مرمت 11 ساله به قیمت از دست رفتن زیبایی گنبدهای زیبا
روزنو :فعالان ميراث فرهنگي معتقدند اين گونه مرمت غيراصولي باعث از بين رفتن اصالت و جايگاه اين بناهاي تاريخي مي‌شود و احتمال مي‌رود يونسکو به موضوع ورود کرده و به عنوان حفاظت از ميراث مشترک بشري، در حوزه مرمت اين بناها دخالت کند.
29اردیبهشت امسال بود که با پایان مرمت گنبد مسجد تاریخی امام(ره) اصفهان و چند وقت بعد گنبد شیخ لطف ا... این ماموریت 11 ساله اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان به پایان رسید و مشخص نیست که در مدت این 11 سال چه اتفاقی رخ داده است که این مرمت موفق نبوده است. عکس‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده نشان می‌دهد مرمت غیراصولی و گنبدها دو رنگ و حتی نقوش تاریخی و سنتی آن هم دستخوش تحریف و دگرگونی شده است و از اصالت بنا چیزی باقی نمانده است. تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد گنبد مسجد شیخ لطف ا... که دارای نقوش و اسلیمی‌های منحصر به‌فرد و رنگ خاص کرمی و شتری است، با مرمت غیراصولی اخیر، کاملا دوتکه شده است و خط مشخص و ضخیمی، بخش‌های مختلف نقوش گنبد را جدا کرده است.
فعالان ميراث فرهنگي معتقدند اين گونه مرمت غيراصولي باعث از بين رفتن اصالت و جايگاه اين بناهاي تاريخي مي‌شود و احتمال مي‌رود يونسکو به موضوع ورود کرده و به عنوان حفاظت از ميراث مشترک بشري، در حوزه مرمت اين بناها دخالت کند. پيش از اين هم فعالان ميراث فرهنگي بارها درباره تهديد تخريب پل‌هاي تاريخي اصفهان به‌خاطر عبور مترو و قطع جريان زاينده‌رود اعتراض کرده بودند. آنها همچنين به مرمت غيراصولي بناهاي تاريخي ديگر اصفهان از جمله کاخ عالي قاپو و نماي شمالي ميدان نقش جهان و سردر بازار قيصريه معترض بودند.
فتوشاپ است!
واکنش معاونت ميراث فرهنگي اداره کل اصفهان به اين اتفاق جالب توجه است. سيدمهدي موسوي موحد، به رکنا اعلام کرد: عکس‌هاي مرمت گنبد مسجد امام(ره) فتوشاپ است. وي در واکنش به اين عکس منتشر شده گفت: «اشکالي که در انتهاي ترک 15 و 16 به وجود آمده، قابل رفع است. اين بي‌انصافي است که دو عکس از دو زاويه متفاوت کنار هم گذاشته شود و با هم مقايسه شوند. يکي از عکس‌ها از زاويه پايين و ديگري از روبه‌رو گرفته شده است.» وي با بيان اينکه ممکن است از ترفندهاي فتوشاپ نيز در عکس‌ها استفاده شده باشد، گفت: «اگر ايراداتي وجود داشته باشد بايد برطرف شود چراکه هنوز کار تحويل گرفته نشده و بايد رفع نقص شود. اين گنبد، 20 سال پيش هم مرمت شده بود. کاشي‌هاي گنبد در همان سال‌ها عوض شده‌اند و اين‌ها کاشي‌هاي دوران صفوي نيستند.»
پيمانکار بايد نواقص را برطرف کند
با اين وجود، عليرضا ايزدي، مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان اصفهان، روز گذشته گفت: «در ضلع جنوب و جنوب شرقي گنبد، نيازهاي مرمتي از جمله اصلاح برخي بندکشي‌ها وجود داشت که به‌سرعت در حال رفع شدن است.» او همچنين گفته است که ناظران و مرمتگران طرح، با باز کردن داربست‌هاي ضلع شمالي گنبد نيز متوجه شدند که در بخش انتهاي ترک‌هاي پانزدهم و شانزدهم به ويژه در بخش رأس گنبد، اعوجاج وجود دارد؛ لذا پيمانکار طرح که از جمله مرمتگران پيشکسوت و بومي اصفهان است با پذيرفتن مسئوليت امر و قبول اين نکته که اين بخش از گنبد نياز به بازنگري دارد، اعلام آمادگي کرده در اسرع‌وقت نسبت به رفع نواقص و ايرادات اين بخش اقدام‌هاي لازم را انجام دهد. او افزود: «بي‌شک همگان مي‌دانند که عمر مفيد کاشي به‌ويژه در هواي آزاد و با توجه به تغييرات اقليمي در اصفهان، بسيار محدود و در نهايت بين 25 تا 30 سال است، لذا با توجه به مرمت‌هاي اساسي متعدد بر روي گنبد طي 400 سال گذشته، هيچ گونه کاشي اصيل صفوي بر روي اين گنبد باقي نمانده، با اين وصف مرمتگران طي اين مدت 11 سال، نسبت به حفظ کاشي‌هاي سالم متعلق به مرمت‌هاي دهه‌هاي گذشته تلاش‌هاي خود را به‌کار برده و اين در حالي است که حداقل طي صد سال گذشته شواهدي در دست است که گنبد طي سال‌هاي 1316، 1328 و به‌ويژه در دهه 80 خورشيدي به‌طور کامل مرمت شده است.» ايزدي تصريح کرد: «طي اين مدت مرمتگران به‌ويژه در مرمت طرح‌هاي گل‌هاي لاله‌عباسي گنبد متوجه شدند که در مرمت‌هاي دهه‌هاي گذشته در رنگ‌بندي برخي از اين گل‌ها ايرادهايي وجود داشته، لذا در مرمت اخير با نظر کارشناسان خبره رنگ‌بندي اين گل‌ها بر اساس گل‌هاي باقي‌مانده از مرمت‌هاي قبلي به گل‌هاي اصلي بازگردانده شده است.»
آسيب‌هاي جدي
مقتدايي، استاندار نيز با اشاره به ويژگي‌هاي منحصر به فرد اين گنبد و شهرت جهاني آن ابراز کرد: معتقدم يکي از کارهاي مهمي که بايد به سرعت انجام دهم اين است که کل مسئولان ميراث فرهنگي کشور و شخص رئيس‌جمهور و هيات دولت را مطلع کنم، گنبد مسجد شيخ لطف‌ا...، نيازمند رسيدگي آني است و اگر امکانات لازم طي يک تا 2 ماه آينده و به صورت عملياتي محقق نشود، به محض هرگونه بارندگي و به‌خصوص بارش برف، اين گنبد، آسيب‌هاي جدي‌تري خواهد ديد که شايد جبران آن، چندين برابر هزينه مادي و معنوي، در پي داشته باشد.
مرمت نکنيد!
در اين شرايط برخي فعالان حوزه ميراث فرهنگي در توييتر، از مرمت غيراصولي بناهاي ياد شده به‌شدت انتقاد کرده‌اند و هشتگ «مرمت نکنيد» به راه انداخته‌اند. فعالان ميراث فرهنگي معتقدند اين گونه مرمت غيراصولي باعث از بين رفتن اصالت و جايگاه اين بناهاي تاريخي مي‌شود و احتمال مي‌رود يونسکو به موضوع ورود کرده و به عنوان حفاظت از ميراث مشترک بشري، در حوزه مرمت اين بناها دخالت کند. احسان بداغي در اين باره نوشت، «400 سال پيش با تجهيزات ابتدايي اين گنبد را در بهترين و زيباترين شکل ممکن براي بلنداي مسجد اصفهان، ساختند و امروز با وجود انواع ابزار آلات مدرن و دقيق اندازه‌گيري، بعد از 12 سال صرف وقت حتي از پس مرمت آن هم برنيامدند و گنبد را کج کردند.» يکي ديگر از کاربران ديگر نوشت: «خبر وحشتناک اينکه گنبد مسجد شيخ لطف‌ا... و مسجد جامع عباسي و مدرسه چهارباغ را قناس، کج و با اختلاف رندگي مرمت کرده‌اند!. شما را به جدتان قسم مرمت نکنيد.» پيش از اين هم فعالان ميراث فرهنگي بارها درباره تهديد تخريب پل‌هاي تاريخي اصفهان به‌خاطر عبور مترو و قطع جريان زاينده رود اعتراض کرده بودند. آنها همچنين به مرمت غيراصولي بناهاي تاريخي ديگر اصفهان از جمله کاخ عالي قاپو و نماي شمالي ميدان نقش جهان و سردر بازار قيصريه معترض بودند.
