روزنو :آلودگی هوا و ریز گردها پدیده‌ای است که از ترکیب ذرات ریز گرد و غبار با آلاینده‌های شهری که از خودروها خارج می‌شود، ایجاد می‌شود. علت آن تغییرات اقلیمی آب و هوا، خشک شدن تالاب‌ها، خشک‌سالی و احداث سدها است. هرچند شاخص آلودگی هوا روز گذشته در ساعاتی در برخی از ایستگاه‌های تهران تا مرز 500 بالا رفت، اما میانگین شاخص آلودگی هوای تهران تا عصر دیروز عدد 200 واحد و در وضعیت ناسالم برای همه گروه‌ها است. روز شنبه تهران رکورددار شاخص عدد ۴۹۱ بود و به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان در صدر شهرهای آلوده قرار گرفت. در دسته‌بندی شرایط آلودگی هوا شاخص بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ ناسالم، ۲۰۰ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۰ به بالا خطرناک تعریف‌شده است. آلودگی هوا بیش از 26 استان را محاصره کرده است، اما روز جمعه استاندار تهران اعلام کرد با توجه به وزش باد و بهبود کیفیت هوا، مدارس وادارات استان، روز شنبه بازخواهند بود. این در حالی است که پزشکان و وزارت بهداشت هشدار دادند که کودکان و بیماران زمینه‌ای حتماً در خانه بمانند. همچنین در اقدامی عجیب یک نماینده تهران در مجلس اعلام کرد که دولت بودجه مقابله با آلودگی هوا را حذف کرده و سازمان محیط‌زیست هم درخواستی برای بودجه مقابله با ریز گردها نداشته است. از سوی دیگر متخصصان مهم‌ترین راهکار برون‌رفت از بحران ریز گردها را دیپلماسی فعال با کشورهای همسایه عنوان کردند. کارشناسان سدسازی در ترکیه را که منجر به خشک شدن عراق و سوریه شده را متهم ردیف اول تولید ریز گرد می‌دانند. اردوغان از سال 2003 که نخست‌وزیر ترکیه شد، دو سودا در سر داشت، یکی بازگشت امپراتوری متلاشی‌شده عثمانی و دیگری احداث سدهای فراوان بر روی دو رودخانه پر آب دجله و فرات که سرچشمه این رودها در ترکیه است و آب آن به کشورهای سوریه و عراق می‌رود. اردوغان در غالب طرح «گاپ» اقدام به احداث 22 سد و 19 طرح آبی بر روی این دو رودخانه خروشان کرده که نتیجه آن ایجاد بیابان‌های بی‌آب و علف در عراق و سوریه شده است. هنگامی‌که باد و طوفان در عربستان، سوریه و عراق می‌وزد، ریز گردها به سمت غرب ایران حمله می‌کنند و سپس همه کشور را دربرمی گیرند. بنابراین متهم اصلی ایجاد ریز گردها و مرگ افراد بر اثر آلودگی هوا کسی جز اردوغان نیست. متأسفانه در دهه‌های گذشته حاکمیت از آنچه اردوغان انجام داده و امروز نفس و ریه ایرانیان را نشانه رفته است، واکنش لازم و قاطع نداشته اند. بسیاری از اندیشمندان از دو دهه قبل پیش بینی کردند که جنگ آینده جنگ آب است نه جنگ نفت. اکنون زمان آن رسیده که ایران، سوریه و عراق قاطعانه در مقابل اردوغان بایستند و با فشار دیپلماتیک حق آبِ کشورهای خود را از ترکیه با فشار مجامع بین‌المللی بگیرند. در غیر این صورت آینده ایران، عراق و سوریه مشابه جهنم خواهد شد.

ثبت شاخص ۵۰۰ در تهران

میانگین کیفیت هوای پایتخت ظهر دیروز روی عدد ۱۷۷ و در شرایط ناسالم برای همه گروه‌ها است و کیفیت هوا در ۹ ایستگاه در شرایط خطرناک قرار دارد. در حال حاضر آلاینده‌های ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون و ۱۰ میکرون هردو بیش از حد مجاز هستند.

بر اساس آخرین اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، آلاینده شاخص هوای تهران روز ۲۰ فروردین‌ماه ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون است و کیفیت هوا در ایستگاه‌های شریف (منطقه ۲)، شهرداری منطقه ۲، ستاد بحران (منطقه ۷)، میدان فتح (منطقه ۹)، پیروزی (منطقه ۱۳)، شادآباد (منطقه ۱۸)، شهرداری منطقه ۱۹، شهرری (منطقه ۲۰) و شهرداری منطقه ۲۲ در شرایط خطرناک قرار دارد. کیفیت هوا در ایستگاه‌های سوهانک (منطقه ۱)، شهرداری منطقه ۴، گلبرگ (منطقه ۸)، میدان امام خمینی (منطقه ۱۲)، شهرداری منطقه ۲۱ و شهرک چشمه (منطقه ۲۲) در شرایط بسیار ناسالم قرار دارد. کیفیت هوا در ایستگاه‌های پونک، دانشگاه مسعودیه (منطقه ۱۵) و شهرداری منطقه ۱۶ در شرایط ناسالم برای همه گروه‌ها گزارش‌شده است. آلاینده‌ شاخص در ایستگاه‌های دانشگاه شهید بهشتی (منطقه ۱)، اقدسیه (منطقه ۱)، پونک، پاسداران (منطقه ۳)، دانشگاه علم و صنعت (منطقه ۴)، شهرداری منطقه ۴، ژئوفیزیک (منطقه ۶)، تربیت مدرس (منطقه ۶)، دانشگاه تهران (منطقه ۶)، شهرداری منطقه ۱۱، پارک رازی (منطقه ۱۱)، پارک شکوفه (منطقه ۱۴)، پارک سلامت (منطقه ۱۷) و فرمانداری شهرری (منطقه ۲۰) ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است که در همه این ایستگاه‌ها بالاتر از حد مجاز خود گزارش‌شده است. دیروز شهرداری منطقه ۱۹ با شاخص ۵۰۰ آلوده‌ترین ایستگاه سنجش کیفیت هوای تهران بوده است.

ورود توده گرد و خاک به کشور

رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا گفت: روز ۲۰ فروردین‌ماه با انتقال توده گردو خاک از کشورهای غربی همسایه به مناطقی از شمال غرب، غرب، جنوب غرب به تدریج در بخش‌هایی از مرکز و دامنه‌های جنوبی البرز کاهش کیفیت هوا و کاهش دید انتظار می‌رود.

صادق ضیاییان در گفت‌وگو با ایسنا افزود: بر اساس تحلیل آخرین نقشه‌های پیش یابی هواشناسی، در بخش‌هایی از شرق و جنوب شرق وزش باد شدید موقت و در مناطق مستعد خیزش گردو خاک پیش‌بینی می‌شود. این شرایط یکشنبه (۲۱ فروردین‌ماه) در نواحی مرکز، جنوب، دامنه‌های جنوبی البرز، شمال شرق، شرق، جنوب شرق و روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه (۲۳ و ۲۴ فروردین‌ماه) علاوه بر نواحی ذکرشده در نواحی شمال غرب و غرب کشور انتظار می‌رود.

ریز گردها از کجا به پایتخت رسیدند؟

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با اشاره به اینکه بررسی‌های اولیه تصاویر ماهواره‌ای، نشان می‌دهد که ریز گردهای ورودی به محدوده شهر تهران از مناطق دوردست خارج از کشور واردشده‌اند، اظهار کرد: تاریخ شروع شکل‌گیری توده ریزگردی، چهارشنبه ۱۷ فروردین و منبع ابتدایی آن بخش‌هایی از کشورهای همسایه غربی و محل تجمع ابتدایی آن در قسمت‌هایی از ترکیه بوده که با افزایش سرعت باد به داخل کشورمان حرکت کرده است. مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با تأکید بر اینکه بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، توده اولیه ورودی به محدوده شهر تهران تقریباً تا ظهر جمعه از محدوده شهر عبور کرده و به نواحی شمال شرق و شرق کشور رسیده است، خاطرنشان کرد: با این وجود، بررسی‌های مذکور نشان می‌داد توده دیگری از ریز گردها، در محدوده غرب کشور شکل‌گرفته‌اند و بر اساس مدل‌های پیش‌بینی، امکان ورود این توده به کشور و رسیدن آن به شهر تهران در ساعات انتهایی روز جمعه و ابتدایی روز شنبه وجود داشت که می‌تواند مجدداً افزایش غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون را در روز شنبه به همراه داشته باشد. متأسفانه در بامداد روز شنبه ۲۰ فرودین توده دوم نیز به تهران رسیده و باعث افزایش مجدد شاخص آلودگی هوا تا عدد ۲۸۸ شد و با خروج توده آلودگی دوم از تهران، روند کاهشی شاخص آلودگی هوا در تهران شروع‌شده و تا ساعت پایانی روز این روند کاهشی ادامه خواهد داشت. وی در انتها عنوان کرد که آلودگی هوای شهر تهران ناشی از توده‌ گرد و غبار بوده که منشاء آن نیز از خارج از کشور بوده است. علت بروز این پدیده، گرمایش زمین و به‌تبع آن خشک‌سالی و بیابان‌زایی بوده که همگی این مسائل ناشی از پدیده تغییر اقلیم است. بر همین اساس، لزوم در نظر گیری برنامه جامع و کشوری به جهت مقابله با اثرات تغییرات اقلیمی مورد ضرورت بوده و در همین راستا با توجه به اینکه منشاء آن خارج از کشور بوده، موضوع دیپلماسی محیط‌زیست را می‌طلبد.

منشأ آلودگی هوا در ۲۶ استان، توفان گرد و غبار از عراق و سوریه اردن و عربستان بوده است

داریوش گل علیزاده سرپرست مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: منشأ آلودگی هوا که تقریباً ۲۶ استان کشور را در برگرفت، طوفان گرد و غباری بود که منشأ خارجی داشت. این طوفان از سمت مرز‌های غربی کشور، شرق عراق و سوریه بوده است، همچنین بخشی از این گرد و غبار نیز برخاسته از اردن و عربستان بوده است. داریوش گل علیزاده به تسنیم گفت: در سال‌های گذشته هم شاهد این اتفاق بودیم و باد‌های عمودی و افقی این ذرات گرد و غبار را که بسیار ریز و کمتر از ۱ میکرون هستند به‌راستی به شهر‌های مختلف کشور ما منتقل کرده است. گل علیزاده دیپلماسی را اصلی‌ترین راهکار مقابله با این پدیده دانست و گفت: سازمان محیط‌زیست از کشور‌های همسایه برای مهار و تثبیت این گرد و غبار درخواست جلسه و نشست مشترک کرده است، اما تا الآن توفیقی در این زمینه به دست نیامده است. وزارت امور خارجه، وزارت نیرو، سازمان محیط‌زیست و سایر دستگاه‌های مسئول چه درزمینه دیپلماسی خارجی و چه درزمینه کانون‌های گرد و غبار داخلی باید همگرایی داشته باشند و به حل این مشکل کمک کنند. وی در رابطه با پروژه سدسازی کشور ترکیه موسوم به "گاپ" هشدار داد: این پروژه عملاً بخش اعظمی از حق‌آبه دجله و فرات را قطع می‌کند و زمین‌هایی که بر اثر قطع حق‌آبه به منشأ گرد و غبار تبدیل‌شده‌اند، با وزش ضعیف‌ترین باد‌های عمودی و افقی گرد و غبار را به کشور ما می‌آورند. این سد خطر تشدید گرد و غبار در ایران را به‌شدت افزایش می‌دهد و لازم است با دیپلماسی درست هرچه سریع‌تر از طریق مجامع بین‌المللی در رابطه با این سدسازی‌ها اقدام کنیم و ترکیه را ملزم کنیم حق‌آبه را تأمین کند. سرپرست مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: لازم است سازمان‌های مسئول در این زمینه کانون‌های گرد و غبار خارجی و داخلی را شناسایی کنند، درجایی که بشود از بوته کاری و نهال‌کاری توسط گونه مناسب و در سایر کانون‌ها از مالچ‌پاشی به‌وسیله مالچ مناسب و دوستدار محیط‌زیست برای مهار گرد و غبار استفاده کنند. گل علیزاده خاطرنشان کرد: این اقدامات در یک پروسه ۱۰ ساله انجام می‌شود، مگر اینکه حق‌آبه اراضی‌ای که به کانون گرد و غبار تبدیل‌شده‌اند، تأمین شود و این اراضی زیر کشت بروند، در این صورت می‌توان انتظار داشت که این برنامه زودتر انجام شود.

دولت بودجه مقابله با ریز گردها را حذف کرد!

رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس با انتقاد از اطلاع‌رسانی در خصوص ورود ریز گردها به پایتخت گفت: ورود ریز گردها به پایتخت باید حداقل بین ۲۴ تا ۳۶ ساعت قبل توسط سازمان هواشناسی پیش‌بینی می‌شد. سمیه رفیعی، نماینده تهران در مجلس ادامه داد: از طرفی اطلاعات ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا باید توسط سازمان محیط‌زیست به علوم پزشکی ارسال می‌شد که یا از طریق علوم پزشکی اطلاع‌رسانی عمومی صورت می‌گرفت یا خود سازمان محیط‌زیست وضعیت سریعاً اعلام می‌کرد که متأسفانه تا چند ساعت بعد از ورود سامانه ریز گردها اطلاع‌رسانی عمومی انجام نشد. رفیعی به اعتبارات مقابله با ریز گردها اشاره و تأکید کرد: متأسفانه دولت هم در بودجه پارسال و هم در بودجه امسال هرگونه اعتبار در خصوص مقابله یا مدیریت ریز گردها را حذف کرد. هرچند مبادی ورودی این مسئله از مرز‌های غربی و جنوب و جنوب غربی است و بیشتر کانون‌ها خارجی است، اما قاعدتاً باید جهت برنامه‌های بعدی بودجه لازم تخصیص پیدا می‌کرد که متأسفانه این امر هم مغفول ماند و مرکز ملی مقابله با ریز گردها در سازمان محیط‌زیست دقیقا معلوم نیست چرا این درخواست برای تأمین اعتبارات لازم در خصوص این معضل در شرایط بحرانی نداشت و پیگیر نبوده است. نماینده تهران در مجلس با اشاره به مصوبات فراکسیون محیط‌زیست در سال گذشته در خصوص آلودگی هوای تهران، گفت: بر این اساس ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا باید مرتباً به‌روزرسانی و کالیبرِ شوند. وی بر لزوم بررسی و رایزنی جدی دیپلماسی در خصوص ریز گردها تأکید کرد و اظهار کرد: احتمال اینکه ما از شرایط هشدار و اضطرار به شرایط مداوم بحران برسیم کم نیست و اگر این وضعیت ادامه داشته باشه قاعدتاً در فصل تابستان و پاییز هم با اختلاط ریز گردها و شرایط آلودگی هوای تهران قطعاً مشکلات جدی خواهیم داشت. وی با تأکید بر این‌که مقابله با ریز گردها و آلودگی هوا بیشتر از همه به توان مدیریتی نیازمند است خاطرنشان کرد: آلودگی هوا نیازمند مدیریت واحد است و فقدان مدیریت واحد در این حوزه مشهود است.

رعایت چند نکته در برابر آلودگی هوا
۱- تا پیش از بهبود شرایط آلودگی هوا در منزل بمانید.
۲- شست‌وشوی بینی به کمک سرم شست‌وشو
۳- از سفرهای غیرضروری خودداری کنید. (به ویژه سالمندان، بیماران قلبی، ریوی، زنان باردار، کودکان و جانبازان شیمیایی)
۴- از ورزش کردن در هوای آلوده خودداری کنید.
۵- در هوای آلوده از تنفس‌های عمیق خودداری کنید.
۶- مصرف روزانه آب، شیر کم‌چرب، میوه و سبزی‌ها تازه را جدی بگیرید.
۷- در صورت هرگونه ناراحتی به ویژه اگر زمینه بیماری‌های قلبی و تنفسی قبلی رادارید به مراکز درمانی مراجعه کنید.
۸- از ماسکی که دهان و بینی را به صورت کامل پوشش می‌دهد، استفاده نکرده و هر دو ساعت یک‌بار آن را تعویض کنید.
۹- از ماسک‌های مخصوص مانند M۳ و FPP استفاده کنید.

آثار ریز گردها بر سلامتی
آثار کوتاه مدت: اختلال در ضربان قلب (آریتمی) و حملات قلبی (برای افرادی که بیماری زمینه‌ای قلبی دارند.)
آثار بلندمدت: ورود ذرات ریز چند میکرونی گرد و غبار به دستگاه تنفسی و رسوب در جدار عروق که موجب التهاب و تنگی عروق می‌شود.