وقتی مسکن گران می‌شود ...

روز نو :موضوع مهاجرت معکوس از تهران پدیده جدیدی نیست. طبق آمارهای ارائه شده توسط موسسه مرکز آمار ايران در ارتباط با نفوس و مسکن، بین سال‌های ۹۰ تا ۹۵ تعداد ۴۰۴ هزار و ۹۹۶ نفر به تهران مهاجرت کرده و ۳۶۹ هزار و ۲۸۸ نفر زندگی در پایتخت را رها کردند که البته مشخص نیست مهاجران تهرانی به زادگاهشان برگشتند یا زادگاهشان همین تهران بوده و مجبور به کوچ شده‌اند.

در موج جديد مهاجرت از تهران، شهرهاي حاشيه‌اي پايتخت مقصد مهاجران شده‌اند و اين يعني مهاجران هنوز در شهر تهران وابستگي‌هاي شغلي يا خانوادگي دارند و همين مساله، معضل اين نوع مهاجرت را دوچندان مي‌کند. اين در حالي است که تا سال 1396 بيشتر مهاجرت‌هاي معکوس از تهران به مقصد استان‌هاي شمالي کشور، استان البرز و جزيره کيش بوده است. خبر دو شيفته شدن مدرسه‌هاي مناطق حاشيه‌اي تهران به دليل مهاجرت معكوس از پايتخت، نشان‌ مي‌دهد که بار سنگين اين پديده، بر روي وضعيت آموزشي دانش‌آموزان مهاجر و ساکن در اين مناطق قرار دارد. مهاجرت كه معمولا به منظور بهبود شرايط زندگي انجام مي‌گيرد در نوع جديد خود وضعيت غريبي دارد چرا كه در برخي مناطق حاشيه‌اي تهران زيرساخت‌هاي اقتصادي و اجتماعي و آموزشي مناسبي براي ورود اين حجم از مهاجر وجود ندارد. مسعود بهرامي، مدير کل آموزش و پرورش شهرستان‌هاي استان تهران با اعلام اين خبر که امسال بيش از 70 هزار دانش‌آموز به جمع دانش‌آموزان حاشيه تهران اضافه مي‌شود به همشهري گفت: «پاسخگويي به پذيرش اين دانش‌آموزان تازه‌وارد، دست‌کم به بيش از دو هزار کلاس درس نياز دارد؛ در حالي که امسال 95مدرسه دولتي در اين شهرستان‌ها احداث شده که پيش‌بيني مي‌شود تا آغاز سال تحصيلي تنها نيمي از اين مدارس به بهره‌برداري برسند. «بر همين اساس به گفته بهرامي امسال افزايش جمعيت دانش‌آموزان اين شهرستان‌ها به دوشيفته‌شدن تعدادي از مدارس منجر مي‌شود. اين در حالي است که ظرفيت مدارس دولتي در اين مناطق با مشكل روبه‌رو است. در سال 1397 هم مسئولان آموزش و پرورش اعلام کردند که بر اساس آمار وزارت آموزش و پرورش در شهرستان‌هاي استان تهران، پرديس و شهريار بيش‌ترين مشکلات در حوزه سرانه فضاي آموزشي وجود دارد. قطعا روند افزايشي مهاجرت، مشکلات آموزشي ساکنان اين مناطق و مهاجران جديد را شديدتر خواهد کرد. به گفته بهرامي در سال تحصيلي 1401‌- 1400 ميانگين تراکم دانش‌آموزان در کلاس‌هاي درس شهرستان‌هاي استان تهران 31. 8 بود؛ يعني کمتر از 32نفر در هر کلاس كه با توجه به شيوع مجدد كرونا لازم است دانش‌آموزان در كلاس‌هاي با تراكم كمتري حضور يايند. بهرامي معتقد است مهاجرت اتباع افغانستاني بعد از روي کار آمدن طالبان به افزايش جمعيت اتباع در حاشيه‌ها دامن زده است و بخش ديگري از اين جمعيت روبه‌رشد را مهاجران ساير شهرها و روستاها به تهران تشکيل مي‌دهند. همچنين گراني مسکن و ديگر مشکلات اقتصادي، بسياري از خانواده‌هاي ساکن در شهر تهران را به مناطق حاشيه‌اي اين شهر کشانده است.

سال تلخي كه بخشي از مستأجران را از تهران فراري داد با افزايش رسمي نرخ اجاره‌بها آغاز شد و با اينکه دولت سقف افزايش اجاره‌بها سال 1401 را در تهران 25 درصد اعلام کرد اما براساس گزارش منتشر شده از سوي معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازي که داده‌هاي آن از سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات کشور استخراج شده، متوسط اجاره‌بهاي يک مترمربع واحد مسکوني در تهران در ارديبهشت امسال به 126 هزار و 900 تومان رسيد که در مقايسه با رقم 84 هزار و 800 تومان پايان سال 1400 رشد نزديک به 50درصدي داشت و اين رقم در تابستان و اوج جابه‌جايي ملكي در برخي مناطق تا 100درصد افزايش داشته است. براساس داده‌هاي منتشرشده در «ملک رادار» که يک موتور جست‌وجوي آگهي خريدوفروش اجاره مسکن است تعداد آگهي‌هاي مسکن در حومه پايتخت در 6ماهه دوم سال 1400 حدود 719 هزار فقره بوده است که اين تعداد نسبت به درصد آگهي‌هاي منتشر شده در مناطق مختلف تهران، رقم قابل تاملي است. همچنين داده‌هاي انتشار آگهي اجاره نشان مي‌دهد 18درصد از کل آگهي‌ها مربوط به حومه شهر تهران و بقيه مربوط به پايتخت است. به گزارش رادار اقتصاد داده‌هاي منتشرشده در «ملک رادار» نشان مي‌دهد پرتاب مستاجران از تهران علاوه‌ بر حومه تهران، به‌سمت استان البرز و شهر کرج نيز اتفاق افتاده است؛ به‌طوري‌که در نيمه دوم سال 1400 يک‌سوم کل آگهي‌هاي استان البرز مربوط به حومه کرج بوده و اين درحالي است که در نيمه اول 1400 اين نسبت، يک‌چهارم بوده است. بر اين اساس، گراني مسکن در شهرهاي تهران و کرج، و نزديکي بخشي از حومه تهران و کرج، بسياري از خريداران و مستاجران را به حومه سوق داده است. و حومه شهرها به‌شکل بي‌سابقه‌اي درحال بزرگ شدن است.