضع یکدیگر واقع‌بینانه‌تر از قبل هستند و هر دو کشور تلاش می‌کنند پیش از حصول توافق نهایی حمایت سیاسی از این توافق را تقویت کنند.» ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، بامداد روز جمعه از ارسال نظرات جمهوری اسلامی درخصوص پاسخ آمریکا درباره متن پیش‌نویس توافق احتمالی رفع تحریم‌ها خبر داد.

برخی شکاف‌ها رفع شده

آدریِن واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، در گفت‌وگو با تایمز آو اسرائیل در این باره گفت: «دولت ایالات متحده همچنان در حال بررسی پاسخ ایران و هماهنگی با متحدانمان در اروپاست.» وی ادامه داد: «برخی شکاف‌ها در هفته‌های اخیر رفع شده اما تعدادی از آنها کماکان به قوت خود باقی است. رئیس‌جمهور بایدن تنها توافقی را امضا خواهد کرد که تشخیص دهد در راستای منافع ملی ایالات متحده است.»

حمایت روسیه از درخواست‌های ایران

همچنین محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین، در گفت‌و‌گو با تلویزیون العربی، با اشاره به پاسخ ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای برجام گفت آمریکا باید به ایران اطمینان دهد بار دیگر تاریخ را تکرار نکند زیرا این کشور پیش از این توافق را نقض و پاره کرده بود. وی گفت سیاست‌های ترامپ نباید تداوم داشته باشد و ما اجازه نخواهیم داد اتفاقات گذشته بار دیگر رخ بدهد. مرندی تاکید کرد: «همه می‌دانند تهران به توافق پایبند بود اما واشنگتن آن را نقض کرد.» مشاور رسانه‌ای تیم مذاکره‌کننده ایران گفت اگر آمریکا صادق باشد طی دو الی سه روز می‌توانیم به توافق برسیم.

همچنین محمد مرندی روز جمعه در خصوص پاسخ ایران به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «سه کشور اروپایی و ایالات متحده می‌دانند پاسخ ایران بسیار منطقی است. مذاکره‌کنندگان ایالات متحده و اروپایی قبلا گفته بودند کلمات مهم هستند.» وی همچنین نوشت: «برای اینکه توافق امضا شود (که می‌تواند ظرف چند روز اتفاق بیفتد) نباید هیچ ابهامی باقی بماند که بعدا برای آسیب رساندن به توافق مورد استفاده قرار گیرد. این پیچیده نیست.» همچنین ژائو لی‌جیان، سخنگوی وزارت امورخارجه چین، پاسخ ایران به متن پیش‌نویس توافق احیای برجام را مطابق با موضع همیشگی ایران در جریان مذاکرات توصیف کرد. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین، نیز روز جمعه در توییتی نوشت: «ایران پاسخ خود را به آخرین پیشنهادهای آمریکا درخصوص پیش‌نویس احیای برجام ارائه کرد. به نظر می‌رسد پیشنهادهای ایران بلندپروازانه نباشد و در صورت وجود اراده سیاسی لازم برای به پایان رساندن مذاکرات وین،‌ می‌تواند مورد قبول واقع شود.»

رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، قرار است برای ارائه توضیحات درباره مذاکرات احیای توافق هسته‌ای با ایران که به نظر می‌رسد وارد آخرین مراحل خود شده است، در نشستی محرمانه با اعضای کنگره این کشور شرکت کند. به گزارش ایسنا، بنابر اطلاعات به‌دست‌آمده توسط پولیتیکو، این نشست قرار است روز ۱۴ سپتامبر (۲۳ شهریورماه) با حضور اعضای کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا برگزار شود. علاوه بر رابرت مالی، برت مک‌گورک، هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه در کاخ سفید، به عنوان نماینده دولت در این جلسه شرکت خواهد کرد. آخرین باری که دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، درباره روند مذاکرات با ایران به کنگره توضیحاتی ارائه داد، ۱۵ ژوئن بوده است. به نوشته این نشریه آمریکایی، کنگره می‌تواند نقش مهمی در بازنگری هر نقشه راهی برای بازگرداندن توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایفا کند.

دست برتر دیپلماسی

در نهایت با وجود اختلاف‌نظرهای بین تهران و واشنگتن بر سر احیای برجام و اجرای مجدد آن، هنوز طرفین دیپلماسی را ترجیح می‌دهند. همچنان که روز گذشته نیز یک منبع در وزارت خارجه آمریکا در گفت‌وگو با شبکه سعودی العربیه تاکید کرد واشنگتن معتقد است مناسب‌ترین راه تعامل با ایران احیای توافق هسته‌ای است.