رور نو :دیپلمات‌های اصولگرای دولت سیزدهم و تیم مذاکره‌کننده پرجمعیت ایران باید دوباره چمدان‌های خود را ببندند و از وین بازگردند و روز دوشنبه دوباره به وین بروند. اگرچه گفت‌وگوها در دور هفتم و هشتم مذاکرات با توجه به مواضع و مطالبات بالای طرفین نتیجه‌ای نداشت، اما صدای زنگ خطر اقتصاد ایران و تهدیدات اسرائیل، آمریکا و سران قدرت‌های اروپایی در هفته‌های گذشته نواخته شد که نشان‌ می‌دهد که اگر توافق صورت نگیرد اقتصاد و معیشت مردم بدتر خواهد شد. در این ارتباط  با قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید.

دور جدید مذاکرات ایران و طرفین برجام روز دوشنبه از سر گرفته می‌شود. آیا در این دور باز هم شاهد مطالبات حداکثری طرفین خواهیم بود یا طرفین مجوز قرار گرفتن در مدار مذاکره سازنده را از دولت‌هایشان گرفته‌اند؟

هیئت ایران با خواسته‌های حداکثری وارد مذاکرات شد که بعضاً با آنچه در گفت‌وگوهای تیم قبلی موردتوافق واقع‌شده بود همخوانی نداشت. حتی می‌توانم بگویم که بعضاً با روح برجام هم سازگاری نداشت. اشتباه تکنیکی تیم مذاکره‌کننده ایران در این گفت‌وگو‌ها این بود که دو پیش‌نویس کامل به طرفین ارائه داد که این کار از نظر فنی و در شیوه مذاکرات معمول نیست و کاری غیرحرفه‌ای تلقی می‌شود. شاید همین باعث شد طرف مقابل واکنش نشان دهد و مذاکرات در مقطعی متوقف و طرف‌های مقابل وین را ترک کردند. در بازگشت تیم ایرانی به تهران پیش‌نویس‌ها عملاً کنار گذاشته شد و احتمالاً مذاکرات به تفاهماتی برگشته که پیش‌تر انجام‌شده بود. اما هنوز هم فاصله مواضع طرفین زیاد است. دستور کار طرف ایرانی این است که تمام تحریم‌ها برداشته شود و همچنین برخی از دستاوردهای ایران در حوزه هسته‌ای که بعد از خروج ترامپ از برجام به آن رسیدیم حفظ شود. در مقابل در آن‌سو مواضع آمریکا نیز نسبت به دور قبلی تغییر کرده و شرایط عوض شده است. امروز دولت بایدن برجام را مقدمه ای برای مذاکرات بعدی می‌داند و برخلاف اوباما که مذاکرات هسته‌ای را از سایر موضوعات مجزا کرده بود، می‌بینیم که دولت دموکرات فعلی چنین برنامه‌ای ندارد و ازاین‌رو با اسرائیل و کشورهای عربی منطقه در حال هماهنگی است و آمریکا مواضع خود را با توجه به خواسته‌های کشورهایی که دور میز مذاکرات نیستند تنظیم می‌کند.

نبود حضور مستقیم آمریکا و ایران در جریان مذاکرات روند گفت‌وگوها را پیچیده‌تر کرده است. آیا روند گفت‌وگوها به صورت غیرمستقیم نتیجه دارد یا آمریکا به زودی می‌خواهد که طرفین دور میز مذاکره برجام بنشینند؟

طرف اصلی ما در مذاکرات آمریکا است و مشکل اصلی مذاکرات این است که ایران با آمریکا مذاکره نمی‌کند و باکسانی گفت‌وگو می‌کند که اگرچه ذی‌نفع هستند ولی طرف اصلی مذاکره نیستند و نقل و انتقال گفته‌ها بین ایران و آمریکا توسط کشورهایی صورت می‌گیرد که در خروج آمریکا از برجام و تحریم ایران باز هم منافعی دارند. از طرفی این شیوه زمان گفت‌وگوها را طولانی‌تر می‌کند و به مذاکرات حالتی فرسایشی داده و گرفتن نتیجه را به تعویق می‌اندازد. بهتر و عاقلانه است که ایران به جای اینکه لقمه را دور سرخود و طرف‌های دیگر بپیچاند مستقیماً با آمریکا گفت‌وگو کند.

آنچه از تجربه اولین حضور تیم مذاکره‌کننده دولت سیزدهم در وین مشاهده شد آینده مذاکرات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

اکنون نسبت به قبل دورنمای امیدوارکننده‌ای به ادامه مذاکرات وجود دارد. اما منفعت ایران در این است که توافق کند. برنامه هسته‌ای ایران از ابتدا برنامه‌ای پرهزینه بود و سال‌هایی که ایران تحریم شد بنا بر محاسبات حدودی بیش از دو تریلیون دلار به اقتصاد ایران خسارت زده است. ادامه این روند به‌طور روزانه موجب ضرر بیشتر به کشور و مردم است و در ادامه تداوم این وضعیت خسارت‌های سنگین‌تری به دنبال خواهد داشت. حتی اگر ایران به سمت هسته‌ای شدن برود، دستاوردهای احتمالی نیز کمکی به بهبود وضعیت اقتصادی ایران نمی‌کند. ایران با کمک روس‌ها توانسته در حداقلی‌ترین سطح ممکن از انرژی هسته‌ای استفاده کند پس راه‌حل ساده این است که به‌طور شفاف با این مسئله برخورد کند و اقتصاد کشور را از گرو مناقشه هسته‌ای خارج کند. لازمه این کار پیگیری جدی مذاکرات است. متأسفانه تیم مذاکره‌کننده جدید جدا از اینکه تجربه کافی ندارند و در سطح هیئت‌های مقابل نیستند از مخالفین توافق هسته‌ای بودند و دچار توهمی هستند که گمان می‌کنند برنامه هسته‌ای ایران آن‌قدر ارزش دارد که اقتصاد کشور و معیشت مردم را به پای آن هزینه کرد. اگر نگاهی معقول وجود داشته باشد در این مرحله باید تصمیمی جدی گرفت و به‌طور مستقیم وارد مذاکره با آمریکا شد و با آمریکا به توافق رسید تنها در این صورت است که می‌توان با سایر طرفین برجام نیز به توافق رسید. بعد از توافق با آمریکا است که می‌توانیم فرصت‌های توسعه کشور را در بین سرمایه و فن‌آوری فضای بین‌الملل پیدا کنیم.

در صورتی که شما در تیم مذاکره‌کننده ایران حضور داشتید برای گفت‌وگوها چه طرحی پیشنهاد می‌دادید؟

هدف پیگیری برجام توسط غرب این بود که برنامه هسته‌ای ایران به برنامه صلح‌آمیز موردنظر آنها تبدیل شود و اگر ایران قصد دیگری داشت حداقل یک سال زمان داشته باشند. امروز آنچه مورد نگرانی غرب قرارگرفته کم شدن این فاصله زمانی است. طبیعتاً اگر مذاکرات به نتیجه نرسد و برنامه هسته‌ای ایران ادامه پیدا کند عملاً برجام دیگر موضوعیت ندارد. ازاین‌رو بحثی برای جایگزینی مذاکرات و احیای برجام در آن‌سو وجود دارد. آمریکا تحریم‌های شدیدتری را در نظر دارد و احتمال بازگشت پرونده ایران به شورای امنیت تعقیب می‌شود. دو راه بیشتر پیش روی ایران نیست یا باید تلاش کرد تا به توافقی جدید برسیم یا برجام 2015 احیا شود. در غیر این صورت ما در مسیر دیگری قرار می‌گیریم و باید آثار و عواقب آن را بپذیریم. ایران می‌تواند در این مسیر به سمت توسعه برنامه هسته‌ای خود برود و تا جایی که می‌تواند مقاومت کند تا یا طرف مقابل کوتاه بیاید یا ممکن است به سرنوشت سیاسی کره شمالی دچار شود.