روزنو :متأسفانه سطح تنوع زیستی ایران به‌ویژه در قرن اخیر با تهدیدهای متفاوت روبرو بوده و در برخی موارد به طرز چشمگیری کاهش‌یافته است. چه گونه‌های ارزشمندی که به دلیل جاه‌طلبی‌های انسان منقرض‌شده و دیگر وجود ندارند، چه تالاب‌هایی که رو به خاموشی نهاده و چه پوشش‌های گیاهی که به بیابان تبدیل‌شده‌اند! سطح پوشش جنگل‌های ایران روزبه‌روز روبه‌کاستی ‌است و امروزه در معرض تخریب جدی قرار دارد. از ۱۰ سال گذشته تاکنون، بیش از ۱۴ هزار حریق، ۱۵۰ هزار هکتار از عرصه‌های جنگلی و مرتعی کشور را در برگرفته است. میزان فرسایش سالانه خاک از مرز ۵/۱ میلیارد تن گذشته، بیش از ۷۰ درصد مناطق حفاظت‌شده و بیش از ۵۰ درصد پناهگاه‌های حیات‌وحش در اثر بهره‌برداری بی‌رویه از پوشش‌های گیاهی، برای احیا نیازمند مدت‌زمانی طولانی هستند.

خطر جدی انقراض گونه‌های وحشی در ایران

علاوه بر آتش‌سوزی، به‌طور کل عواملی مانند انواع آلودگی‌ها، تغییر کاربری اراضی کشاورزی، تبدیل اراضی به مناطق مسکونی، تجاوز به جنگل‌های طبیعی، تجارت حیوانات و گیاهان وحشی، بهره‌برداری ناپایدار از منابع طبیعی و... از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده تنوع زیستی محسوب می‌شوند. البته ورود گونه‌های غیربومی مانند راکون، نوتریا و... شکار و صید غیرقانونی، ازدیاد حیواناتی چون شغال و گراز و وجود شکارچیان و قاچاقچیان هم نقش عمده‌ای در کاهش تنوع زیستی ایران داشته است.

تهدیداتی مثل محدودیت شدید منابع آب، رقابت تالاب‌ها با دیگر کاربری‌های مختلف برای بهره‌برداری از منابع آبی، تغییرات کاربری اراضی در سطح حوضه آبریز، حاشیه و درون تالاب‌ها، تخلیه فاضلاب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی بدون تصفیه مناسب، بالا بودن میزان رسوبات جریانات آب‌های سطحی، خشک‌سالی‌های پیاپی و عدم برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب تالاب‌ها، این اکوسیستم‌ها را در سطوح ملی و بین‌المللی با تهدیدات جدی مواجه ساخته است. از میان تالاب‌های ثبت‌شده در لیست کنوانسیون رامسر، تالاب‌های مهمی چون ارومیه، انزلی، شادگان در وضعیت بسیار بدی قرار دارند و هم‌اکنون قسمت اعظم دریاچه ارومیه خشک‌شده است. این در حالی است که تالاب‌های مذکور از تنوع بالای جانوری برخوردارند و وضعیت بد اکوسیستم یک تالاب شرایط ادامه حیات را برای گونه‌های جانوری و گیاهی آن سخت‌تر می‌کند. به عنوان مثال، به دلیل رشد بیش از حد علف‌های هرز تالاب امیر کلاته لاهیجان، نسل ماهی کپور تینکا-تینکا در حال انقراض است.

نتیجه اینکه در دهه اخیر جمعیت پستانداران حتی در مناطق حفاظت شده کاهش چشمگیری داشته است. بر اساس اطلاعات اتحادیه جهانی حفاظت از حیات وحش و منابع طبیعی از میان گونه‌های مهره‌دار در ایران، از رده پستانداران، یوزپلنگ آسیایی، شیر آسیایی، خرس سیاه، گورخر ایرانی، دوپای فیروز، حفار ایرانی، از رده پرندگان، گیلانشاه خالدار، درنای سیبری، کرکس پشت سفید، خروس کولی دشتی، از رده خزندگان، لاک پشت عقابی، لاک پشت چرمی و از رده دوزیستان سمندر غارزی شدیداً در «خطر انقراض» قرار دارند.

تمام امکانات در جهت تکثیر یوز ایرانی!

روز گذشته علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در جریان همایش روز جهانی تنوع زیستی که در سازمان حفاظت محیط‌زیست برگزار شد با اشاره به لزوم توجه به راهکارهای حفاظت از تنوع زیستی کشور خاطرنشان کرد: در روز تنوع زیستی همواره موضوعاتی مطرح شده درباره چالش‌ها و مشکلات موجود است این در حالی است که باید راهکارها نیز بیان شود. اگر سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز روی چالش‌ها تمرکز کند، پذیرفتنی نیست.

او گفت: تنوع زیستی در خطر است و مسئول این موضوع سازمان حفاظت محیط‌زیست است و سازمان حفاظت محیط‌زیست تلاش می‌کند تا وظیفه خود را در قبال تنوع زیستی انجام دهد و از ظرفیت‌ها به نحو احسن استفاده کند.

دیگر کمتر کسی است که خبر نداشته باشد چه بر سر یوز ایرانی و توله‌هایش آمده است و حالا هم خبرها حکایت از عدم بارداری ایران می‌کنند. با این حال دامپزشک معتمد سازمان حفاظت از محیط‌زیست می‌گوید ایران می‌تواند دوباره باردار شود

از دست دادن گونه‌های زیستی کشور یکی از موضوعات مهم و اساسی است که حالا به دغدغه اصلی دوستداران و حافظان محیط‌زیست تبدیل شده. اما آن طور که از شواهد برمی‌آید سازمان حفاظت از محیط‌زیست چندان در این خصوص دغدغه ندارد.

آخرین نمونه این بی‌تفاوتی و عدم مدیریت، وضع حمل «ایران» ماده یوز ایرانی‌ و نحوه مراقب از توله‌های آن است.

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به همین موضوع گفت: در طرح تکثیر یوز ایرانی با استفاده از همه ظرفیت‌ها اقدامات لازم انجام شد. متأسفانه بحث اعتبارات همه‌جا مطرح است و این مشکل همیشه وجود دارد. تکلیف ما این است که از همه هوشیارتر باشیم و از ظرفیت‌های داخلی و اندیشمندان بین‌المللی و داخلی استفاده کنیم. ما در شرایطی هستیم که ناچاریم تکثیر در اسارت را حتماً در دستور کار قرار دهیم. باید در فضای اسارت کار علمی انجام دهیم. این کار علمی لزوماً دستاوردی که می‌خواهیم را ندارد. نباید نقاط ضعف طرح نفس این کار را تحت‌الشعاع قرار دهد.

او اضافه کرد: فرایندی که برای تولد توله‌ها طی شد ازنظر رفتارشناسی حیات‌وحش قابل مطالعه بود. کل طرح از نظر علمی ارزشمند است. امیدواریم توله سوم حفظ شود تا نتیجه طرح نیز مثبت باشد.

ضدونقیض‌گویی در مورد بارداری مجدد «ایران»

دیگر کمتر کسی است که خبر نداشته باشد چه بر سر این یوز ایرانی و توله‌هایش آمده است و حالا هم خبرها حکایت از عدم بارداری ایران می‌کنند. با این حال دامپزشک معتمد سازمان حفاظت از محیط‌زیست می‌گوید ایران می‌تواند دوباره باردار شود.

روز گذشته بهرنگ اکرامی با اشاره به روند زایمان «ایران» تمام این موضوعات را رد کرد و گفت: اگر تا دو ساعت سزارین انجام نمی‌شد، توله‌های این‌گونه تلف می‌شدند.

اکرامی با اشاره به روند تصمیم‌گیری برای انجام عمل سزارین «ایران» اظهار کرد: پس از انجام این عمل، اطلاعات برای یک دانشیار مامایی دانشگاه تهران ارسال شد و این متخصص گفت که این عمل باید حتی زودتر انجام می‌شد. گفت‌وگویی که میان متخصصان انجام می‌شود با پزشکان عمومی و مردم متفاوت است. بیشتر انتقادات توسط کسانی بوده که متخصص نبوده‌اند.

او اضافه کرد: ما مجوز جراحی داشتیم و وقتی زمان نداریم، نمی‌توانیم روی ۱۲ سال تحقیقات ریسک کنیم. یکی از توله‌ها درشت بود و در کانال چرخید و باعث تنگی شد و اگر دو ساعت می‌گذشت توله‌ها می‌مردند. سزارین عملی «اَگرِسیو» (تهاجمی) است و رحم باز می‌شود. برای انجام آن کسی می‌تواند نظر بدهد که بالای سر گونه باشد. جراحی خوب انجام شد و وقتی جفت خارج شد یعنی عمل با موفقیت انجام شده است.

اکرامی افزود: بعد از ۲۴ ساعت اگر مادر توله‌های خود را قبول نکند، شانس پذیرش توله‌ها پایین است. چون مادر توله‌ها را گردن نگرفت اقدام به دادن شیر به‌صورت دستی کردیم. الآن که توله‌ها جدا شدند ما شانس این را داریم که دو تا سه ماه دیگر دوباره برای حاملگی «ایران» تلاش کنیم.

با این حال شنیده‌ها از عفونت ایران، یوز مادر بعد از سزارین حکایت دارد و گفته می‌شود که حتی در صورت رهایی این یوز از عفونت و مرگ، بعید نیست که توان زادآوری را از دست بدهد.

موضوع ناکارآمدی تیم زایمان «ایران» تا اندازه‌ای مهم بود که در مجلس هم جلسه‌ای برای شفاف‌سازی دلیل اتفاق‌های رخ داده و مرگ توله‌های یوز ایرانی تشکیل شد. طبق گفته‌های رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس هیچ‌کدام از پاسخ‌های مطرح شده از سوی محیط‌زیست قانع‌کننده نبود

پاسخ‌های محیط‌زیست قانع‌کننده نیست

موضوع ناکارآمدی تیم زایمان «ایران» تا اندازه‌ای مهم بود که در مجلس هم جلسه‌ای برای شفاف‌سازی دلیل اتفاق‌های رخ داده و مرگ توله‌های یوز ایرانی تشکیل شد. طبق گفته‌های رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس هیچ‌کدام از پاسخ‌های مطرح شده از سوی محیط‌زیست قانع‌کننده نبود.

سمیه رفیعی با اشاره به جلسه روز شنبه فراکسیون محیط‌زیست و کمیسیون اصل ۹۰ به منظور بررسی مرگ توله یوزپلنگ‌های «ایران» با حضور مسئولان مرتبط برگزار شد اظهار کرد: در این جلسه سوالات مشخصی از مسئولان مربوطه پرسیده شد اما از نظر ما جواب‌ها قانع کننده نبود و ما نمی‌توانستیم به راحتی مسائل مطرح شده از سوی محیط‌زیست را بپذیریم. ما از ۳ متخصص دامپزشکی برای حضور در جلسه دیروز دعوت کرده بودیم و هر آنچه که در جلسه ارائه می‌شد را با نظرات آن‌ها محک زدن می‌زدیم.

رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس با بیان اینکه «در این جلسه یک متخصص اکولوژی (بوم شناسی) نیز حضور داشت» خاطرنشان کرد: برآیند نظرهای تخصصی نشان می‌داد که پاسخ‌های مطرح شده از سوی محیط‌زیست قانع کننده نبود؛ ضمن اینکه از دامپزشکی کل کشور برای حضور در جلسه نیز دعوت شده بود و نماینده این سازمان در پاسخ به این پرسش صریح که در زمان وضع حمل ایران کجا بودید پاسخ خیلی جالبی دادند و گفتند که کسی از ما درخواست نکرده بود که در آن موضوع خاص در محل مربوطه حضور داشته باشیم؛ به نظر من همین یک مورد کلی ماجرا به همراه دارد.

ادامه داستان همیشگی: فرافکنی و مقصریابی

در مورد توله‌یوزها نیز درست مثل همیشه، افراد و نهادهای ذی‌ربط سعی دارند با فرافکنی،‌ تقصیر را بر گردن دیگری بیندازند و این استراتژی! البته از همان ابتدا هم قابل پیش‌بینی بود.

ساعاتی پس از آنکه خبر رسید دومین فرزند «ایران» در مسیر انتقال به تهران تلف شد، یکی از مقامات سازمان حفاظت محیط‌زیست کشورمان روی خط تماس تلفنی با رسانه ملی، تأکید کرد که «ما بخشی از خطا را می‌پذیریم؛ تجربه این کار را نداشتیم و حتماً دامپزشکان خطا‌هایی در کارشان داشته‌اند.»

حالا اظهارنظر رسمی مبنی بر این است که دامپزشک و اداره محیط‌زیست استان سمنان به جهت معرفی توله‌ها به مادر قصور کرده است. اما در ادامه داستان مطمئنا درمورد قصورهای دیگر نیز افشاگری خواهد شد! باید منتظر ماند!