روزنو :شورای نگهبان در یک سال اخیر با حواشی زیادی همراه بوده است، از تصمیمات جنجالی در ردّ صلاحیت چهره‌های شاخص تا استعفای آملی لاریجانی در انتقاد از رویه این شورا.

: چهل‌ودو سال از برپاشدن خیمه شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی ایران می‌گذرد و 26 تیرماه نیز در تقویم ایران به نام شورای نگهبان نام گرفته شده است؛ شورایی که در یک سال گذشته با حواشی و انتقادات زیادی روبه‌رو بوده است. از ماجراهای برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری تا ردّ صلاحیت سیاستمدارانی چون علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری. در این مدت شورای نگهبان سه استعفا نیز به خود دید که مهم‌ترین آن را می‌توان استعفای آملی لاریجانی دانست.

بر همین اساس و به بهانه روز شورای نگهبان نگاهی به حواشی این نهاد مهم می‌اندازیم.

تعیین شرایط سنی برای کاندیدها

هنوز چند روزی به ثبت‌نام کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری باقی مانده بود که شورای نگهبان با انتشار مصوبه‌ای جهت «تعریف و اعلام معیارها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبّربودن نامزدهای ریاست‌جمهوری» شوکی را به فضای سیاسی و نامزدهای انتخاباتی وارد کرد.

واکنش طحان‌نظیف به غیبت برخی اعضای شورای نگهبان در جلسات مجمع تشخیص

یکی از شرط‌های این مصوبه تعیین شرایط سنی بود که کاندیداها باید در هنگام ثبت‌نام دارای حداقل چهل سال تمام شمسی و حداکثر سن 75 سال تمام شمسی باشند و بر همین اساس، افرادی چون محمدجواد آذری جهرمی و محمد غرضی نتوانست برای ورود به رقابت‌های انتخابات ثبت‌نام کنند.

این مصوبه شورای نگهبان با انتقادات زیادی روبه‌رو شد تا جایی که حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت به رحمانی فضلی، وزیر کشور دستور داد که در برگزاری انتخابات بر اساس جمع‌بندی نظریه تفسیری معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری و طبق قوانین موجود عمل کند. در جمع‌بندی نظریه معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری تأکید شده بود که «وزارت کشور مکلف است وظایف اجرایی خود را در زمینه انتخابات ریاست‌جمهوری بر اساس قوانین موجود و آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به آنها انجام دهد.»؛ اما برخلاف دستور روحانی، ثبت‌نام کاندیداهای انتخابات بر اساس مصوبه شورای نگهبان صورت گرفت.

از ردّ صلاحیت‌های گسترده تا تذکر رهبر انقلاب

«محمد شریعتمداری، اسحاق جهانگیری، مسعود پزشکیان، علی لاریجانی» از جمله کاندیداهایی بودند که توسط شورای نگهبان ردّ صلاحیت شدند. ردّ صلاحیتی که شوک بزرگی را به جامعه و فضای سیاسی کشور وارد و حتی ابراهیم رئیسی نیز در واکنش به این ردّ صلاحیت‌ها در توئیتی نوشت: «از دیروز عصر که از نتایج تعیین صلاحیت‌ها مطلع شدم، شاید شماها و خود آقایان هم خبر نداشته باشند، من تماس‌هایی گرفتم و در حال انجام رایزنی‌هایی هستم که صحنه انتخابات، رقابتی‌تر و مشارکتی‌تر شود.»

اقدام شورای نگهبان با واکنش‌های منفی زیادی روبه‌رو شد تا جایی که رهبر انقلاب نیز در تذکری خطاب به شورای نگهبان فرموند: «باید تذکر دینی و انسانی بدهم. در جریان عدم احراز صلاحیت، به بعضی کسانی که صلاحیت‌اشان احراز نشد جفا و ظلم شد. به خودشان یا خانواده‌های محترم و عفیف‌اشان نسبت‌هایی داده شد که ثابت شد خلاف است. حفظ آبرو جزو بالاترین حقوق انسان‌هاست. مطالبه من این است که دستگاه‌های مسئول جبران کنند.»

واکنش کدخدایی به سؤال پرتکرار درباره سن بالای آیت‌الله جنتی

با این حال، شورای نگهبان پس از تذکر رهبری، نه‌تنها جبران نکرد؛ بلکه در بیانیه‌ای نوشت: «شورای نگهبان ضمن تأکید بر حفظ حرمت اشخاص و محکوم‌کردن هتک‌حرمت و حیثیت داوطلبان و خانواده‌های ایشان از کلیه رسانه‌ها مؤکداً می‌خواهد با توجه به محرمانه‌بودن بررسی صلاحیت‌ها در این شورا و با عنایت به اینکه در بررسی‌ها مجموعه‌ای از موضوعات، مستندات و مدارک مورد ارزیابی قرار گرفته و برخی گزارش‌های نادرست در نظریه نهایی شورای نگهبان مؤثر نبوده است، از گمانه‌زنی و استناد به امور غیرواقعی و نادرست اجتناب کنند.»
آملی لاریجانی استعفا داد

آیت‌الله آملی لاریجانی، یکی از فقهای شورای نگهبان در ده روز جلسات بررسی پرونده کاندیداها حضور داشت و در پی حذف چهره‌های سیاسی چون علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری و...، لب به اعتراض گشود و در یک رشته توئیتی نوشت: «از اولین حضور اینجانب در شورای‌ نگهبان در سال ۱۳۸۰، قریب به بیست سال می‌گذرد. در تمام این مدت، از شورای نگهبان دفاع کرده‌ام، حتی در سال‌هایی که در قوه قضائیه بودم؛ اما هیچ‌گاه تصمیمات شورا را تا این حد غیرقابل دفاع نیافته‌ام؛ چه در تأیید صلاحیت‌ها و چه در عدم احراز صلاحیت‌ها.»

اعتراضات و دلخوری آملی لاریجانی از تصمیمات شورای نگهبان تا جایی پیش رفت که او نه‌تنها اعتبار نامه سیدابراهیم رئیسی را امضا نکرد؛ بلکه در مراسم تحلیف وی نیز حاضر نشد.

همین مسئله جرقه شایعات استعفای او از شورای نگهبان را کلید زد و حکم رهبر انقلاب برای انتصاب احمد حسینی خراسانی در شورای نگهبان به این شایعات پایان داد. در این متن آشکار شد که آملی لاریجانی نامه استعفای خود را خطاب به رهبر انقلاب ارسال کرده و ایشان هم با آن موافقت کرده‌اند.

کدخدایی خداحافظی کرد، دهقان به دولت رفت

بر اساس آیین‌نامه داخلی شورای نگهبان، انتخابات هیئت‌رئیسه این شورا هر ساله برگزار و طی آن هیئت‌رئیسه جدید برای فعالیت یک‌ساله انتخاب می‌شوند. بر همین اساس، در انتخابات تیرماه 1400، عباسعلی کدخدایی که رکورددار سخنگویی شورای نگهبان است، از سمت خود خداحافظی کرد تا جای خود را به هادی طحان نظیف بدهد.

کدخدایی که به‌سبب توئیت‌ها و دفاعیاتش از عملکرد شورا در سال‌های اخیر حسابی جنجال‌برانگیز شده بود، پس از پایان مسئولیت‌اش در این سمت در یادداشتی نوشت: «با تحولات ۱۳۸۴ قرعه فال سخنگویی به نام این حقیر کم‌تجربه افتاد که البته تلاش کردم با توکل بر خدای بزرگ آنچه شایسته این نهاد بوده است را بیان کنم و هماره از او هدایت می‌خواستم تا ره گم نکنم و بگویم آنچه را او مقدر کرده است. اگرچه انسان مصون از خطا نیست؛ اما تلاش داشتم در این سال‌ها کمتر به خطا روم و یا حدیث دل بگویم؛ زیرا مسئولیت خطیری از سوی اعضای محترم برعهده داشتم؛ حتی آنجا که نظر من مخالف نظر اکثریت بود تلاش می‌کردم نظر شورا را به تمامه دفاع کنم و نظر خود را دخالت ندهم.»

همچنین محمد دهقان که روزگاری ردای نمایندگی مردم چناران را بر تن داشت با معرفی سیدابراهیم رئیسی به‌عنوان حقوقدان و رأی مجلسی‌ها، مسئولت خود را در پارلمان رها کرد و راهی شورای نگهبان شد. از سوی دیگر، سال گذشته، پس از رسیدن رئیسی به کرسی ریاست‌جمهوری، دهقان مسئولت معاون حقوقی رئیس‌جمهوری را بر عهده گرفت و باز هم نتوانست مسئولیت خود را در شورای نگهبان به پایان برساند.

نامه‌نگاری علی لاریجانی با شورای نگهبان

تنها چند ساعت به پایان ثبت‌نام کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 باقی مانده بود که علی لاریجانی با شعار «نه کلید، نه چکش» به ساختمان سیاسی خیابان فاطمی رفت تا پس از دوازده سال مرد شماره یک پارلمان بودن، وارد گود انتخابات ریاست‌جمهوری شود؛ اما این بار بخت با او یار نبود و شورای نگهبان با ردّ صلاحیت‌اش شوک بزرگی به انتخابات وارد کرد.

هرچند لاریجانی به گفتن یک جمله «بر حسب وظیفه کاندید شده بود و همچنین در ادامه گفت: «راضی به رضای الهی هستم.» بسنده کرد؛ اما انتقادات زیادی متوجه شورای نگهبان شد و حتی انتقاد رهبری را هم به‌دنبال داشت. با این حال، او پس از برگزاری انتخابات چندین‌بار خواستار علنی‌شدن دلایل ردّ صلاحیتش شد تا اینکه علت ردّ صلاحیت او را «سهیم‌بودن در بخش‌هایی از نابسامانی و وضع نامطلوب موجود در دولت مستقر (دولت دوازدهم)، عدم رعایت اصل ساده‌زیستی مسئولان، سفرهای متعدد اعضای خانواده به خارج از کشور از جمله اروپا و آمریکا و اقامت فرزند دیگری در آمریکا، مداخله یکی از فرزندان در قراردادهای خدماتی و ساختمانی مجلس شورای اسلامی در زمان ریاست بر مجلس و همچنین حمایت از افراد ردّ صلاحیت‌شده و اظهارات در موضوعات و مقاطع مختلف از جمله حوادث سال ۱۳۸۸» اعلام کردند.

آرایش شورای نگهبان تغییر می‌کند؟

با پایان‌یافتن دوره مسئولیت سه نفر از حقوقدانان شورای نگهبان، سیامک ره‌پیک، عباسعلی کدخدایی و فضل‌اله موسوی، اسامی شش حقوقدان پیشنهادی از سوی رئیس قوه قضائیه به مجلس شورای اسلامی فرستاده شد و قرار است بر اساس بند ۲ اصل ۹۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی، سه نفر از آنها به‌عنوان حقوقدانان شورای نگهبان انتخاب شوند.

علی احمدی‌فر، سیامک ره‌پیک، خیراله پروین، عباسعلی کدخدایی، عبدالحمید مرتضوی بریجانی و فضل‌اله موسوی، شش حقوقدان پیشنهادی رئیس دستگاه قضا برای تصدی سه کرسی حقوقدانی شورای نگبهان به مجلس شورای اسلامی هستند که برای یک دوره شش‌ساله انتخاب خواهند شد. مجلس شورای اسلامی برای بررسی و انتخاب سه نفر از این فهرست تا پایان تیرماه فرصت دارد.

همچنین، روز گذشته با توجه به پایان‌یافتن دوره شش‌ساله عضویت سه تن از فقهای شورای نگهبان، رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجرای اصل نودویکم قانون اساسی و در احکامی جداگانه، عضویت آقایان آیت‌الله حاج شیخ احمد جنتی، حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سید محمدرضا مدرسی یزدی و حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ مهدی شب‌زنده‌دار را برای یک دوره جدید تمدید و آنان را به‌عنوان عضو فقهای شورای نگهبان منصوب کردند.