روزنو :«با این افزایش قیمت‌ها چطور زندگی می‌کنید؟» این سؤال یکی از پرتکرارترین‌های شبکه‌های اجتماعی است؛ سؤالی که پاسخش درماندگی بسیاری را در همان رسانه‌های مجازی بهتر نشان می‌دهد. تصویر چند قلم جنس ناچیز و هزینه‌های بالای 100هزار تومان؛ چیزهایی که در ماه‌های قبل با کمتر از 20هزار تومان هم قابل تهیه بود و حالا اما سر به فلک کشیده؛ نان باگت 10 تا 15هزارتومانی، ماکارونی 24هزارتومانی، روغن و شکری که در بازار نایاب شده؛ از پراید 206میلیون تومانی. در این میان گرانی عجیب ماکارونی در میان مردم خبرساز شد؛ همان کالایی که داشت نقش برنج را در زندگی اقشار ضعیف بازی می‌کرد و ناگهان گران و نایاب شد؛ تلخ‌تر اینکه آمار کارخانجات برندهای مطرح رو به کاهش است؛ شنیده‌ها حاکی از آن است دو شرکت تولیدکننده ماکارونی در این شرایط خاص دست به تعطیلی خط تولید و اعتصاب زده‌اند. گفته می‌شود برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای ماکارونی محدودیت فروش اعمال کرده‌اند؛ حتی برخی بیشتر از شش ماکارونی به هر فرد نمی‌فروشند؛ اما این عدد در برخی فروشگاه‌ها فقط دو ماکارونی است. اوضاع عجیبی است، فروشنده‌ها هم حالا راه برخورد با مشتری را پیدا کرده‌اند. می‌گویند با انتشار اخبار گران شدن ماکارونی، خرید این محصول زیاد شده و با این وضعیت محصول با قیمت جدید زودتر روانه بازار می‌شود. گرانی و نبود روغن هم داستان عجیبی دارد؛ در حالی خبرها حکایت از نایاب شدن روغن در قفسه بسیاری از فروشگاه‌ها دارد که به گفته رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی: «معادل کل هزینه مراکز آموزش عالی کشور صرف واردات روغن می‌شود؛ می‌توانیم در راستای کاهش میزان وابستگی‌ها و نیاز به واردات گام برداریم.» در این میان اما افزایش عجیب بهای گندم برای کسی قابل‌باور نیست، روزهای عجیبی است؛ چه کسی تصور می‌کرد روزگاری نان هم در لیست لاکچری‌ها دسته‌بندی ‌شود؟ انگار در گذشته هر چه زور تورم به دیگر کالا می‌رسید و به نان نه حالا همه توانش را برای گندم هم به کار گرفته و پای هر را چیزی که با آن تهیه می‌شود هم به این بازی گرانی باز کرده. بسیاری از فعالان شبکه‌های مجازی حالا دیگر دولت رئیسی را دولت ماکارونی خطاب می‌کنند؛ دولتی که وعده داده بود تا پایان سال گذشته فقر را نابود کند اما به قول توییتری‌ها حالا شمشیر را برای فقرا از رو بسته؛ یک فعال رسانه‌ای می‌نویسد: «آقای رئیسی ادعایی در اقتصاد نداشت، فقط گفته بود یک لشکر اقتصاددان و یک برنامه هفت‌هزارصفحه‌ای دارد که اتفاقاً هر دو پوچ بود؛ اما یادمان نرود که رئیس ستاد اقتصادی دولت، آقای محمد مخبر با سمت معاون اول رئیس‌جمهور و ...، در اوج بحران قایم شده‌اند»...، از این واکنش‌ها حالا کم نیست در فضای مجازی و رسانه‌ای؛ واکنش‌هایی که در پی حذف ارز 4200تومانی و افزایش چند برابری قیمت کالاهای اساسی شدت گرفته؛ حالا گویا قرعه به نام گندم افتاده و این‌بار قیمت ماکارونی و آرد گندم است که سروصدای تازه‌ای ایجاد کرده است. هر چند برخی از برندهای ماکارونی گویا از قبل‌تر هم در جریان بوده و بازی را زودتر شروع کرده بودند.

ادعا شده، یکی از شناخته‌شده‌ترین برندهای ماکارونی، از سال گذشته علی‌رغم دریافت گندم دولتی 2700تومانی، اقدام به گران‌فروشی کرده و از همین محل میلیاردها سود کسب کرده است. قابل‌توجه اینکه گران‌فروشی این برند شناخته‌شده از سال گذشته صورت گرفته و هیچ ارتباطی به مسئله‌ آزادسازی نرخ گندم در روزهای اخیر ندارد. شنیده‎ها درباره برندهای مختلف ماکارونی به همین‌جا ختم نمی‎‌شود. آن‌طور که شاهدان می‌گویند یکی دیگر از مشهورترین برندهای ماکارونی اخیراً به‌صورت مستقیم کالا به کشورهای اطراف ارسال می‌کند و نمایندگی فروش در این مناطق گرفته؛ به‌طوری‌که نرخ بسته 500گرمی به 2.5ریال یعنی تقریباً 20تومان رسیده؛ در حالی قیمت برند ترک بین 2.5 تا 3.5ریال و نرخ برند ایتالیایی بین 3.5 تا 4.5 است که قیمت جدید این بسته 500گرمی در ایران حدود 15هزار تومان و تنها 25درصد پایین‌تر از دوحه شده است. گفته می‌شود کارخانجات ماکارونی به دلیل کم شدن حاشیه سودشان و البته رقابت سنگینی که در مقابل برندهای ترک دارند، احتمالاً بازار صادراتی خود را از دست دهند. در این میان اما با آزادسازی قیمت آرد صنف و صنعت، قیمت محصولات آردی حسابی افزایش یافته است. بر اساس گزارش‌ها، امسال با افزایش تقریباً چهار برابری قیمت آرد صنف و صنعت، نرخ آرد ۱۸درصد سبوس‌گیری شده به ازای هر کیلو ۱۵هزار و ۷۰۰تومان، آرد ۲۱درصد سبوس‌گیری شده ۱۶هزار تومان و آرد ۲۷درصد سبوس‌گیری شده ۱۶هزار و ۹۰۰تومان تعیین شده است. حتی بر اساس ابلاغیه اتحادیه صنف نان‌های حجیم و نیمه حجیم تهران، قیمت جدید نان‌های صنعتی نیز افزایش یافته است. یکی از فروشندگان نان‌های فانتزی در پاسخ به اینکه میزان افزایش قیمت چقدر بوده است؟ به ایسنا گفته: «کمترین میزان افزایش قیمت مربوط به نان باگت تک نفره بوده که قیمت آن از ۲۳۰۰تومان به ۵۰۰۰هزار تومان رسیده است». بر این اساس حداقل افزایش قیمت انواع نان‌های صنعتی بیش از ۱۱۷درصد بوده است. گفتنی است این افزایش قیمت فقط مربوط به نان‌های صنعتی است و هیچ مجوزی برای افزایش قیمت نان‌های سنتی صادر نشده است. برخی می‌گویند این تصمیم در چارچوب تدابیر دولت برای جلوگیری از انحراف شدید یارانه آرد اتخاذ شده است. به نظر می‌رسد حذف ارز 4200تومانی و افزایش چند برابری قیمت ماکارونی یک معنا بیشتر ندارد و آن عدم سرمایه‌گذاری ارز حاصل از فروش نفت در بخش زیرساخت‌هاست که حالا اقلام مصرفی نظیر ماکارونی را هم درگیر کرده است. برخی از احتکار ماکارونی خبر می‌دهند و کارخانه‌ها را تنها مقصر اصلی این جریان می‌دانند، اما به نظر می‌رسد این نگاه بیشتر شبیه سناریوی اعدام سلطان سکه در زمان جهش قیمت دلار و طلا باشد. فعالان بازار می‌گویند با افزایش قیمت کالاهای اساسی کارخانجات هم افزایش نرخ داده‌اند؛ اگرچه دستور آمد قیمت‌ها برگردد به قبل، اما بسیاری از کارخانه‌ها خط تولید خود را خاموش کردند. به گفته کارخانه‌داران، وقتی قیمت ماده اولیه بالا می‌رود، چطور می‌توان با قیمت‌های قبل کار کرد؟ انگار که همه‌چیز در تلاش است تا تقصیرها را از گردن متولی برداشته و به گردن کارخانه‌دار، دلال و مغازه‌دار بیندازد. برخی بازی همیشگی‌شان را شروع کرده و دست به مقایسه‌های عجیب می‌زنند؛ مقایسه اقتصاد بسته ایران با اقتصادهای باز اروپا؛ اما واقعیت این است که قیمت ماکارونی در اروپا فقط یک یورو و 30سنت است؛ یعنی حدود 40هزار تومان؛ این در حالی است که در این کشورها، حداقل حقوق یک کارگر هزار و 100یورو یعنی چیزی در حدود 34میلیون و 650هزار تومان است و در ایران در بهترین حالت بیش از پنج میلیون تومان. در این میان چیزی که جلب‌توجه می‌کند، عدم تشکیل کمپین‌های نخریدن نان و ماکارونی است؛ اذهان عمومی حالا بیشتر از همیشه باور دارند که در یک اقتصاد آزاد و غیردولتی می‌توان با نخریدن از یک برند آن را تنبیه کرد و باعث کاهش قیمت شد؛ اما در اقتصاد بسته‌ای مثل ایران چنین چیزی امکان ندارد؛ چرا که تقریباً همه‌چیز یا در دست دولت است یا در اختیار هلدینگ‌های وابسته که در ظاهر کارخانه بخش خصوصی هستند اما در واقعیت تابع تصمیمات دولتی؛ در این میان قربانیان اصلی هم همان مصرف‌کنندگان‌اند.

افزایش قیمت ساندویچ

در پی افزایش قابل‌توجه قیمت نان فانتزی و گرانی نان ساندویچی در بازار، بهای ساندویچ طی دو روز اخیر با رشدی عجیب غریب در بازار مواجه شده است. بر اساس گزارش‌ها، درحالی‌که قیمت ساندویچ فلافل، ارزان‌ترین ساندویچ در مناطق میانی و متوسط شهر تهران بین 20 تا 30هزار تومان بود، طی دو روز اخیر قیمت این پرس غذا به بیش از 30هزار تومان افزایش یافته است. نکته عجیب اینجاست که طی روزهای اخیر بسیاری از واحدهای فست‌فودی فروش آنلاین خود را متوقف کرده و از عدم خدمات‌رسانی آنلاین به مشتریان خبر داده‌اند. توضیح اغلب این واحدها به گرانی ناگهانی قیمت ساندویچ بازمی‌گشت. مسئول یک ساندویچی در این خصوص به یکی از رسانه‌‌ها گفته: «قیمت‌ها در اپلیکیشن‌ها و سایت هنوز به‌روزرسانی نشده ترجیح دادیم فروش آنلاین را برای پیشگیری از مشکل متوقف کنیم.» مدیران ساندویچی‌ها دلیل گرانی شدید قیمت‌ها را مرتبط با افزایش قابل‌توجه قیمت نان ساندویچی دانسته و می‌گویند در این دو روز قیمت هر نان تا 10هزار تومان افزایش یافته و برخی تولیدکنندگان نان فانتزی حتی از تحویل نان باگت به این قیمت نیز خودداری کرده و معتقدند قیمت نان بیش از این میزان است. در این میان، قیمت همبرگر ساده در اغلب ساندویچی‌ها در مناطق میانی شهر به بیش از 50هزار تومان رسیده است. گفته می‌شود قیمت همبرگر ساده ما در اول هفته 40هزار تومان بود اما در روزهای اخیر قیمت این ساندویچ که شامل نان، همبرگر ساده، گوجه و خیارشور است، به 55هزار تومان رسیده است. نکته اینجاست که جدا از گرانی قابل‌توجه نان باگت که دفعتاً قیمت هر ساندویچ را ده هزار تومان بالا برد، افزایش قابل‌توجه قیمت روغن نیز مشکل مهم دیگر برای فست فودی‎هاست. به گفته فعالان بازار، در این دو هفته بهای همه‌چیز از سس و رب تا نان و گوشت افزایش یافته و در نتیجه چاره‌ای جز رشد قیمت نیست. آن‌طور که فعالان بازار می‌گویند در روزهای اخیر با وجود تعطیلی، با کاهش شدید مشتریان روبرو بودیم و این امر نشان می‌دهد تفریحی به نام ساندویچ خوردن فعلاً از دستور کار خانواده‌ها خارج‌شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد قیمت همبرگر ساده و چیزبرگر هر چند در مناطق میانی شهر در حدود 50 تا 60هزار تومان است اما در مناطق بالاتر شهر تهران به بیش از 120هزار تومان رسیده است.

باز هم وعده تحقیق و تفحص

افزایش عجیب قیمت کالاهای اساسی در حالی است که هر روز از ابعاد تازه‌ای از فساد ارز 4200تومانی پرده‌برداری می‌شود. به گفته رئیس هیئت تحقیق و تفحص از اجرای قانون تأمین کالاهای اساسی و تخصیص ارز ترجیحی: « از سال 1397 تاکنون بیش از دو هزار هزار میلیارد تومان ارز 4200تومانی تخصیص داده شده است که رقم بسیار بزرگی است و تقریباً بودجه دو سال کشور را شامل می‌شود.» عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس دراین‌باره به خانه ملت گفته: «اولین هدف در روند تحقیق و تفحص از نحوه تخصیص ارز ترجیحی بانک مرکزی است و بعدازآن وزارتخانه‌های صمت، جهاد کشاورزی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هستند. طبق قانون تمام دستگاه‌ها باید با هیئت تحقیق و تفحص همکاری کنند.» وی تأکید کرد: «براین اساس مکاتباتی را با بانک مرکزی داشته‌ایم تا بتوانیم کار خود را با استقرار در آنجا آغاز کنیم، در این رابطه جلسه‌ای را نیز با آقای صالح‌آبادی رئیس بانک مرکزی برگزار کردیم اما وی از انجام این کار امتناع کرد و حاضر به همکاری با هیئت تحقیق و تفحص نشد.» جبار کوچکی‌نژاد بیان کرد: «بانک مرکزی تاکنون واکنشی نشان نداده و طبق قانون، هیئت تحقیق و تفحص شش ماه فرصت دارد تا گزارش نهایی خود را در خصوص نحوه تخصیص ارز ترجیحی به صحن علنی مجلس ارائه کند. البته یک دوره شش‌ماهه دیگر این زمان قابل تمدید است اما با توجه به سنگین بودن این تحقیق و تفحص و لزوم انجام تحقیقات از مسیرهای مختلف و وجود قطعی موانع سنگین، باید هرچه سریع‌تر کار تحقیق و تفحص از محل بانک مرکزی آغاز شود.» تحقیق‌ و تفحص‌ در این زمینه در حالی ادامه دارد که برخی از بهارستانی‌ها یکی از دلایل اصلی گرانی‌های اخیر را شیوه حذف ارز ترجیحی عنوان می‌کنند. یک عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با انتقاد از افزایش ناگهانی قیمت برخی محصولات اساسی، گفت: «دولت باید پیش از شروع مدیریت ارز ترجیحی، قسمت حمایتی آن یعنی واریز اعتبار جبرانی به‌حساب سرپرستان خانوار را جهت جلوگیری از فشار معیشتی انجام می‌داد».

علیرضا نظری در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت، در تشریح علت افزایش ناگهانی قیمت روغن و آرد و به‌تبع آن نان باگت، ماکارونی، شیرینی و کیک، گفت: «دولت باید قبل از حذف ارز ترجیحی اقدامات لازم را انجام دهد که به جامعه فشار معیشتی وارد نشود.»

نماینده مردم خمین در مجلس شورای اسلامی در ادامه با بیان اینکه افزایش قیمت ناگهانی با حذف ارز ترجیحی دور از ذهن نیست، یادآور شد: «این افزایش قیمت شامل نهاده‌هایی مثل گندم، جو، ذرت، کنجاله سویا و غیره می‌شود که به‌صورت غیرمستقیم روی قیمت سایر کالاها نیز تأثیر می‌گذارد اما باید به طریقی، این افزایش قیمت جبران شود و منابع حاصل به سفره مردم باز می‌گشت.»

وی ادامه داد: «در گام اول ارز روغن خوراکی و دارو و سپس ارز آرد صنعتی حذف‌شده که به‌تبع آن قیمت ماکارونی و انواع کیک و شیرینی نیز افزایش یافت. درهرصورت نمایندگان تأکید داشتند در صورت اینکه دولت خواست ارز ترجیحی را حذف کند از محل درآمد هدفمندی یارانه‌ها باید برای جبران حذف ارز اقدام کند.»
وی در ادامه با بیان اینکه این مبلغ باید به‌عنوان جبران افزایش قیمت‌ها به‌حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شد، عنوان کرد: «در حال حاضر هم ارز ترجیحی حذف‌شده و هم حمایتی از مصرف‌کنندگان صورت نگرفته است که موردانتقاد مجلس خواهد بود.»

نظری همچنین با بیان اینکه دولت باید موضوع حذف ارز ترجیحی را به‌صورت برعکس اجرا می‌کرد به این معنا که ابتدا اعتبار در نظر گرفته‌شده را به‌صورت نقدی به سرپرستان خانوار می‌داد و بعد ارز ترجیحی را حذف می‌کرد، اظهار داشت: «امروز با افزایش قیمت ناگهانی کالاهای اساسی، شاهد نارضایتی مردم هستیم و این گلایه‌مندی از دولت وجود دارد که چرا مدیریت و حذف ارز ترجیحی را به‌صورت ناقص اجرا کرده است.»

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی در مجلس شورای اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: «کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی به این منظور هفته آینده وزیر جهادکشاورزی را به مجلس فرا خواهد خواند تا در این خصوص گزارش دهد که چرا بخش حمایتی این قانون اجرانشده، بخش افزایش قیمت آن صورت گرفته است.»