رقابت با تزارها در ارزان فروشی نفت

روزنو :بررسی آمارها نشان می‌دهد میزان صادرات نفت ایران به چین با روند کاهشی همراه بوده، به گونه‌ای‌که میانگین حجم فروش نفت ایران در ماه می‌ به 455 هزار بشکه در روز رسیده که این میزان نسبت به ماه آوریل کاهش بیش از 456 هزار بشکه‌ای را در پی داشته است. در واقع نفت ایران که در خلال سال‌های تحریم با اعمال تخفیف به مهم‌ترین مشتری آن یعنی چین فروخته می‌شد در چند ماه اخیر و پس از درگیری‌های روسیه و اوکراین و اعمال تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا نسبت به روسیه حال با رقیبی قدرتمند مواجه شده که اگرچه به لحاظ تحریم شرایط مشابهی با ایران دارد اما گسترش سایه جنگ باعث شده تا از هر ابزاری برای فروش نفت خود استفاده کند و در این بین تخفیفات بالای روس‌ها به‌همراه کیفیت مشابه و در برخی از موارد بهتر نفت تزارها باعث شده تا چینی‌ها که از ابتدا با حرکت برخلاف جریان آب به فکر استفاده حداکثری از شرایط تحریمی کشورها بوده‌اند پس از سال‌ها خرید ارزان حال روس‌ها را جایگزین ایران کنند و در این میان گفته‌های فعالان چین نشان می‌دهد با کاهش واردات خود از ایران به نوعی نفت ایران را در آب نمک قرار داده‌اند. موضوعی که به اعتقاد کارشناسان اگرچه تردیدی وجود ندارد که منافع اقتصادی در اولویت سیاست‌های دولت‌ها قرار دارد اما عدم تحقق مذاکرات برجامی باعث می‌شود تا ایران نتواند دیپلماسی خود در بازار نفت را تغییر دهد. این در حالیست که در حال حاضر ایران و ونزوئلا مهم‌ترین وزنه‌های بازار را تشکیل می‌دهند که قادر خواهند بود تعادل را بازگردانند و در این بین ایران باید گزاره‌هایی را در پیش گیرد که بیشترین منافع را برای کشور به‌همراه داشته باشد، اگرچه برخی از افراد و گروه‌ها که به نظر می‌رسد منافع آنها به تداوم تحریم‌ها گره خورده است بر طبل عدم تاثیر‌گذاری برجام در تعیین سیاست‌های نفتی می‌کوبند.

افزایش خرید نفت روسیه در سکوت

چین بی‌سر و صدا خرید نفت از روسیه را با قیمت ارزان‌تر افزایش داده و جای خالی خریداران غربی که در واکنش به جنگ در اوکراین، همکاری تجاری با مسکو را قطع کرده‌اند پر کرده است. این اقدام چین یک ماه پس از آن انجام می‌گیرد که این کشور ابتدا به دلیل نگرانی از واکنش‌ها به حمایت علنی از روسیه و قرار گرفتن شرکت‌های نفتی دولتی در معرض تحریم، خرید نفت از روسیه را کاهش داده بود. طبق برآورد شرکت تحقیقاتی ورتکسا، واردات نفت دریابرد از روسیه به چین به حدود ۱. ۱ میلیون بشکه در روز در مه در مقایسه با ۷۵۰ هزار بشکه در روز در سه ماهه نخست و ۸۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۲۱ افزایش پیدا کرده است. یونی‌پک که بازوی بازرگانی شرکت دولتی سینوپک به‌همراه ژنهوا اویل، زیرمجموعه غول دفاعی نورینکو، در خرید نفت روسیه پیشرو است. شرکت لیونا شیپینگ که شرکت ثبت شده در هنگ کنگ است، اخیرا به واردکنندگان بزرگ نفت روسیه به چین تبدیل شده‌اند. این شرکت‌ها خلأ ایجاد شده از کنار رفتن خریداران غربی پس از حمله روسیه به اوکراین را پر کرده‌اند. یک معامله‌گر چینی که مایل نبود نامش فاش شود، به رویترز می‌گوید: با خروج ویتول و ترافیگورا که مهم‌ترین خریداران اروپایی نفت روسیه محسوب می‌شوند خلأیی ایجاد شده که باعث تغییر در معاملات نفتی روسیه شده است به گفته معامله‌گران، قیمت پایین نفت روسیه در مقایسه با پیش از آغاز جنگ، حدود ۲۹ دلار در هر بشکه ارزان‌تر است، که این موضوع فرصت مغتنمی برای پالایشگاه‌های چینی است که با کاهش حاشیه سود در شرایط کندی رشد اقتصادی، مواجه شده‌اند. این قیمت بسیار پایین‌تر از قیمت نفت صادر شده از خاورمیانه، آفریقا، اروپا و آمریکاست. آمار رسمی گمرک چین نشان می‌دهد صادرات نفت از روسیه به چین در آوریل 4درصد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد کرد و این کشور در رتبه دومین صادرکننده بزرگ نفت به چین پس از عربستان سعودی قرار گرفت. مجموع واردات نفت چین ماه میلادی گذشته حدود هفت درصد نسبت به آوریل سال ۲۰۲۱ رشد کرد که با وجود قرنطینه‌های گسترده برای مقابله با شیوع کووید، نخستین رشد واردات در سه ماه گذشته بود. از سوی دیگر داده‌های کشتیرانی نشان می‌دهد برخی از نفتکش‌های ایران از ماه فوریه در نزدیکی سنگاپور لنگر انداخته‌اند و ایران ذخایر نفتی دریایی خود را در این منطقه افزایش داده که این رشد در نتیجه افزایش عرضه نفت روسیه و کاهش خرید از ایران رقم خورده است، در این رابطه شرکت کپلر اعلام کرده است که تخمین می‌‌‌زند مقدار نفت ایران در ذخایر شناور نزدیک سنگاپور از ۲۲ میلیون بشکه در اوایل ماه آوریل به ۳۷ میلیون بشکه در اواسط ماه مه افزایش یافته است. موضوعی که برخی با استناد به آمار اوپک معتقدند نفت ایران همچنان با روند رو به رشد به چین صادر می‌شود، لزوما به معنای صادرات بخش اعظم آن به چین نیست. حمید حسینی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌‌‌های نفت، گاز و پتروشیمی در این رابطه می‌گوید: روسیه می‌تواند تقریبا نیمی از صادرات خود را روانه جنوب شرق آسیا و به‌ویژه چین کند. این یک تهدید بالقوه برای صادرات نفت خام ایران است. صنعت نفت ایران که سال‌هاست تحت تحریم‌‌‌های آمریکا بوده برای تجارت در سطح بین‌المللی با مشکلات بی‌‌‌شماری روبه‌‌‌رو است و مدت‌‌‌هاست که به واردات نفت چین به عنوان بازار مهم فروش طلای سیاه خود متکی بوده است. داده‌‌‌ها و محاسبات شرکت‌ها نشان می‌دهد که ایران در ماه مارس بین ۷۰۰ تا ۹۰۰‌هزار بشکه در روز نفت به چین فروخته است. اما به گفته ایمان ناصری، مدیر بخش خاورمیانه شرکت مشاوره نفت و گاز FGE، تخمین زده می‌شود که صادرات نفتی ایران به چین در ماه آوریل ۲۰۰‌هزار تا ۲۵۰‌هزار بشکه در روز کاهش داشته باشد که به معنای افتی معادل یک‌چهارم یا یک‌سوم صادرات ایران به چین است.

دیپلماسی انرژی به برجام وابسته است

در رابطه با رقابت نفتی ایران و روسیه و راهکار ایران، نرسی قربان کارشناس ارشد انرژی می‌گوید: رفتار روسیه یک، واکنش عادی به مشکلاتی است که بعد از ماجرای حمله به اوکراین برای این کشور پیش آمده است. طبیعی است روسیه، تحریم شده و برای فروش محصولات خود با محدودیت روبه‌رو است، برای عبور از این چالش‌ها، چاره‌ای ندارد، جز اینکه تخفیف‌های قابل‌توجهی ارائه کند تا توجه متقاضیان بازار نفت را به خود جلب کند و این از اتفاقات روزگار است که کیفیت بخشی از ظرفیت‌های نفتی روسیه، مشابه نفت ایران است و ممکن است برخی کشورها، نفت روسیه را جایگزین نفت ایران کنند. وی با عنوان اینکه روسیه اشکال تراشی برای صادرات نفت ایران نیست و تنها به دنبال یافتن مشتریان بیشتر برای فروش نفتش است، گفت: به‌طور طبیعی همه کشورها به دنبال تامین منافع ملی و اقتصادی خود هستند و برای این منظور روش‌های متفاوتی را امتحان می‌کنند. ایران نیز باید مبتنی بر منافع خود عمل کند. وی در پاسخ به اینکه سیاست ایران در قبال تحرکات اخیر روسیه چگونه خواهد بود؟ گفت: باید توجه داشت که ایران، خود ذیل تحریم‌های گسترده‌ای قرار دارد و با محدودیت‌های زیادی برای فروش نفت خود مواجه است. در این شرایط ایران نیز در نبرد تخفیف‌ها، باید بیشتر از قبل تخفیف بدهد تا بتواند در بازار نفت حضور داشته باشد. در واقع یک رقابتی میان ایران و روسیه بر سر تخفیف‌های بیشتر به راه می‌افتد که منفعت آن متوجه مشتریان بازار نفت می‌شود. قربان در ادامه گفت: موضوع کلیدی در این میان، آسیب‌های برآمده از تحریم‌هاست. مدت‌هاست که کارشناسان اقتصادی و تحلیلگران از آسیب‌های تحریم‌ها سخن می‌گویند و خواستار پایان بخشیدن به زنجیره تحریم‌ها هستند. در نقطه مقابل بخشی از مشکلات امروز کشور به دلیل قطعنامه‌هایی است که از اواخر دهه ۸۰ خورشیدی توسط شورای امنیت سازمان ملل، صادر شدند و دولت وقت آنها را کاغذ پاره‌های بی‌ارزش می‌دانست، بنابراین در این شرایط پیچیده و حساس، ایران در وهله نخست، باید به دنبال احیای برجام و پایان دادن به زنجیره تحریم‌های اقتصادی باشد. ایران از یک طرف برای تداوم فروش نفت و حضور در بازارهای تجاری بین‌المللی و از سوی دیگر برای جذب سرمایه‌های خارجی نیازمند احیای برجام و پایان تحریم‌هاست.