بورس، گروگان وعده‌های بی‌سرانجام

روزنو :«کشتی بورس مدت‌هاست که به‌گل‌نشسته است.»، این چکیده‌ای از واکنش سهامداران به ریزش‌های ناتمام بازار در روزهای اخیر است؛ بازاری که با رسیدن به پایان سال، بی‌شک صف‌های فروش سنگین‌تری برای سهامداران تدارک دیده و سرمایه‌ها را روزبه‌روز به نابودی بیشتر می‌کشاند. حالا درحالی‌که اولویت سکان‌داران اقتصادی در بودجه سال آینده، تمرکز بر تولید و اشتغال است، ابهامات بسیاری بر بازار سایه انداخته و شرایط از بد و بدتر به مرز بحرانی رسیده؛ به‌طوری‌که در اواسط معاملات روز گذشته، شاخص کل بورس با سقوط بیش از 19هزار واحدی همراه شد و به یک‌میلیون و 261هزار واحد رسید. این ریزش‌های ناتمام در حالی مطرح است که در کمتر از دو ماه گذشته، معاون اقتصادی رئیس‌جمهور، سیگنال شاخص یک‌میلیون و 700هزار واحدی را به بازار داد. رقمی که مشخص نبود بر چه اساسی اعلام شد و تحقق آن دور از انتظار به نظر می‌رسید و از زمانی که اعلام شد بورس یا کاهشی بوده یا در بهترین حالت نوسانی، البته که این ریزش‌ها حالا دیگر سنگین‌تر شده و باوجود اتخاذ سیاست‌هایی مبنی بر حمایت از بازار، به مرز بحرانی رسیده است.

شنبه بود که رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی از تزریق حدود 12هزار میلیارد تومان از منابع صندوق به بورس خبر داد که به گفته وی تاکنون دو میلیون و 700هزار میلیارد تومان از آن پرداخت شده است؛ اما بااین‌همه معلوم نیست این حمایت‌های مالی به کجا رفته که این‌چنین بورس فاجعه‌بار پیش می‌رود. در پی چنین اتفاقاتی واکنش سهامداران به این ریزش‌های ناتمام بیشتر هم شده؛ «چه شد مصوبات ده بندی حمایتی از بورس، چرا هنوز به مجلس ابلاغ نشده؛ مصوبات سران قوا برای بورس چه شد؛ کل کاندیداهای انتخابات در دولت هستند؛ چه شد احیای سه‌روزه؟» واکنش‌هایی که با هشتک «بورس قربانی بودجه»، همراه است؛ «چه شد هدف یک‌میلیون و 700هزار واحدی شاخص آقای رضایی؟ سهام را 10برابر قیمت به مردم فروختید، گاز را دو برابر قیمت جهانی می‌فروشید، این منابع کجا رفت؟» «آقای عشقی دهم آذر گفته بودید از همین امروز قرمزی تابلو کاهش می‌یابد، کو کشش بازار؟ کو ثبات بازار؟ کو حمایت از بازار در بودجه؟ چقدر گفتیم پذیره‌نویسی و عرضه اولیه را متوقف کنید؟ نابود کردید بازار را، معاونت حقوقی شما با پیش‌نویس قانون بازار تیر خلاص را زد.» در پی چنین واکنش‌هایی حالا حضور گسترده سهامداران در مقابل مجلس و سازمان بورس هر روز ادامه دارد. حرف‌درمانی اما تمامی ندارد و بارها «همدلی» گزارش‌های این اعتراضات را پوشش داده، اما پاسخی که دریافت کرده چیزی بیش از اینکه چرا در زمان رشد بازار رسانه‌ها روزه سکوت گرفته بودند را دریافت نکرده. یک کاربر می‌نویسد: «به نظر می‌رسد تمایلی برای حضور سهامدار خرد در بازار وجود ندارد، این را از روند اجرای سیاست‌ها می‌توان دید که سهامداران را به کوچ به صندوق‌های درآمد ثابت دعوت می‌کند.» در این میان برخی هم می‌گویند علت اصلی ریزش‌های این بازار قرارداد 25ساله با چین و 20ساله با روسیه است که قرار است بسیاری از منابع و معادن گازی، نفتی و فلزات جهت سرمایه‌گذاری در اختیار این دو کشور قرار گیرند. هر چه هست، وضعیت ابهام و نگرانی کماکان در بازار ادامه دارد و شرایط بازار مدت‌هاست که به مرز بحرانی رسیده است. بیش از 18ماه است بورس در حال سقوط آزاد بوده و هنوز تمام نشده است.

در حال حاضر اعتراضاتی که هرازگاهی در مقابل سازمان بورس، نهاد ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی و...، انجام می‌شود معطوف به سقوط بورس است، اما نگرانی از این است که اگر وضعیت بورس بهتر نشود تبعات اقتصادی بیشتری را شاهد شویم. نکته قابل‌توجه سهامداران عمده و لیدرهای بازار است؛ از صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشگری گرفته تا سرمایه‌گذاری‌های استانی، شرکت‌های وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، آستان قدس رضوی صندوق فرهنگیان، بانک‌ها و ده‌ها موسسه و شرکت بزرگ و کوچک که همگی در بورس سرمایه‌گذاری‌های کلان کرده‌اند و فعلاً در این 18ماه سقوط بورس از جیب خورده و ضرر کرده‌اند. به نظر می‌رسد اگر این روند ادامه داشته باشد به‌زودی در پرداخت حقوق بازنشستگانشان نیز به مشکل خواهند خورد و مؤسسات و شرکت‌های زیادی آسیب جدی خواهند دید. در آن صورت تجمعات و اعتراضات به سایر اصناف نیز سرایت خواهد کرد؛ اما واقعیت این است که بورس یکی از ارکان مهم اقتصاد کشور و به عبارتی آینه تمام‌نمای اقتصادی است، میلیون‌ها سهامدار خرد و صدها شرکت و موسسه مهم در بورس متضرر شده‌اند و اگر حاکمیت در اسرع وقت کاری نکند بحران بدتری بروز خواهد کرد. چه‌بسا اگر بورس نزولی بماند طی ماه‌های آینده بازنشستگان آموزش‌وپرورش تجمع کنند و بعدازآن سایر اصناف و گروه‌ها. در کشورهای پیشرفته دنیا، هنگام سقوط بورس بسته حمایتی تصویب و اجرا می‌کنند؛ دولت وارد عمل می‌شود و سهام در حال سقوط را جمع می‌کند تا اعتماد به بازار بازگردد و دوباره پول‌های سرگردان اشخاص حقیقی وارد بازار می‌شود. این در حالی است که اگر نگاهی به نموداری میله‌ای بازار طی چند ماه گذشته کرده باشید به‌سادگی متوجه خواهید شد که هر چه بازار سرمایه افت کرده، بازارهای موازی از قبیل سکه، دلار، مسکن و خودرو با رشد بیشتری همراه شده‌اند؛ اما در کشورهای توسعه‎‌یافته در زمان سقوط، دولت همان سهامی که زمان ریزش خریده بود کم‌کم در بازار شناور می‌کند و بودجه بسته حمایتی را به خزانه دولت برمی‌گرداند. این در حالی است که حالا باوجود شعارهای دولتی، بیش از یک سال از سقوط بازار گذشته و سکان‌داران اقتصادی فقط نظاره‌گر سوختن و نابودی سرمایه مردم هستند. به‌هرحال، اگر بورس در ماه‌های آینده درست نشود بحران به سایر بخش‌های اقتصادی سرایت خواهد کرد.

نکته قابل‌توجه افزایش این است که در پی ریزش بورس، تمایل به خرید ملک بیشتر شده و به نظر می‌رسد سرمایه‌ها هر روز بیشتر از دیروز به این بازار روانه می‌شوند. این را از آمارهای بازار مسکن در ماه‌های اخیر هم می‌توان به‌سادگی فهمید. آمار غیررسمی، رشد ۳۵درصدی معاملات و افزایش ۲.۵درصدی قیمت مسکن شهر تهران در دی‌ماه نسبت به آذرماه را نشان می‌دهد. مطابق بررسی‌های خام که از آگهی‌های ملکی شهر تهران با وزن‌دهی به مناطق بر اساس معاملات قطعی به‌دست‌آمده، متوسط قیمت مسکن از متری ۳۲.۹میلیون تومان در آذرماه ۱۴۰۰ به ۳۳.۷میلیون تومان در دی‌ماه رسیده که از افزایش ۲.۵درصدی حکایت دارد. به گزارش ایسنا، در ماه گذشته تمایل برای خرید مسکن در پایتخت نیز افزایش‌یافته است. تغییرات میزان بازدید آگهی‌های دی‌ماه در مقایسه با آذرماه از افزایش ۳۵درصدی حکایت دارد. تعداد آگهی‌ها نیز که به‌عنوان شاخصی برای میزان عرضه و تمایل برای فروش مسکن تلقی می‌شود ۴.۴درصد رشد نشان می‌دهد که نسبت به افزایش تقاضا بسیار کمتر بوده است. بر اساس این آمار که از سامانه کیلید به‌دست‌آمده، تقاضا برای رهن و اجاره در تهران نسبت به ماه قبل تغییر محسوسی نداشته، اما نرخ اجاره مسکن در آگهی‌ها ۴.۲درصد در مقایسه با ماه گذشته افزایش دارد. این برآورد با آمار مرکز آمار ایران که رشد ۴.۶درصدی ماهیانه قیمت اجاره در کل کشور را نشان می‌دهد تطبیق دارد. رشد نسبی قیمت مسکن در ماه‌های پایانی سال، مسئله‌ای دور از انتظار نیست و معمولاً در سال‌های گذشته نیز اتفاق افتاده است. با پیش‌فرض مطابقت این آمارهای غیررسمی با گزارش بانک مرکزی که طی روزهای آینده ارائه می‌شود در سه ماه گذشته تورم ماهیانه مسکن در تهران به ترتیب ۱.۲درصد، ۱.۸درصد و ۲.۵درصد بوده که نشان می‌دهد مطابق پیش‌بینی‌ها بازار با نزدیک شدن به شب عید مقداری رونق گرفته است. از سوی دیگر، روند ریزشی بازار سرمایه نیز باعث تمایل بیشتر برای خرید ملک و افزایش قیمت مسکن شده است. گفته می‌شود، با تحرک بازار مسکن هم‌زمان با مذاکرات ۱+۴ بازارهای ارز، بورس و کریپتو (رمزارز) با مقداری ریزش مواجه شده‌اند. این در حالی است که پس از زمزمه‌های انتشار اولین لیست خانه‌های خالی به‌منظور اعمال مالیات که در روزهای پایانی دی‌ماه محقق شد، انتظار می‌رفت بازار مسکن مقداری افت کند؛ اما طرف تقاضا احتمالاً با هدف مصون ماندن از تورم و به دلیل بازده پایین سرمایه در بازارهای مولد، سرمایه خود را به خرید مسکن اختصاص داده است.

از بازارهای ارز و طلا نیز خبر می‌رسد که از ابتدای هفته‌ای که گذشت تا روز پایان چهارشنبه‌بازار از ثبات پایداری برخوردار بود اما از صبح روز پنجشنبه با افزایش ۱۷دلاری قیمت اونس جهانی نسبت به روز پیش از آن و نوسان هرچند محدود نرخ ارز، هر گرم طلای ۱۸عیار نسبت به روز پیش از آن (چهارشنبه) ۲۶هزار تومان و هر قطعه سکه تمام طرح جدید ۳۰۰هزار تومان افزایش قیمت داشت.

بنا به گفته نادر بذرافشان، دبیر هیات مدیره اتحادیه طلا و جواهر تهران ـ طی ۲۰ روز گذشته بازار قیمت‌ها به ثبات خوبی رسیده اما در پی اخبار سیاسی - اقتصادی و اخبار مربوط به مذاکرات، مردم احتمال می‌دهند که این روند ثبات شکسته شود و به سمت کاهشی شدن میل کند. تجربه ما نشان می‌دهد با توجه به روند اونس جهانی و نرخ ارز، احتمالاً طی هفته‌های آینده مابین سه الی پنج درصد نوسان (افزایش/کاهش) قیمت ایجاد شود. به هر ترتیب در شرایط فعلی، تمامی بازارها در یک حالت سردرگمی به سر می‌برند. اگرچه قیمت مسکن تا حدود اندکی افزایش‌یافته اما فراموش نکنیم که نرخ رشد سالیانه آن از حدود ۹۹درصد در سال گذشته به ۲۱درصد در سال جاری رسیده که از ثبات این بازار حکایت دارد. هر چه هست، در صورت ادامه روند ریزشی بازار سرمایه، نمی‌توان انتظار کاهش قیمت در بازارهای موازی را داشت.