روزنو :در عصر تکنولوژی و فناوری، همه دغدغه‌های اقتصادی‌مان شده کالاهای اساسی؛ از قیمت برنج و گوشت گرفته تا بهای ساده‌ترین اجناس مصرفی مثل سیب‌زمینی؛ کسی چه می‌داند، شاید هم تاریخ در حال تکرار است؛ درست مثل سهام شرکت‌های بورسی که به قول تکنیکالیست‌ها قیمت‌ها با یک روند منظمی بالا و پایین می‌شوند تا هر چند وقت یک‌بار، روی اعداد مشخصی توقف ‌کنند، هر چه هست، به نظر می‌رسد این‌روزها بازار کالاهای اساسی با روندی شبیه به اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 پیش می‌روند. روند گرانی اجناس ضروری که در دوران دولت‌های نهم و دهم حسابی در رسانه‌ها سروصدا کرده بود، حالا به‌خوبی در بازار کالاهای اساسی در جریان است. روزگار عجیبی بود؛ درست مثل حالا؛ یک روز قیمت گوجه‌فرنگی و روز دیگر بالا رفتن بهای سیب‌زمینی و پیاز خبرساز می‌شد. حالا 10 تا 15سال بعدازآن روزگار، هم برنج رشد عجیبی را تجربه کرده و هم سیب‌زمینی؛ تجربه ‌گرانی این محصول پرطرفدار در میان خانوارها، در دوران دولت‌های نهم و دهم نیز در بازارها مشاهده شد و حالا بعد از سال‎ها این گرانی عجیب دردسر دیگری برای اقشار ضعیف ایجاد کرده است.

بد نیست بدانید که قیمت سیب‌زمینی در سال 1384 فقط 180تومان بود که در سال92 به کیلویی دوهزارو500تومان رسید؛ یعنی رشد هزار و 300درصدی طی هشت سال. آن‌روزها، بعد از اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها قیمت سیب‌زمینی در کشور جهش یافت، این اتفاق که در سال۸۶ به وقوع پیوست تذکر نمایندگان مجلس به وزیر جهاد کشاورزی را در خصوص لزوم بازنگری در مصوبه هیات دولت در خصوص افزایش نابهنجار تعرفه صادرات سیب‌زمینی برای حمایت از کشاورزان به همراه داشت؛ از طرفی در سال۱۳۸۷ قیمت سیب‌زمینی‌ به علت مازاد عرضه کاهش یافت و این‌گونه بود که مازاد عرضه این محصول که با زیان‌دیدگی کشاورزان همراه بود به کمک رئیس‌جمهور وقت آمد تا بسیاری عرضه رایگان این محصول درست پیش از انتخابات سال ۸۸ را آمیخته با رنگ و بوی سیاسی یاد کنند. حالا شش ماه بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم، قیمت هر کیلو سیب‌زمینی بین 12 تا 20هزار تومان گزارش‌شده است. این در حالی است که قبل از روی کار آمدن دولت جدید، قیمت این محصول کمتر از 10هزار تومان بود. حالا اما این روند قیمتی سیب‌زمینی که سهم زیادی در سبد خانوار دارد، برای اقشار ضعیف دردسرهای تازه‌ای ایجاد کرده و درصورتی‌که با همین روند حرکت کند، می‌تواند در وضعیت دخل‌وخرج این گروه تأثیرگذار باشد. برخی می‌گویند بازار برنج و سیب‌زمینی دوباره به دست دلال‌ها افتاده، در این میان فعالان بازار سیب‌زمینی نیز بر این باور هستند که دپو کردن این کالاها در انبار، صادرات و سردی هوا از مهم‌ترین دلایل افزایش قیمت این محصول است. چند روز پیش هم در واکنش به افزایش بهای سیب‌زمینی خبر رسید که در نشست فوق‌العاده قرارگاه امنیت غذایی مقررشده تا این محصول با قیمت نه هزار و 800تومان عرضه شود. این راهکارها در حالی روی کار آمده که همین یکی دو ماه پیش، هر کیلو سیب‌زمینی با قیمت هفت یا هشت هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسید، اما با گذشت چند هفته قیمت این محصول ابتدا تا 20هزار تومان افزایش یافت و حالا با بهای 10هزار تومان به‌صورت دولتی عرضه می‌شود؛ یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد که قیمت سیب‌زمینی از 110درصد افزایش شروع‌شده و حالا به حدود 30درصد رسیده است. به نظر می‌رسد یکی از نشانه‌های بی‌کفایتی در توزیع و کنترل قیمت‌ها، همین نوسان عجیب قیمت سیب‌زمینی، پیاز و گوجه‌فرنگی در زمستان است. نایب‌رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی در واکنش به این افزایش قیمت گفته: «هر کیلو سیب‌زمینی در میادین میوه و تره‌بار بین 9 تا 15هزار تومان به فروش می‌رسد و زمانی که به مراکز فروش می‌رسد، قیمت آن افزایش می‌یابد.» این در حالی است که بر اساس مشاهدات میدانی، قیمت سیب‌زمینی با افزایش 106درصدی طی یک ماه گذشته تا 20 زار تومان نیز گزارش شده است. برخی می‌گویند یکی از دلایل اصلی گرانی سیب‌زمینی در روزهای اخیر، افزایش باورنکردنی بهای هر کیلو برنج است، یعنی 92 تا 100هزار تومان. اتفاقی که منجر به این دیدگاه شده که در صورت نبود برنج، تقاضا برای مصرف سیب‌زمینی بیشتر می‌شود. یک کارشناس در حوزه کشاورزی درباره قیمت برنج و سیب‌زمینی به یکی از روزنامه‌های دولتی گفته: «دولت اطلاعات درستی از سطح مزرعه و بازار ندارد، به همین دلیل دلالان با خرید محصول کشاورزان سر مزرعه و دپو کردن آن‌ها قیمت این محصولات را بالا می‌برند.» این وضعیت در حالی است که روزنامه کیهان که معمولاً دغدغه‌های خود را در سطح کلان دنبال می‌کند، نیز این روزها در دفاع از دولت و در واکنش به انتقادات از قیمت محصولات غذایی به‌ویژه سیب‌زمینی به میدان آمده و پاسخ منتقدان را می‌دهد.

به نظر می‌رسد سفره اقشار ضعیف حالا بیش از هر زمانی گروگان دلالان شده. سؤالی که می‌توان مطرح کرد این است که در یک اقتصاد بسته‌ای مانند ایران، نقش دولت‌ در کنترل بازارها چیست؟