چه شد که حرامِ «مذاکره با آمریکا» حلال شد؟

اعلام آمادگی ایران برای مذاکره مستقیم با آمریکا در صورت لزوم و تاکید مقامات سطح بالا بر لزوم اتخاذ تصمیم سیاسی درباره گام‌ها و تعهدات متقابل نشان می‌دهد، مذاکرات در وین به روزها و ساعات پایانی و حساس خود نزدیک شده است.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در اظهارنظری قابل تامل و مهم و پس از هفته ها مذاکرات در وین اعلام کرد، "در نقطه ای قرار داریم که باید نتیجه کار کمیته های سه گانه (بررسی لغو تحریم‌ها، اقدامات هسته‌ای ایران، هماهنگی گام‌های متقابل) را در یک تعامل سیاسی با همه طرف ها مورد توجه قرار دهیم و تصمیم بگیریم که چه چیزی در مقابل چه چیزی اتفاق می‌افتاد.

از چندی پیش طرف های مختلف در مذاکرات در وین بر این نکته تاکید کردند که باید به سمت تصمیم گیری های سیاسی در روند مذاکرات برویم. با توجه به این که عمده مباحث در بحث برجام و بازگشت به توافق 2015 به ایران و آمریکا مربوط است و باید تفاهم ها میان این دو کشور نهایی شود، نیاز به تعامل این دو کشور به طور مستقیم و حذف واسطه ها و Non paper ها می تواند در کیفیت و سرعت مذاکرات تاثیر مطلوب داشته باشد.

وزیر امور خارجه کشورمان هم چنین با اشاره به درخواست های مکرر طرف آمریکایی از طرق مختلف برای مذاکرات مستقیم با ایران گفت: اگر در روند مذاکرات به مرحله‌ای برسیم که رسیدن به یک توافق "خوب" با تضمین بالا لازمه‌اش این باشد که سطحی از گفت‌وگوها را با آمریکایی‌ها داشته باشیم، این را نادیده نخواهیم گرفت.

واکنش روسیه و آمریکا به چراغ سبز ایران

این اظهارات امیرعبداللهیان با واکنش مثبت نماینده روسیه در مذاکرات وین رو به رو شد.

پس از انتشار اظهارات وزیر خارجه ایران، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات برجام، از آن استقبال کرد و نوشت گفت‌وگوی مستقیم می‌تواند در مراحل پیشرفته مذاکرات مفید باشد.

«جن ساکی» سخنگوی کاخ سفید نیز شامگاه دوشنبه در کنفرانس خبری خود گفت که واشنگتن آماده مذاکرات مستقیم و فوری با ایران برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای است».

هم چنین یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه اعلام کرد، دیدار مستقیم به ارتباطات موثرتر منجر می شود که برای دستیابی سریع به توافق ضروری است.

هیات مذاکره کننده آمریکا از زمان شروع مذاکرات احیای برجام در هشت ماه گذشته، موازی با مذاکرات ایران و 1+4 در وین حاضر شده است اما به طور غیرمستقیم توسط هماهنگ کننده مذاکرات و کمیسیون مشترک برجام یا انتقال موضوعات به طور مکتوب در جریات رایزنی ها و دیدگاه ها قرار می گرفت. در عین حال به نظر می‌آید با نزدیک شدن به پایان مباحث کارشناسی و نگارش بخش مهمی از متن توافق، ضرورت گفتگوی مستقیم طرف‌های ایرانی و آمریکایی بیش از پیش احساس شده است به شکلی که ایران احتمال این مذاکرات در صورت نیاز را در نظر گرفته و با آن موافقت کرده است.

مقامات ایران در سطوح مختلف تاکنون بر عدم نیاز و ضرورت مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا در جریان مذاکرات وین سخن گفته اند چرا که آمریکا عضو برجام نیست. با این حال بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران نسبت به سوء استفاده برخی کشورها از فضای میانجی گری و واسطه گری میان ایران و آمریکا در روند مذاکرات هشدار داده اند. آنها بر این اعتقاد بودند که بدون برخورداری آمریکا از مزایای قانونی و حقوقی برجام، ایران و آمریکا در چارچوب مذاکرات احیای برجام می توانند با یکدیگر گفت‌وگو کنند.

در عین حال از سخنان وزیر امور خارجه بر می آید که احتمالا شاهد مذاکرات هیات‌های دیپلماتیک ایران و آمریکا در وین در سطح کارشناسی و سیاسی در روزهای آتی خواهیم بود.

در روزهای اخیر بخش مهمی از دیدارها و رایزنی ها در وین به بررسی دو موضوع "تضمین‌ها" و "راستی‌آزمایی" اختصاص داده شده است و در حال حاضر در هر دو موضوع ایده‌های عملیاتی مشخصی روی میز قرار دارد و فرآیند تبدیل ایده‌ها به متن از هفته گذشته به طور جدی آغاز شده است.

از سوی دیگرشبکه آمریکایی ان‌بی‌سی نیوز به نقل از منابع آگاه گزارش داد که در راستای مذاکرات وین برای احیای برجام، روسیه در هفته‌های اخیر پیشنهاد «توافق موقت» را در برابر ایران روی میز گذاشته است. این «توافق موقت» شامل لغو «محدود» تحریم‌ها در ازای اعمال مجدد برخی محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای تهران خواهد بود ولی رسانه‌های داخل ایران گزارش داده‌اند که ایران دنبال چنین توافقی نیست و خواهان توافق پایدار است.

ایران می‌گوید توافق احیای برجام در صورتی مورد قبول تهران قرار می‌گیرد که تمام تحریم‌هایی که در دوره ترامپ وضع شده، لغو شوند و همچنین خواستار تضمین درباره عدم خروج دوباره آمریکا از برجام، استفاده نکردن آمریکا از سازوکارهای برجام علیه برجام و تضمین بهره‌مند شدن ایران از رفع تحریم‌ها شده است.

گفته شده در جریان سفر هفته گذشته ابراهیم رئیسی به مسکو مقام های روسیه توصیه هایی به وی در زمینه مذاکرات احیای برجام کرده بودند. مقام های ایرانی پیش از این مذاکره مستقیم با ایالات متحده را تا زمان بازگشت کامل این کشور به توافق هسته ای برجام منتفی می دانستند.

بر اساس گزارش مذاکرات اتمی کنونی در وین با حضور غیرمستقیم ایران و آمریکا انجام می‌شود و دو طرف پیشنهادات و نکات خود را روی کاغذ با واسطه چین، روسیه و سه کشور اروپایی با یکدیگر تبادل می کنند.

اعلام آمادگی تلویحی ایران برای مذاکره مستکیم با آمریکا در حالی است که رابرت مالی، نماینده ویژه واشنگتن گفته که پیش شرط توافق، آزادی زندانیان دوتابعیتی است. سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به این تاکید گفته که کشورش هیچ پیش شرطی را نمی‌پذیرد اما مسئله زندانیان دو تابعیتی "قابل حل" است.

مذاکرات در دوره ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی، پس از ۵ ماه وقفه ای که در انتقال دولت از حسن روحانی به وی ایجاد کرد از آذر ماه امسال آغاز شده و به جز چند روز توقف، تاکنون ادامه داشته است.

با توجه به شرایط شکل گرفته در خصوص مذاکرات وین، علی الخصوص در دولت رئیسی بسیاری از کارشناسان، ناظران و تحلیلگران معتقدند تنها راه برون رفت از این وضعیت و بن‌بست مذاکراتی، گفت وگوی مستقیم و رو در روی جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده آمریکاست.

چرا که به باور آنها مذاکرات ایران با اعضای ۱+۴ عملا نتوانسته است به احیای برجام و لغو تحریم ها کمک کند، کما اینکه در سال های پس از خروج ترامپ از برجام این مذاکرت علی رغم برخی توافقات اولیه به لغو عملی تحریم ها منجر نشد. لذا در این مدت روسیه، چین، انگلستان، فرانسه و آلمان به عنوان اعضای ۱+۴ و نیز اعضای حاضر در برجام، نه توان و نه تمایلی برای احیای برجام و لغو تحریم ها نداشته اند. پس باید پذیرفت احیای برجام عملاً به چراغ سبز آمریکا گره خورده است.