رمضان؛ ماه امساک و احتراز یا تهدید و انذار؟

روزنو :ماه پرفضیلت رمضان از قدیمالایام در اذهان مردم مسلمان ایران ماه مهربانی، بخشندگی و برکت شکل گرفته است. ایرانیان مسلمان و غیرمسلمان در تمام ادوار تاریخی نه از ترس مجازات و قانون، بلکه به خاطر باور قلبی به برکات معنوی این ماه، آن را پاس داشته و کوشیدهاند حرمت آن را حفظ کنند.

اما به رغم اعتقادات قلبی مردم به دین اسلام و مناسک آن، بیش از ۴۰سال است که تفکری در بخشی از بدنه نظام شکل گرفته‌ است که سعی دارد بیشتر با ایجاد محدودیت و اعمال زور، ارزشهای دینی را به مردم یادآوری کند و آنان را به شکلی دور از رحمانیت اسلام به سمت دین و دیانت سوق دهد. این گروه عمدتا از این موضوع غفلت می کنند و یا به عمد عبور می کنند که مردم ایران همواره خود به ارزش های دینی پایبند هستند و دین را نه یک امر بیرونی بلکه یک امر درونی و اعتقاد قلبی و عقلی میدانند و در راستای حفظ حرمت و برپایی مناسک آن همواره کوشیدهاند.

اگرچه همواره بهخاطر حرمت ماه رمضان و همچنین روزهداران محدودیتهایی در این ماه اعمال میشد، اما در سالهای اخیر این محدودیتها از وجهه رافت اسلامی و امر به معروف فاصله گرفته و تا حدودی رنگ و بوی خشونت گرفته است، به گونهای که هرساله با آغاز ماه رمضان موضوع مجازات روزه‌خواران آن چنان در محافل رسمی و غیررسمی تبلیغ میشود که بر جنبههای معنوی و ارشادی این ماه سایه میاندازد.

دادستان خواستار برخورد با روزه‌خواران

همین امسال و درست یک روز قبل از آغاز ماه رمضان دادستانی به نیروی انتظامی دستور داد که با «روزه‌خواران» برخورد قانونی شود. در نامه حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجعفر منتظری به سردار اشتری فرمانده نیروی انتظامی آمده است: «کسانی که به هر دلیل روزه نیستند باید از تظاهر به روزهخواری خودداری کنند و در صورت ارتکاب تحت عنوان اقدام به جرم مشهود با آنان برخورد قانونی لازم صورت گیرد و از آنجا که اتومبیل حریم خصوص تلقی نمی‌شود تظاهر به روزهخواری در خودرو نیز مشمول برخورد قانونی خواهد بود.» بعد از دستور دادستان کل مبنی بر برخورد قانونی با روزهخواران، سردار حسین رحیمی؛ فرمانده انتظامی پایتخت گفت:«هیچ عذر و بهانه‌ای برای روزه‌خواری در ملأ عام پذیرفتنی نیست و با آن برخورد میکنند.»
علی مددی، دادستان عمومی و انقلاب مرکز البرز نیز از تشکیل شعب ویژه برای رسیدگی به جرائم روزه‌خواری خبر داد.

عباسعلی محمدیان،فرمانده انتظامی این استان نیز گفت: «به صورت جدی با هنجارشکنان و کسانی که از طریق تظاهر به روزهخواری اقدام به جریحهدارکردن احساسات شهروندان و قبحشکنی می‌کنند برخورد خواهد کرد.» مقامات انتظامی و قضایی شهرهای مختلف نیز مانند تهران و کرج قول مجازات افراد روزهخوار را دادند.

روزه‌خوار به جای افراد غیر روزه‌دار

انتخاب عنوان «روزه‌خوار» به جای کسانی که به هر دلیل نمیتوانند یا نمیخواهند روزه بگیرند، از همان ابتدا بار مجرمانه آن را تقویت می‌کند و اذهان را برای برخورد با آنان آماده می‌کند. ذیل عنوان روزه‌خوار علاوه بر کسانی که عمدا روزه نمی گیرند و یا حتی به قصد مخالفت با نظام اسلامی تظاهر به روزه‌خواری می کنند، بیماران، سالخوردگان، مسافران و کسان دیگری که عذر دارند و ممکن است از سر اضطرار اقدام به رفع نیازهای خود در ملا عام کنند، نیز گنجانده میشود.

روزهخواری از لحاظ قانونی جرم انگاری نشده

تهدید و خطونشان کشیدن برای روزهخواران در حالی است که روزه‌خواری از لحاظ قانونی جرم‌انگاری نشده و این فعل مستوجب مجازات اعلام نشده است، اما با این حال قضات با استناد به ماده ۶۳۸ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی برای تظاهر به روزه‌خواری حکم به مجازات می‌دهند.

جالب است بدانیم در ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی نیز به صراحت در رابطه با جرم روزه‌خواری صحبت نشده است، اما آمده است که تظاهر به هر عمل حرامی در انظار عمومی، جرم است و دادگاه‌ها نیز براساس این ماده قانونی، حکم افراد مرتکب را صادر می‌کنند. بر اساس قانون مجازات اسلامی، هر کس علناً در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید به حبس از ۱۰روز تا دو ماه یا تا ۷۴ضربه شلاق محکوم خواهد شد. در حالی با استناد به ماده ۶۳۸ مجوز برخورد خشن با افراد غیر روزه‌دار صادر میشود که این ماده قانونی میتواند به موضوعات و موارد زیادی تعمیم پیدا کند. بدون تردید دزدی، دروغ غیبت، فریب و ... همه در دین اسلام فعل حرام هستند، اما روزانه افراد زیادی حتی برخی مسئولان در ملأ عام و حتی پشت ترببونها آشکارا دروغ میگویند، اما هیچ دستگاه یا مقامی به ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی استناد نمیکند و خواستار مجازات آنان نمیشوند.
معمولا این قانون در مورد فعلهای حرام دیگر به اندازه روزهخواری، سختگیرانه اجرا نمیشود.

ماه رمضان، ماه مهربانی است

معمولا دستگاهها و مقاماتی که خواستار برخورد خشن با روزهخواران هستند، دلیل آن را حفظ حرمت ماه رمضان عنوان میکنند. در صورتی که ماه رمضان ماه مهربانی است، نه خشونت و ارعاب و نفس این ماه و مناسک معنوی آن با زور و قدرت نمایی در تضاد است و بسیاری بر این باورند که این گونه برخوردها حتی میتواند بر جایگاه رفیع این ماه در اذهان برخی از مردم، لطمه وارد کند و باعث دینگریزی شود.

برخی نیز خشونت با افرادی را که اقدام به روزهخواری می کنند به مسائل اجتماعی گره می زنند و می‌گویند روزهخواری در بعد اجتماعی بهنوعی عدم احترام به حقوق دیگران است.

زیرا کسی که به صورت آشکار اقدام به خوردن و آشامیدن میکند، هنوز به حقوق شهروندی و احترام به حقوق دیگران در سطح جامعه واقف نیست و این حقوق را زیر پا می‌گذارد. چنین فردی با اقدام به روزهخواری به صورت علنی و‌ آشکار بیان می‌کند که رعایت حقوق دیگران چندان برایش اهمیتی ندارد بنابراین باید مجازات شود. بدون تردید رعایت حقوق دیگران و احترام به آن از سوی شهروندان، موضوعی باارزش و پسندیده است، اما ناگفته پیداست در بسیاری از موارد حقوق شهروندان به راحتی لگدمال می‌شود اما مجازاتی در انتظار ناقضان حقوق شهروندی نیست.

پیامدهای اقدامات افراطی برای اسلام

با وجود این که برخی قوانین موجود در مورد برخورد با روزهخواران را سختگیرانه میدانند و میگویند این رفتارهای قهری باعث دینگریزی و ضربه زدن به اعتقادات مردم میشود و این قانون نیاز به تعدیل یا تغییر نحوه اجرا دارد، اما برخی پا را از قوانین موجود فراتر گذاشته و دستوراتی را صادر می کنند که میتوان آن را منویات دهنی گروههای افراطی مدعی اجرای اسلام تلقی کرد. گروههایی که در چند دهه اخیر در سطح جهان بیشترین تهدیدها و تبلیغات منفی را علیه دین اسلام سازماندهی کردند.

دو روز پیش یک عضو شورای شهر ماکو در آذربایجان غربی تایید کرد که از روز گذشته به دستور ستاد امر به معروف و نهی از منکر، «نانوایی‌های بربری در صبح تعطیل شدند و شنیده شده چون نان بربری به نوعی نماد صبحانه است، در ماه رمضان در شیفت صبح باید تعطیل باشند.»

براساس گزارش روز دوشنبه ۱۵فروردین وب‌سایت رویداد۲۴، به‌دنبال اجرایی شدن این دستور نانوایی‌ های بربری باید از «۱۵بعدازظهر تا نیم ساعت قبل از افطار اقدام به پخت نان کنند» و در غیر این صورت با «جریمه سنگین و پلمپ» روبرو خواهند شد.

الله‌وردی حسن زاده، رئیس اتحادیه نانوایان ارومیه، گفته است این مصوبه «چند سال» است ابلاغ شده ولی «در اجرای آن تعلل می‌شد» و از روز گذشته اجرایی شده است.

بر اساس این گزارش، نانوایی‌هایی که نان روغنی و سنگک پخت می‌کنند نیز باید شیفت صبح تعطیل باشند ولی توضیح داده نشده است که این نان‌ها نماد چه چیزی هستند؟ بدیهی است امنیتی کردن فضای جامعه و دستور بگیر و ببند و اعمال زور و ممنوعیتهای عجیب در ماه مبارک رمضان، نه تنها با آموزههای اسلام که به دین رافت و مهربانی شهره است، همخوانی ندارد، شایسته حکومت دینی ایران که بر اساس ارزشهای دینی و اسلامی بنا شده است، نیز نیست. از سویی دیگر بدون تردید افراد روزه‌دار که با اراده و اعتقاد قلبی اقدام به روزهداری و انجام فرایض ماه رمضان گرفتهاند، راضی به شلاق خوردن افرادی که روزه نمیگیرند، نیستند و از تعطیلی کسبوکارهای مردم در این بحران اقتصادی رضایت ندارند.

شاید وقت آن فرا رسیده است که نهادهای تصمیمگیر نگاهی دوباره به قوانین اجرایی در ماه رمضان کنند، تا اخبار مهربانی و مودت این ماه در دنیا مخابره شود نه اخبار خشونت و محدودیتهایی که در سالهای اخیر یادآور برخی ممنوعیتهای گروههای تندرو در منطقه است.