روزنو :اگرچه برخی از مسئولان دولتی در توجیه گرانی برخی کالاها، افزایش قیمت آرد را یکی از راه‌های مبارزه با قاچاق آن عنوان کرده‌اند و از این منظر انتقاداتی را موجب شدند، اما بدون تردید این وضعیت همیشه بر وضعیت آرد در کشور حاکم بوده است.

بر اساس گزارشی که خبرگزاری فارس منتشر کرده نانوایی‌های کشور به‌طور میانگین روزانه ۱۰ کیسه آرد یارانه‌ای دریافت می‌کنند، اما بسیاری از این آردها پس از دپو در انبارهای داخلی توسط سودجویان، در آن‌طرف مرزها به ۱۰برابر قیمت فروخته می‌شود، این روزها با این آرد سه نرخی، نپختن نان برای برخی نانواها به‌صرفه‌تر است.

این روزها اگر به نانوایی‌ها سر زده باشید ساعات کارشان بسیار کمتر شده است و دیگر از آغاز پخت‌وپز از کله‌سحر،‌ خبری نیست. این روزها خیلی از کوهنوردان یا شاغلانی که کار را صبح سحر شروع می‌کنند دیگر نمی‌توانند صبحانه با نان داغ بخورند، شاید دلیل این باشد که خیلی از نانوایی‌ها به همان اندازه که سهمیه آرد می‌گیرند، نان پخت نمی‌کنند و ساعت کاریشان را کم کرده‌اند، پس این آردها چه می‌شود؟

به نوشته فارس بررسی از نانوایی‌های سطح شهر در پایتخت هم حاکی از آن است که در برخی ساعات صفوف طولانی ‌برای خرید نان شکل می‌گیرد. گزارش‌هایی وجود دارد که آرد نانوایی‌ها از انبارهای بی‌نام‌ونشان سردر می‌آورد و نهایتاً قاچاق می‌شود یا دوباره به کارخانه‌های آرد برمی‌گردد یا اصلاً از همان ابتدا نانوا ترجیح می‌دهد در کارخانه آرد بماند چو سود نانوا در این کار است.

فروش آرد در بازار آزاد به قیمت ۱۰برابر

بر اساس این گزارش شرکت بازرگانی دولتی به‌طور میانگین برای هر نانوایی ۱۰کیسه آرد در نظر می‌گیرد که تفاوت قیمت آن با نرخ آزاد ۶۰۰هزار تومان است، برخی از نانواها که تعدادشان این روزها هم کم نیست، تعدادی از آردهایی را که به نرخ دولتی گرفته‌اند در بازار آزاد به قیمت‌های هر کیسه تا یک‌میلیون تومان می‌فروشند.‌ این تفاوت قیمت انگیزه زیادی برای فروش آرد در بازار آزاد و قاچاق ایجاد کرده است. برخی نانوایان می‌گویند نپختن نان به‌صرفه‌تر است فروش ۱۰کیسه آرد در روز حداقل شش میلیون تومان سود دارد. حتی عسکری، بازرس سازمان جهاد کشاورزی هم دراین‌باره می‌گوید: «نانوایی‌ها به هر مدلی سهمیه آردشان را می‌فروشند چون سود بیشتری برایشان دارد.»

دپوی آردها در انبارهای بی‌نام‌ونشان

اما مسئله به این سادگی نیست، دست‌های پنهانی هستند که این آردها را حتی از مرزها خارج می‌کنند، آردی که در نانوایی‌ها گم می‌شود از انبارهای بی‌نام‌ونشان سر درمی‌آورد و نهایتاً یا در بازار آزاد به قیمت ۱۰برابر و یا به کشورها همسایه خیلی بیشتر از ۱۰برابر و تا کیسه‌ای یک‌میلیون تومان به فروش می‌رود.

به استناد به گزارش صداوسیما از یکی از انبارهایی که کشف‌شده است و طبق گزارش بازرسان تا ۱۱۰۰کیسه آرد در یکی از همین انبارها احتکار شده است. این آردها همان آردی که باید در نانوایی‌ها پخت می‌شد و سر سفره مردم می‌آمد. در این انبارها از همه جای کشور آرد وجود دارد و نشان می‌دهد که سودجویان برایشان فرقی نمی‌کرده که از کجا آرد تهیه کنند و فقط برایشان منافع مالی حتی از بریدن نان مردم، مهم بوده است.
بازرس این انبار مکشوفه می‌گوید: «ارزش این آردها ۷۳میلیون تومان است و پس‌ازاینکه قیمت‌ها یک‌شبه 10برابر شد ۷۰۰میلیون تومان به جیب می‌زنند، این‌ها بازی با سفره و نان مردم است که همه از جیب مردم برداشته می‌شود.»

چهره‌قانی بازرس سازمان صنعت می‌گوید: هر نانوایی در سطح شهر ماهانه ۱۸۰میلیون تومان هزینه دارد و ۹۰هزار نانوایی در سطح کشور داریم، این یارانه‌ای که به آرد داده می‌شود از جیب مردم به جیب این شبکه ‌فساد در آرد می‌رود. این رقم که حدود ۱۶۲۰۰میلیارد تومان است در قالب ‌یارانه‌دهی ناعادلانه و توزیع نامناسب هدر می‌رود یا به عبارتی از جیب مردم برداشته می‌شود.

یارانه‌ آرد ایرانیان در جیب همسایگان

گزارش‌هایی وجود دارد که همین آرد یارانه‌ای‌ به کشورهای همسایه ازجمله پاکستان، عراق و ترکیه قاچاق می‌شود، اختلاف شدید قیمتی نرخ دولتی با آزادِ آرد، عامل قاچاق‌ است. دلایل اختلاف قیمت هم این‌گونه است نخست اینکه قیمت آرد به دلیل پرداخت یارانه، در داخل کشور بسیار کم است، نکته دوم قیمت‌های جهانی روزبه‌روز افزایش‌یافته و در یک سال اخیر قیمت گندم جهانی ۱۲۳درصد رشد داشته است،‌ سوم اینکه وضعیت خشک‌سالی و تغییرات آب و هوایی موجب شده است که تولید در کشورها کمتر شود، نکته چهارم اینکه بحران کووید۱۹ و جنگ بین روسیه و اوکراین موجب شده کشورها ذخایر خود را بیشتر کنند مثلاً چین نیمی از گندم صادراتی جهان را در انبارهای خود ذخیره کرده است.

در بررسی دقیق‌تر تلاش شد وضعیت آرد و نان در پاکستان به نقل از رسانه‌ها این کشور بررسی‌ شود. رسانه‌های محلی پاکستان گزارش داده‌اند، آرد تولیدشده در ایالت پنجاب این کشور به ایالت خیبرپختونخوا و سایر مناطق نرسیده و ذخایر آرد در چندین منطقه در حال تمام شدن است. «رامبل گال» رییس انجمن تاجران آرد ایالت «خیبرپختونخوا» هشدار داد، پاکستان طی چند روز آینده با بحران آرد مواجه خواهد شد زیرا ذخایر این محصول رو به اتمام است. اکسپرس تریبیون رسانه پاکستانی گزارش داد، قیمت ۲۰کیلوگرم آرد در پاکستان ۱۰۰روپیه افزایش‌یافته و به ۱۴۰۰روپیه رسیده است. وی هشدار داد، اگر دولت پاکستان نتواند موضوع آرد را حل کند، این کشور به‌زودی با بحران آرد مواجه خواهد شد. انتظار می‌رود که تولید گندم در پاکستان در سال جاری میلادی به علت کمبود مناطق زیر کشت، کمبود آب و کودهای شیمیایی و تأخیر در اطلاعیه حمایت از قیمت‌ها، تقریباً سه میلیون تن کاهش یابد. درعین‌حال، بر اساس گزارشی که اخیراً در مورد بحران مواد غذایی در جهان منتشرشده است، ایالت‌های بلوچستان، خیبرپختونخوا و سِند پاکستان از کمبود شدید مواد غذایی رنج می‌برند.

کشورهای منطقه خوره گندم ایران

همه این عوامل باعث شده که کشورهای همسایه به تعبیر وزیر جهاد کشاورزی مانند یک جاروبرقی کالاهای اساسی ازجمله گندم ایران را به سمت خود بکشند.

افزایش قاچاق از کشور به روایت آمار

دراین‌باره سردار اشتری، فرمانده نیروی انتظامی چند روز پیش اعلام کرد: سال گذشته بیش از ۳۵۰هزار تن آرد یارانه‌ای قاچاق کشف شد که نسبت به مدت مشابه قبل بیش از ۲۰۰۰درصد افزایش‌یافته است. شرکت بازرگانی دولتی هم اعلام کرده است:‌ قاچاق آرد به کشورهای همسایه به‌شدت افزایش‌یافته است و دلالان با خرید آرد یارانه‌ای از صنایع، اقدام به فروش آن در مرز پاکستان به دو برابر و در مرز ترکیه به سه برابر قیمتی که دولت در اختیار صنایع قرار می‌داد، می‌کردند.

ترفندهای فروش آرد در داخل

بنابراین گزارش از سوی دیگر اختلاف قیمت آرد در داخل کشور هم که سه نرخ وجود دارد (آرد یارانه‌ای نانوایی، آرد نانوایی آزادپز و آرد صنعتی) عاملی برای فروش آرد یارانه‌ای شده است. هر کیلو گندم وارداتی برای کشور حدود ۱۳هزار تومان تمام می‌شود، اما کیلویی ۶۵۰تومان به نانواهای دولتی، کیلویی ۹۰۰تومان به نانواهای آزادپز و هر کیلو ۱۶۰۰۰تومان به صنایع غذایی تحویل می‌شود.

به نوشته فارس مدیر یک کارخانه آرد که نخواست نامش فاش شود، دراین‌باره می‌گوید: «نانوایان‌ که آرد یارانه‌ای می‌گیرند، به دو حالت آرد را به ما می‌فروشند، یا به‌جای آرد پول به نرخ آزاد از ما می‌گیرند یا آرد خود را به ما می‌دهند و ما پس از تعویض کیسه که ظاهر دولتی دارد، به نرخ آزاد می‌فروشیم.»

بنابراین گزارش وقتی آرد سه نرخی باشد و کماکان آرد یارانه‌ای هم داشته باشیم قطعاً فساد برای دستیابی به این آرد یارانه‌ای و کسب منافع مالی زیاد از محل فروش آزاد آن شکل می‌گیرد. به عقیده برخی کارشناسان این روزها اگر برخی نانوایی‌ها شلوغ و پر صف هستند، به دلیل کم‌کاری نانوایان در تهیه نان و فروش آرد یارانه‌ای به نرخ آزاد است.

کارشناسان معتقدند اگرچه حذف ارز ۴۲۰۰تومانی می‌تواند در کوتاه‌مدت تبعاتی برای معیشت مردم ایجاد کند،‌ اما در طولانی‌مدت اثرات بسیار مطلوبی خواهد داشت که حذف رانت، فساد و جلوگیری از خروج ارز و تک‌نرخی شدن قیمت‌ها و شفافیت در بازار ازجمله آن‌ها است‌. اختصاص یارانه به محصولات داخلی برای کاهش قیمت‌ها، سیاست شکست‌خورده‌ای است که نتوانسته در سال‌های گذشته اهداف دولت را تأمین کند. تبعات اختصاص یارانه شامل وجود محصولات چند نرخی در بازار، رانت و فساد و خروج ارز از کشور بوده است.