اظهارات غرضی درباره بازرگان و نهضت آزادی
روزنو :روز نو- در طول جنگ تحمیلی هرگز یک کلمه به نفع جنگ نگفتند. منافقین که به طرف دشمن رفتند. نهضت آزادی، جبهه ملی و این همه گروهها و احزاب، غیر از جمهوری اسلامی، یک نفرشان شهید نشد.
سید محمد غرضی از فعالین انقلابی و وزیر پست و تلگراف دولت هاشمی در بخش هایی از گفتوگوی خود با خبرگزاری تسنیم، به بیان نکات و خاطراتی از حیات سیاسی مهندس مهدی بازرگان و نهضت آزادی پرداخته است.
غرضی درباره اظهارنظر مهندس کتیرایی مبنی بر اینکه کسی غیر از امام احتمال پیروزی انقلاب را در سال 57 نمی داد، اظهار داشت: کتیرایی و بچههای نهضت آزادی به هیچ وجه با جریانات سیاسی-نظامی و یا با جریانهای انقلابی که در ایران به وقوع میپیوست، آشنا نبوند ولی ما که احساس میکردیم حکومت را گرفتیم.
وی درباره چرایی انتخاب بازرگان به نخستوزیری با بیان اینکه «مرحوم بهشتی و آقای هاشمی و عدهای دیگر بازرگان را پیشنهاد کردند» تصریح کرد: بازرگان را شورای انقلاب معرفی نکرد چرا که آقایان مطهری و طالقانی که عضو شورا بودند و بازرگان را میشناختند، موافق نبودند. بعدها هم امام فرمودند من به حرف آنها گوش کردم و اشتباه کردم.
به گفته این فعال انقلابی «مرحوم مطهری منافقین را زائیده نهضت آزادی میدانست و خیلی هم با این قضایا درگیر بود. آقای بازرگان با شریعتی روابط نزدیکی داشتند و این حرف نباید غلط باشد که مرحوم مطهری این حرف را زده باشد و بین مرحوم مطهری و بهشتی هم فاصله بود.»
غرضی با اشاره به ایراد مرحوم مطهری به جزوه «شناخت» مجاهدین مبنی بر استناد به کتب مرحوم بازرگان، تصریح کرد: کتب مرحوم بازرگان عقلی ست(مبتنی بر عقل بشری تنها) و کتب مطهری نقلی و بیشتر وحیانیاند؛ این تفاوت در تمام وجوه و شئون آقای مطهری و مرحوم بازرگان و شریعتی وجود داشت. در کتابهایشان پیداست که این دو نگرش و دو تفکر به اسلام است.
وی با بیان اینکه کتب مهندس بازرگان به منافقین خط داده است،گفت: کتاب «عشق و پرستش» مهندس بازرگان را با دعای عرفه امام حسین (ع) مقایسه کنید، متوجه مساله میشوید. مجاهدین و بازرگان از نظر اعتقادی، تقریباً معادلاند ولی از نظر سیاسی خیلی فاصله پیدا میکنند زیرا آقای بازرگان حزب درست میکند ولی مجاهدین سراغ مبارزه مسلحانه و تیر و تفنگ و این چیزها میروند.
این فعال انقلابی درخصوص اینکه بازرگان در دانشگاه تهران در روهای ابتدایی انقلاب گفت امام بولدوزر میخواهد ولی من ماشین نازکنارنجی هستم، اظهار داشت: دلیل این حرف این بود که مهندس با تغییر رژیم به مفهوم اینکه تمام سیستم حکومتی را به هم بریزیم، مخالف بود و آن را قبول نداشت. اینها تصورشان بر این بود که اگر سیستم اداری را اداره کنند، کشور اداره میشود و خیلیهایی دیگر فکر میکردند که اصلاح امور اداری کفایت از اداره امور کشور میکند.
به گفته غرضی تصور آقای بازرگان برای اداره کشور تصور اداری بود و فکر میکرد اگر کشور به صورت اداری درست اداره شود، کسی به کسی کار ندرد. ای کاش امروز زنده بود و وضع خاورمیانه را میدید که آمریکا چقدر جنگ درست کرده و چه اتفاقاتی افتاده؛ ای کاش میدید که کشور را نمی توان بدون مردم اداره کرد.
وی درباره این سخن بازرگان که «من نخست وزیر یک کشورم و اگر نتوانم با نخست وزیرو نماینده کشوری دیگر دیدار کنم که به چه دردی میخورم» گفت: میگفت من نخست وزیر یک کشورم و بایستی بتوانم با مسئولین سایر کشورها ملاقات کنم. این حقش بود. اما آقای مهندس! شما نخست وزیر کشوری هستی که کسی (امام خمینی(ره)) شما را به عنوان نخستوزیر معرفی کرده و شما حتماً باید یک مشورتی با ایشان میکردی.
این فعال انقلابی درخصوص رابطه منافقین و حمایت بازرگان از آنان گفت: تا وقتی که منافقین نظامی نشده بودند، ارتباطشان با آقای بازرگان و مرحوم طالقانی برقرار بود، ولی وقتی نظامی شدند و آدم کشتند، بعید میدانم که دیگر ارتباطی داشتند ولی بازرگان هم اینها را نفی نکرد. وقتی منافقین جنایت 7 تیر را انجام دادند و حزب جمهوری اسلامی را منفجر کردند، باز هم نهضتآزدی اینها را نفی نکرد. بازرگان و نهضتآزادی به لحاظ سیاسی اشتباه کردند.
غرضی با بیان اینکه نهضتازادیها وقتی که از قدرت فاصله گرفتند، از انقلاب هم فاصله گرفتند، تصریح کرد: ممکن است فرد در حاکمیت باشد و خوب باشد ولی اگر در حاکمیت نباشند، زاویه پیدا کند. من تعاریفم کمی فرق میکند ولی وقتی نهضتآزادی و مرحوم بازرگان با دولت فاصله گرفتند، با تعاریف انقلاب و مردم هم فاصله گرفتند. آنها با جنگ هم در شرایطی که عراق چند صد کیلومتر در داخل کشور ما بود، مخالف بودند.
وی افزود: من در دورهای به برخی از دوستان نهضت آزادی نامهای نوشتم که آقا جان ما 200سال است که نجنگیدهایم، دلمان میخواهد دفاع کنیم، دفاع هم چیز خوبی است. بگذارید ما بجنگیم ولی شما که مخالف جنگید، نجنگید.
این فعال انقلابی اظهار داشت: مجموعه کسانی که ادعای سیاست دارند، در طول جنگ هرگز یک کلمه به نفع جنگ نگفتند. منافقین که به طرف دشمن رفتند. نهضت آزادی، جبهه ملی و این همه گروهها و احزاب، غیر از جمهوری اسلامی، یک نفرشان شهید نشد. ملت اینگونه جنگید ولی اینها به دلیل اینکه با برخی سیاستها مخالف بودند، حتی در جنگ از کشور دفاع نکردند.
غرضی ادامه داد: نهضت آزادیها نه تنها به جبهه نیامدند، بلکه یک اطلاعیه هم ندادند که مردم از کشورتان دفاع کنید. از اول جنگ هم حمایت نکردند. صریح نمیگویم ولی برخی اگر در قدرت نباشند، از تمام مفاهیم ذهنیای که قبل از آن بیان میکردند، فاصله میگیرد. تمام پاسخ در این کلام مستتر است.
وی در پاسخ به این سوال که پس از غیرقانونی اعلام شدن نهضتآزادی آیا تجمع و مخالفتی با آن شد، گفت: مهمترین واقعهای که برای نهضت آزادی بعد از نامه امام درخصوص خطر نهضتآزادی اتفاق افتاده، فوت بازرگان است که کلاً 3-4 هزار نفر در تشییع ایشان شرکت کردند و دیگر کار اجتماعی بزرگی که منتصب به آقایان باشد، اتفاق نیفتاد.
غرضی درباره اظهارنظر مهندس کتیرایی مبنی بر اینکه کسی غیر از امام احتمال پیروزی انقلاب را در سال 57 نمی داد، اظهار داشت: کتیرایی و بچههای نهضت آزادی به هیچ وجه با جریانات سیاسی-نظامی و یا با جریانهای انقلابی که در ایران به وقوع میپیوست، آشنا نبوند ولی ما که احساس میکردیم حکومت را گرفتیم.
وی درباره چرایی انتخاب بازرگان به نخستوزیری با بیان اینکه «مرحوم بهشتی و آقای هاشمی و عدهای دیگر بازرگان را پیشنهاد کردند» تصریح کرد: بازرگان را شورای انقلاب معرفی نکرد چرا که آقایان مطهری و طالقانی که عضو شورا بودند و بازرگان را میشناختند، موافق نبودند. بعدها هم امام فرمودند من به حرف آنها گوش کردم و اشتباه کردم.
به گفته این فعال انقلابی «مرحوم مطهری منافقین را زائیده نهضت آزادی میدانست و خیلی هم با این قضایا درگیر بود. آقای بازرگان با شریعتی روابط نزدیکی داشتند و این حرف نباید غلط باشد که مرحوم مطهری این حرف را زده باشد و بین مرحوم مطهری و بهشتی هم فاصله بود.»
غرضی با اشاره به ایراد مرحوم مطهری به جزوه «شناخت» مجاهدین مبنی بر استناد به کتب مرحوم بازرگان، تصریح کرد: کتب مرحوم بازرگان عقلی ست(مبتنی بر عقل بشری تنها) و کتب مطهری نقلی و بیشتر وحیانیاند؛ این تفاوت در تمام وجوه و شئون آقای مطهری و مرحوم بازرگان و شریعتی وجود داشت. در کتابهایشان پیداست که این دو نگرش و دو تفکر به اسلام است.
وی با بیان اینکه کتب مهندس بازرگان به منافقین خط داده است،گفت: کتاب «عشق و پرستش» مهندس بازرگان را با دعای عرفه امام حسین (ع) مقایسه کنید، متوجه مساله میشوید. مجاهدین و بازرگان از نظر اعتقادی، تقریباً معادلاند ولی از نظر سیاسی خیلی فاصله پیدا میکنند زیرا آقای بازرگان حزب درست میکند ولی مجاهدین سراغ مبارزه مسلحانه و تیر و تفنگ و این چیزها میروند.
این فعال انقلابی درخصوص اینکه بازرگان در دانشگاه تهران در روهای ابتدایی انقلاب گفت امام بولدوزر میخواهد ولی من ماشین نازکنارنجی هستم، اظهار داشت: دلیل این حرف این بود که مهندس با تغییر رژیم به مفهوم اینکه تمام سیستم حکومتی را به هم بریزیم، مخالف بود و آن را قبول نداشت. اینها تصورشان بر این بود که اگر سیستم اداری را اداره کنند، کشور اداره میشود و خیلیهایی دیگر فکر میکردند که اصلاح امور اداری کفایت از اداره امور کشور میکند.
به گفته غرضی تصور آقای بازرگان برای اداره کشور تصور اداری بود و فکر میکرد اگر کشور به صورت اداری درست اداره شود، کسی به کسی کار ندرد. ای کاش امروز زنده بود و وضع خاورمیانه را میدید که آمریکا چقدر جنگ درست کرده و چه اتفاقاتی افتاده؛ ای کاش میدید که کشور را نمی توان بدون مردم اداره کرد.
وی درباره این سخن بازرگان که «من نخست وزیر یک کشورم و اگر نتوانم با نخست وزیرو نماینده کشوری دیگر دیدار کنم که به چه دردی میخورم» گفت: میگفت من نخست وزیر یک کشورم و بایستی بتوانم با مسئولین سایر کشورها ملاقات کنم. این حقش بود. اما آقای مهندس! شما نخست وزیر کشوری هستی که کسی (امام خمینی(ره)) شما را به عنوان نخستوزیر معرفی کرده و شما حتماً باید یک مشورتی با ایشان میکردی.
این فعال انقلابی درخصوص رابطه منافقین و حمایت بازرگان از آنان گفت: تا وقتی که منافقین نظامی نشده بودند، ارتباطشان با آقای بازرگان و مرحوم طالقانی برقرار بود، ولی وقتی نظامی شدند و آدم کشتند، بعید میدانم که دیگر ارتباطی داشتند ولی بازرگان هم اینها را نفی نکرد. وقتی منافقین جنایت 7 تیر را انجام دادند و حزب جمهوری اسلامی را منفجر کردند، باز هم نهضتآزدی اینها را نفی نکرد. بازرگان و نهضتآزادی به لحاظ سیاسی اشتباه کردند.
غرضی با بیان اینکه نهضتازادیها وقتی که از قدرت فاصله گرفتند، از انقلاب هم فاصله گرفتند، تصریح کرد: ممکن است فرد در حاکمیت باشد و خوب باشد ولی اگر در حاکمیت نباشند، زاویه پیدا کند. من تعاریفم کمی فرق میکند ولی وقتی نهضتآزادی و مرحوم بازرگان با دولت فاصله گرفتند، با تعاریف انقلاب و مردم هم فاصله گرفتند. آنها با جنگ هم در شرایطی که عراق چند صد کیلومتر در داخل کشور ما بود، مخالف بودند.
وی افزود: من در دورهای به برخی از دوستان نهضت آزادی نامهای نوشتم که آقا جان ما 200سال است که نجنگیدهایم، دلمان میخواهد دفاع کنیم، دفاع هم چیز خوبی است. بگذارید ما بجنگیم ولی شما که مخالف جنگید، نجنگید.
این فعال انقلابی اظهار داشت: مجموعه کسانی که ادعای سیاست دارند، در طول جنگ هرگز یک کلمه به نفع جنگ نگفتند. منافقین که به طرف دشمن رفتند. نهضت آزادی، جبهه ملی و این همه گروهها و احزاب، غیر از جمهوری اسلامی، یک نفرشان شهید نشد. ملت اینگونه جنگید ولی اینها به دلیل اینکه با برخی سیاستها مخالف بودند، حتی در جنگ از کشور دفاع نکردند.
غرضی ادامه داد: نهضت آزادیها نه تنها به جبهه نیامدند، بلکه یک اطلاعیه هم ندادند که مردم از کشورتان دفاع کنید. از اول جنگ هم حمایت نکردند. صریح نمیگویم ولی برخی اگر در قدرت نباشند، از تمام مفاهیم ذهنیای که قبل از آن بیان میکردند، فاصله میگیرد. تمام پاسخ در این کلام مستتر است.
وی در پاسخ به این سوال که پس از غیرقانونی اعلام شدن نهضتآزادی آیا تجمع و مخالفتی با آن شد، گفت: مهمترین واقعهای که برای نهضت آزادی بعد از نامه امام درخصوص خطر نهضتآزادی اتفاق افتاده، فوت بازرگان است که کلاً 3-4 هزار نفر در تشییع ایشان شرکت کردند و دیگر کار اجتماعی بزرگی که منتصب به آقایان باشد، اتفاق نیفتاد.
