روز نو :برآوردها حکایت از کاهش ردیف‌های بودجه سال آینده به 50ردیف دارد. به گفته دبیر ستاد بودجه کل کشور: «بیش از هزار ردیف بودجه‌ای در سال آینده متمرکزشده که در 50ردیف تنظیم‌شده.» اگرچه به نظر می‌رسد دولت در تلاش است تا با به حداقل رساندن هزینه‌های غیرضروری کشور، از پس بار تورمی کسری بودجه برآید، اما نگاه تحلیلگران طور دیگری است.

بر اساس بسیاری از تحلیل‌های موجود، در بسیاری از موارد ردیف‌های بودجه سال آینده بر اساس عدالت اختصاص نیافته و در مقابل مشکلاتی که راه‌حل آن‌ها به دست برخی سازمان‌های با اهمیت سپرده‌شده، منابع کمتری به آن‌ها اختصاص‌یافته. در مجموع اعتبارات هزینه‌ای لایحه بودجه سال آینده، 965هزار میلیارد تومان است که در این سند دو رقم جلب‌توجه می‌کند؛ هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر معادل 87همت و سایر هزینه‌های ضروری معادل 50همت. این یعنی حدود 137همت یا بیش از 14درصد اعتبارات جاری بودجه تحت عنوان سایر است که محل مصرف آن مشخص نیست؛ اما این تمام ابهامات بودجه سال آینده نیست. نگاهی به جزییات این سند دخل‌وخرج حکایت از این دارد که در مقابل سازمان‌ها یا وزارتخانه‌هایی که افزایش قابل‌توجهی در اختصاص منابع ملی در مقایسه با سال‌های گذشته دارند، اعتبارات مشخص‌شده برای برخی از بخش‌ها به‌شدت کاهش‌یافته یا حتی حذف شده‌اند. در سند دخل‌وخرج دولت هر چه بودجه وزارت ارتباطات و صداوسیما نسبت به سال گذشته افزایش‌یافته، اما بودجه بخش‌هایی مانند محیط‌زیست و میراث فرهنگی کاهش قابل‌توجهی را تجربه کرده. در حالی بودجه صداوسیما امسال نسبت به سال گذشته با رشد 35درصدی همراه شده بود که این رقم برای سال آینده معادل 56درصد رشد است. این موضوع ازآنجا موردتوجه قرارگرفته که دولت در برنامه بودجه سال آینده ارز 4200تومانی را حذف کرده که به نظر می‌رسد سبب افزایش هزینه‌های زندگی خواهد شد. هرچند سیاست ارز 4200تومانی طی سال‌های گذشته که در دستور کار بود، منجر به کاهش قیمت‌ها نشد و اتفاقاً قیمت بسیاری از کالاهای اساسی افزایش یافت، اما به نظر می‌رسد با حذف این ارز از سند سال آینده، ازلحاظ روانی قیمت‌ها افزایش قابل‌توجهی را تجربه خواهد کرد. به‌عنوان‌مثال برخی شنیده‌ها حکایت از این دارد که قیمت هر کیلو مرغ به 80 تا 90هزار تومان خواهد رسید. این رقم‌های عجیب درباره سایر کالاهای اساسی نیز مطرح است و فعالان بازار از همین حالا سودای بالا بردن قیمت‌ها را در سر دارند. هر چه هست، به نظر می‌رسد بودجه بخش‌هایی که در مقابل سایر نهادها رشد کرده، توجیه قابل‌توجهی ندارد. بر اساس برخی برآوردها، در حالی در اوج مشکلات مالی کشور که گفته می‌شود اعتباری برای افزایش یارانه وجود ندارد و قرار است تا با بالا بردن فشار مالیاتی و عوارض خروج از کشور یا حتی بالا بردن جرائم رانندگی، بودجه صداوسیما بیشتر شود که به نظر می‌رسد این سند دخل‌وخرج برای برخی نهادها انبساطی و برای اقشار عمومی جامعه انقباضی است. از سوی دیگر، بالا رفتن بودجه صداوسیما در حالی در دستور کار قرار گرفته که در مقابل بودجه تخصیص‌یافته برای محیط‌زیست کاهش‌یافته است. با نگاهی به این سند دخل‌وخرج می‌توان گفت که در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، بازهم سازمان حفاظت از محیط‌زیست، در اولویت برای بودجه‌بندی جای نگرفته و حواله شده به ردیف آخر لایحه بودجه سال بعد. بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، برای سازمان محیط‌زیست کشور، بودجه‌ای در حدود 21.570.699 میلیون ریال در نظر گرفته‌شده، این رقم در حالی است که به زیرمجموعه‌های مختلف این سازمان که شامل «برنامه پایش و مدیریت آلاینده‌های محیط‌زیست، برنامه حفاظت، احیا و بهسازی زیست‌بوم‌های تحت مدیریت، برنامه آموزش، توانمندسازی و ارتقای مشارکت‌های مردمی در حفظ و بهسازی محیط‌زیست، برنامه پژوهش‌های علمی، فناوری» است توجهی نشده. تنها با یک مقایسه‌ کوتاه در مورد بودجه این سازمان در سال ۱۴۰۰، متوجه می‌شویم که با توجه به مشکلات محیطی و مشکل آلودگی هوا، بحران آب‌وخاک، غذای ناسالم و... دولت برای سال ۱۴۰۱ فقط ۹۳۰میلیارد تومان بودجه محیط‌زیست را افزایش داده؛ یعنی فقط ۲۳درصد افزایش، درحالی‌که صداوسیما افزایش بودجه‌ای 56درصدی داشته است. از سوی دیگر با وجود بحران‌ها و مشکلات بسیار زیاد در حوزه محیط‌زیست، دولت در لایحه بودجه سال آینده تنها دو هزار میلیارد تومان بودجه به محیط‌زیست تخصیص داده است که سهم هر فرد از این رقم، تنها ۲۵هزار تومان است. به نظر می‌رسد این سازمان گسترده با اینکه وظایف مهمی بر عهده دارد اما همواره مورد بی‌مهری مسئولان مختلف قرارگرفته است؛ بی‌توجهی به سازمان محیط‌زیست و عدم تأمین بودجه کافی و امکانات لازم و به‌روز شده، بیشترین آسیب را طی تنها یک دهه، بر محیط‌زیست کشورمان وارد کرده است؛ از آلودگی آب‌وهوا گرفته تا فرونشست زمین و از بین رفتن زیست‌بوم گیاهی و جانوری جنگل‌ها. با توجه به اعداد و ارقام اختصاص‌یافته به حوزه محیط‌زیست متوجه می‌شویم، دولت همیشه رویکرد کوتا‌ه‌مدت به محیط‌زیست داشته است؛ امری که به این سازمان اجازه نداده با پروژ‌ه‌ها و برنامه‌های بلندمدت، در حفاظت از محیط‌زیست، دست بازتری داشته باشد.

از سوی دیگر بودجه این سازمان در حالی با بی‌توجهی همراه شده که برخی شنیده‌ها حکایت از این دارد که برخی ادارات محیط‌زیست شهرستان و مناطق حتی هزینه تعویض لاستیک خودروهای این سازمان یا حتی پول سوخت موتورسیکلت‌های محیط‌بانان را ندارند. البته به نظر می‌رسد این سازمان هم برنامه ویژه‌ای برای مشکلات زیست‌محیطی کشور ندارد و در این زمینه طرح‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای برای کاهش مسائل محیطی در دستور کار ندارد. البته این تمام ماجرا نیست و بودجه بخش‌هایی مانند میراث فرهنگی نیز کاهش‌یافته است. در همین زمینه زهره سادات لاجوردی، نماینده مردم تهران در مجلس گفت: «علیرغم افزایش هفت‌درصدی کل بودجه سال آینده، رقم اعتبارات بخش فرهنگ نسبت به سال 1400، حدود 1.3درصد کاهش‌یافته است». این نماینده مجلس با اشاره به جزییات اعتبارات بخش فرهنگ در لایحه بودجه سال 1401 گفت: «بخش فرهنگی لایحه بودجه سال 1401 نشان می‌دهد تمامی نهادهای فرهنگی در 9نهاد اصلی تجمیع شده‌اند.» وی افزود: «مجموعه بودجه 9نهاد اصلی فرهنگی در لایحه بودجه سال آینده 4036میلیارد تومان است که نسبت به سال قبل 19درصد کاهش پیداکرده است.»

عضو هیات رئیسه کمیسیون فرهنگی مجلس اظهار داشت: «سهم فرهنگ در بودجه سال 1400 معادل 1.7درصد کل بودجه کشور بوده که این میزان در لایحه بودجه سال آینده به 1.5درصد کل لایحه بودجه کاهش‌یافته است. لاجوردی خاطرنشان کرد: علیرغم افزایش 7درصدی کل بودجه سال آینده، رقم اعتبارات بخش فرهنگ نسبت به سال 1400، حدود 1.3درصد کاهش‌یافته است. وی در تشریح جزییات اعتبارات نهادهای فرهنگی در لایحه بودجه سال آینده گفت:‌ یکی از بخش‌ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که بودجه تخصیص‌یافته به آن معادل 5هزار و 38میلیارد تومان است که این میزان اعتبار باید بین 17نهاد مختلف زیرمجموعه این وزارتخانه تقسیم شود.» عضو هیات رئیسه کمیسیون فرهنگی مجلس اظهار داشت: «دومین نهاد فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی است که در بودجه سال آینده، 1534میلیارد تومان اعتبار برای آن منظور شده است که این میزان اعتبار برای این سازمان باید بین 20نهاد زیرمجموعه آن تقسیم شود. لاجوردی خاطرنشان کرد: سومین نهاد دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی است که در بودجه سال آینده اعتباری معادل 337میلیارد تومان بودجه برای آن در نظر گرفته شد است و این مقدار بودجه باید بین 7نهاد مختلف زیرمجموعه دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی تقسیم شود.» وی افزود: «در بودجه سال‌های قبل 61نهاد فرهنگی، خود مستقلاً ردیف اعتباری داشتند و امروز همه این نهادها در 9مجموعه تجمیع شده‌اند؛ در ظاهر بودجه دستگاه‌های فرهنگی افزایش‌یافته اما نکته‌ای که قابل‌ذکر است این است که این اعتبارات باید در بین نهادهای ادغام‌شده در این 9نهاد تقسیم شود و نهادهایی که پیش‌ازاین خود ردیف اعتباری مستقل داشتند، امروز در زیرمجموعه نهادهای دیگر قرار گرفته‌اند.» نابرابری در توزیع بودجه در حالی موردتوجه قرار گرفته که در مقابل کاهش بودجه بخش‌هایی مانند محیط‌زیست و میراث فرهنگی، هزار میلیارد تومان برای مصلی تهران در نظر گرفته‌شده. با توجه به اهمیت بخش‌هایی مانند محیط‌زیست به دلیل گستردگی بحران‌های محیط‌زیستی، به نظر می‌رسد مجلس باید در زمینه اختصاص این منابع تجدیدنظر کند.