برخی از مهاجرت جوانان خوشحال‌اند
روزنو :فیاض زاهد در جمع‌بندی این بخش تأکید می‌کند: «با تمامی این اوصاف چرا جوان نخبه‌ای که می‌تواند زندگی بهتری در نقاط دیگری از جهان داشته باشد، در این کشور باقی بماند.»
روزنو :مهاجرت نخبگان از کشور مسئله نگران‌کننده‌ای است که در سال‌های اخیر حتی مسئولان و مقامات کشور نیز نسبت به آن واکنش‌های زیادی نشان داده‌اند و حتی رهبر انقلاب در یکی از سخنرانی‌های اخیر، تشویق جوانان به مهاجرت و مأیوس کردن آن‌ها از آینده کشور را خیانت به کشور دانست. بااین‌حال در سال‌های اخیر نه‌تنها شرایط برای جوان ایرانی بهتر نشده است بلکه با انسداد سیاسی، ایجاد فضای تک‌قطبی و عدم اجازه به شنیده شدن نظرات متفاوت، نخبگان کشور بیش از گذشته از امکان نقش‌آفرینی در عرصه‌های مختلف خصوصاً در عرصه سیاسی مأیوس و به دنبال راهی برای خروج از کشور شدند.
طی سال‌های گذشته آمار مهاجرت نخبگان از کشور به‌تناوب افزایش‌یافته است. در همین راستا حجت‌الاسلام مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در مصاحبه‌ای ضمن تأکید بر نگران‌کننده بودن مهاجرت ژن نخبگی از کشور، اظهار می‌کند: «هر کسی که با نوع رفتار اعم از مدیریت، سیاست‌گذاری و مواجهه با نخبگان، زمینه خروج و بی‌انگیزگی در ماندگاری را در نخبه‌ایجاد کند، در این مسیر به‌عنوان خیانت به سرمایه‌های ارزشمند ملی و انسانی کشور عمل کرده است که در این حوزه‌ها همه مسئول هستند.» پیش‌ازاین نیز مقام معظم رهبری در سخنانی اظهار کردند: «مهاجرفرستی و اینکه عناصری در بعضی دانشگاه‌ها، جوان نخبه را از آینده مأیوس و او را به ترک میهن تشویق می‌کنند، صریحاً خیانت به کشور و دشمنی با آن است و دوستی با آن جوان هم نیست.»
بر اساس آمارهای اتحادیه اروپا مهاجرت دانشجویان ایرانی پس از سال 2011 با شیب بیشتری افزایش‌یافته است و البته در این میان، روش پناهندگی برای گرفتن اقامت در سایر کشورها بسیار بیشتر از گذشته مورداستفاده قرارگرفته است. دراین‌بین در سال‌هایی که فشار و انسداد سیاسی بیشتری در کشور حاکم می‌شود، روند مهاجرت‌ها نیز افزایش می‌یابد و در مقابل با بهبود نسبی اوضاع و ایجاد گشایش‌های سیاسی نسبی، روند مهاجرت تا حدودی نزولی می‌شوند.
سیاست مهم‌ترین عنصر اثرگذار بر مهاجرت جوانان
در همین راستا محمدرضا فیاض زاهد فعال سیاسی اصلاح‌طلب و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با «همدلی» به تأثیرات فضای سیاسی کشور بر مهاجرت نخبگان پرداخت و گفت: «مهاجرت یک پدیده پیچیده و چندگانه‌ای و عواملی مختلفی بر آن اثرگذار است؛ اما دراین‌بین می‌توان گفت که مهم‌ترین عنصر اثرگذار، عنصر سیاسی است چراکه سیاست مهم‌ترین مؤلفه زندگی اجتماعی در ایران است.»
وی در ادامه با اشاره به اینکه «عنصر دوم فضای اجتماعی است که در نتیجه گسترش بی‌اعتمادی، فقدان سرمایه اجتماعی، از بین رفتن امید به آینده، حس افزون‌تری را به نیروی نخبه و جوان کشور برای مهاجرت می‌دهد»، تأکید کرد: «این تصور که در کشور ما هیچ آینده‌ای ندارم، مهم‌ترین مؤلفه این بخش است.»
فیاض زاهد اضافه کرد: «از منظر فرهنگی نیز نسل نخبه و جوان سبک زندگی متفاوتی دارد و نگرش پیشاتمدنی یا پیشامدنی یک صدساله ایران و سبک زندگی کهن‌سالان که هر روز از تریبون‌های مختلف به این جامعه تزریق می‌شود، در تعارض بنیادین و آشکار با روندهای یک صدساله گذشته جامعه‌ایران خصوصاً در طبقه شهری نیروی تحصیل‌کرده و جوانان نخبه است و این موضوع جوان ایرانی را تحریک و عصبی می‌کند.»
وی با بیان اینکه «یک روز از محدود کردن اینترنت سخن گفته و روز دیگر داشتن حیوان خانگی جرم تلقی می‌شود، یک روز پوشش و روز دیگری موضوع زادوولد»؛ تصریح کرد: «عنصر برآمده از سیاست و ایدئولوژی برای تفسیر جهان در همه ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی اثرگذار است.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب معتقد است: «نیروی نخبه با دنیا مرتبط است و به دنبال این است که در جریان مسائل مختلف قرار گیرد و بداند که در دنیای علم و تکنولوژی چه اتفاقات جدیدی رخ‌داده است. محیط‌زیست و شرایط اقلیمی برای او دارای اهمیت است و از همه مهم‌تر می‌خواهد که فردی جهانی و بین‌المللی باشد؛ در مقابل کشور ما هر روز بیشتر به‌سوی انزوا و غیر توسعه‌یافتگی می‌رود و از فضای بین‌المللی دورتر می‌شود و این مسئله تأثیر بسزایی بر کسب‌وکار و توسعه دانش و علم داشته و در نتیجه امید به ساخت زندگی بهتر، دستاوردهای محدودی مانند خانه‌دار شدن، خرید خودرو، پس‌انداز معقول و یا بهره‌مندی از بهداشت و خدمات اجتماعی در حال کاهش است.»
لطمات جبران‌ناپذیری بر وطن‌پرستی زده‌شده است
این استاد دانشگاه ضمن ابراز تأسف از این مسئله که «طی دهه‌های گذشته خواسته یا ناخواسته لطمات جبران‌ناپذیری به مفهوم وطن‌پرستی زده‌شده است»، گفت: «نسلی که در سیستم فرهنگی و آموزشی رژیم سابق بزرگ‌شده بود، حماسه بزرگ انقلاب اسلامی را آفرید و چهره‌های شاخصی چون ابراهیم همت، حسین خرازی و حاج قاسم سلیمانی از درون آن ظهور کرد اما متون درسی، نظام آموزش‌وپرورش و نظام آموزش عالی فعلی ما در حال رفتن به سمت قهقراست.»
فیاض زاهد در جمع‌بندی این بخش تأکید می‌کند: «با تمامی این اوصاف چرا جوان نخبه‌ای که می‌تواند زندگی بهتری در نقاط دیگری از جهان داشته باشد، در این کشور باقی بماند.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه «نمی‌توان چنین داوری کرد که جوان ایرانی از کشور خود فرار می‌کند»، گفت: مهاجران ترکی که از ترکیه در شرایطی شبیه به ایران پس از جنگ جهانی دوم از ترکیه به آلمان مهاجرت کردند، بعدها موجب بازگشت سرمایه‌های زیادی به ترکیه شدند و حتی لابی قدرتمندی برای ترکیه در آلمان ایجاد کردند، یا مهاجران مکزیکی یا اسپانیولی تبارهایی که به آمریکا رفتند موقعیت‌های برای کشور خود ایجاد کردند و جوانان ایرانی نیز به هر کجای جهان بروند باز هم فرزندان ایران هستند.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با تأکید بر اینکه «کسانی که چنین شرایطی برای جوانان ایرانی فراهم کرده‌اند، باید در مورد وطن گریزی آن‌ها توضیح دهند و بگویند که چرا کاری کرده‌اند که فرزندان ایران احساس می‌کنند، جا و آینده‌ای در این کشور ندارند»، عنوان کرد: «در قرآن کریم گفته‌شده است که وقتی در جامعه‌ای زندگی می‌کنید که همه درهای رحمت و دیانت به روی شما بسته شد، باید ازآنجا مهاجرت کنید، بنابراین مهاجرت جوانان با موضوعات دینی نیز ناسازگاری ندارد.»
فیاض زاهد در ادامه تصریح کرد: «باور من بر این است که برخی از مقامات و دست‌اندرکاران کشور برخلاف توصیه و نظر رهبر انقلاب مبنی بر اینکه هر کس در کشور فضا و تصویری در کشور ایجاد می‌کند یا توصیه می‌کند تا بچه‌های این مملکت مهاجرت کنند، به کشور خیانت می‌کند، عمل می‌کنند؛ مانند خانمی که در برنامه تلویزیونی اعلام می‌کند که هر کسی نمی‌تواند در این کشور زندگی کند، از این کشور برود؛ یا نماینده مجلسی که می‌گوید هرکسی می‌خواهد با موسیقی زندگی کند از این کشور برود و یا فرد دیگری می‌گوید که هرکسی می‌خواهد کنسرت برود از این کشور برود، همگی در ایجاد این فضا دست دارند.»
وی اضافه کرد: «مسئله اصلی خود این افراد و نگرش آن‌هاست که چنین زمینه‌هایی را فراهم کرده‌اند تا برخی جوانان نخبه‌ایرانی با سبک زندگی متفاوت و ناسازگار با نوع فهم این افراد از جامعه و اداره کشور، از این کشور بروند و از این موضوع خوشحال نیز هستند.»
این فعال سیاسی با بیان اینکه «در بیان برخی مسئولان کشور نوعی ریاکاری مشمئزکننده وجود دارد»، تصریح کرد: «این افراد از خالی شدن کشور از وجود سرمایه‌هایی چون جوانان نخبه به‌هیچ‌وجه ناراحت نیستند.»
فیاض زاهد در پاسخ به چرایی بازگشت نخبگان نسل انقلاب به کشور در بحبوحه بحران‌های سیاسی کشور، با بیان اینکه آن هنگام بسیاری از جوانان فکر می‌کردند که سیستم اداره حکومت رژیم پهلوی به دست آمریکایی‌هاست و هیچ تصور درستی از نحوه اداره کشور نداشتند، گفت: «جوانان آن دوره فکر می‌کردند شرایط تغییر کرده و می‌توانند به نحوی امکاناتی که در مرکز و تهران وجود داشت به مناطق محروم و دورافتاده نیز برسانند تا همه کشور بتوانند از این امکانات بهره‌مند شوند.»
وی در ادامه با اشاره به اینکه «جوانان نسل انقلاب با عشق و به امید بهبود شرایط کشور و با این تصور که کشور به آن‌ها نیاز دارد، به ایران بازگشتند»، عنوان کرد: «بسیاری از جوانان این سرزمین نیز نمی‌توانستند کشور را در برهه حساس جنگ تحمیلی تنها بگذارند و برای دفاع از خاک میهن به کشور بازگشتند.»
این استاد دانشگاه در پایان ضمن ابراز تأسف از شرایط فعلی کشور گفت: «به‌عنوان استاد دانشگاه باید به نسل جوان بگویم که متأسفم شرایط آن‌طور که نسل ما و جوانان انقلاب فکر می‌کردیم، نشد.»
