روزنو :یکی از سیاست‌های دولت سیزدهم که حرف و حدیث‌های فراوانی را هم به‌دنبال داشته است موضوع افزایش جمعیت و فرزندآوریست آن هم در وضعیتی که دولت از عهده تامین رفاه و آینده جمعیت فعلی هم برنیامده است، با این وصف به نظر نمی‌رسد که در شرایط فعلی، زیرساخت‌های لازم برای افزایش جمعیت فراهم باشد به همین دلیل بعید به نظر می‌رسد که زوجین تشویق به فرزندآوری در ازای دریافت وام شوند.

ناکارآمدی وام فرزندآوری

مجتبی رضاخواه، رئیس کمیته تبصره ۱۶ بودجه سال ۱۴۰۱، در صفحه توییتر خود اعلام کرد که چند پیشنهاد را به کمیسیون تلفیق داده و تصویب هم شده است که یکی از آن‌ها تعیین وام فرزندآوری از ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان برای فرزندان اول تا پنجم متولد در ۱۴۰۱ بود، موضوع و سخنانی که انتقاد‌های فراوانی را به‌همراه داشت زیرا بسیاری بر این باورند که برای فرزندآوری دست‌کم از لحاظ اقتصادی نیاز به سیاست‌های تشویقی نیست و اگر وضعیت معیشتی و زندگی مردم و اشتغالشان و به‌کلی اوضاع اقتصادی کشور ثبات نسبی داشته باشد مردم خودبه‌خود به سمت داشتن فرزند میل دارند.

توجه به این نکته نیز ضروریست که در زندگی امروز فرزندآوری را نمی‌توان تنها مقوله‌ای اقتصادی دانست زیرا عوامل دیگری نیز در نگاه خانواده‌ها به مقوله فزرندآوری موثرند، عواملی که شاید در گذشته وجود نداشتند یا افراد کمتری به آنها فکر می‌کردند. شوربختانه امروز برخی از دولتمردان به راحتی حکم به ازدواج و فرزندآوری بیشتر می‌دهند درحالی که دسترسی به اساسی‌ترین و ضروری‌ترین کالا‌ها در سبد خانوار روزبه‌روز دشوارتر و دست‌نیافتنی‌تر می‌شود.

وام فرزندآوری تاثیری بر افزایش بچه‌دار شدن زوجین ندارد

دکتر هادی حق‌شناس، اقتصاد‌ان در این زمینه به جامعه ۲۴ می‌گوید: پیش از اینکه بخواهیم از وام‌های فرزندآوری که این روز‌ها مطرح‌ شده است بگوییم و به آن‌ها بپردازیم باید به این موضوع مهم توجه کنیم که چرا در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ نرخ رشد جمعیت در کشور بین ۲ تا ۴ درصد بود، اما امروز و در دهه اخیر این نرخ به یک درصد رسیده است.

او ادامه می‌دهد: موضوع و نکته اصلی بحث امید به زندگی، وضعیت اقتصادی نابه‌سامان و پیش‌بینی‌پذیر بودن آن، اشتغال و مهم‌تر از همه متوسط هزینه زندگی در جامعه ماست. هنگامی‌که متوسط هزینه زندگی اگر نگویم دو برابر دستمزد یک کارگر، اما بیش‌ از آن است، همین موضوع سبب می‌شود نرخ ازدواج و فرزندآوری پایین باشد.

این اقتصاددان می‌افزاید: با وضعیت کنونی و هزینه‌های سرسام‌آور زندگی، مطرح و حتی عملی‌کردن این‌گونه وام‌ها نمی‌تواند تاثیر چندانی داشته باشد. در واقع مردم اگر هم بخواهند نمی‌توانند فرزندآوری کنند چراکه وضعیت زندگی به آن‌ها این اجازه را نمی‌دهد.

حق‌شناس اظهار می‌کند: پرداخت تسهیلاتی مانند وام یا خارج از نوبت‌ دادن مسکن و امکاناتی از این قبیل همگی حکم آرام‌بخش و مسکن را دارند که اگر هم تاثیری داشته باشند اثرات‌شان کوتاه‌مدت است. تا هنگامی که اصل مشکل حل نشده است این کار‌ها تاثیر چندانی نخواهد داشت و نمی‌توان انتظار داشت با یک وام نرخ ازدواج یا فرزندآوری افزایش پیدا کند.

این کارشناس مسائل اقتصادی با طرح این سوال که امروز متوسط دریافتی کارگران و یا حتی کارمندان دولت چه اندازه است؟ بیان می‌کند: این متوسط دقیقا معادل خط فقریست که در کشور تعریف شده است و همین موضوع سبب می‌شود تا به این شاخص توجه کنیم که در همین تهران ۴۰ درصد از مردم مستاجرند و همه امروز از هزینه‌های اجار‌ه‌ها خبر داریم. امروز اجاره یک واحد ۷۰ تا ۸۰ متری در تهران از تمام حقوق یک کارگر بسیار بیشتر است.

وی ادامه می‌دهد: هنگامی‌ که حقوق یک کارگر پاسخگوی اجاره مسکن نیست نمی‌توانیم انتظار افزایش جمعیت و فرزندآوری داشته باشیم. ‎

زیرساخت‌های لازم برای افزایش جمعیت در کشور وجود ندارد

حق‌شناس تصریح می‌کند: اصل مطلب این است که اگر امکانات مدرسه و دانشگاه، بخش درمان، اشتغال و وضعیت اقتصاد و معیشت در کشور مناسب باشد مردم خودبه‌خود بچه‌دار خواهند شد و این امر نیاز به هیچ سیاست تشویقی‌ای ندارد البته در این میان نباید تغییرات و دگرگونی‌های فرهنگی در کشور را نادیده بگیریم. فرزندآوری امروز مانند سال‌ها و دهه‌های پیشین نیست. در قرن گذشته فرزندآوری عامل اقتصادی بود به این معنی‌که خانواده‌ها بچه‌دار می‌شدند تا در کارخانه و مزارع کمک کنند؛ در واقع آن‌ها عامل درآمد برای خانواده بودند اما امروز اینگونه‌ نیست و فرزندان بار مالی فراوانی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کنند. در واقع فرزندان از روز زاده‌شدن و تولد برای خانوار‌ها عامل هزینه‌اند و پدر و مادر حتی پس از ازدواج فرزند هم خود را موظف می‌دانند که به خانواده فرزند کمک کنند.

این اقتصاددان درباره علت مطرح‌ کردن چنین مواردی با جود غیرعملی بودن و عدم تاثیرگذاری آنها می‌گوید: هنگامی‌ که آسیب‌های اجتماعی در کشور مطرح می‌شوند بخشی از جامعه آرام می‌شود. فرض کنید شما در زندگی مشکلی دارید و نزدیکانتان در اینباره با شما صحبت می‌کنند، حتی ممکن است نتوانند راهکار و راه‌حلی هم ارائه بدهند، اما همین موضوع می‌تواند تا اندازه‌ای و البته برای مدتی به لحاظ روحی و روانی شما را آرام کرده و این حس به شما القا شود که درک می‌شوید. دولت هم همین کار را انجام می‌دهد در واقع با مطرح‌کردن چنین مسائلی روح و روان دست‌کم برخی از اقشار جامعه را آرام می‌کند.