روزنو :واکنش‌ها به اخبار مرتبط با صادرات نخل از ایران به قطر و پس فرستادن این محموله‌ها در شبکه‌های مجازی همچنان ادامه دارد. چند روز پیش به دنبال انتشار گزارش‌های تصویری درباره قطع درختان نخل جنوب کشور، برخی رسانه‌ها از حال‌وروز کشاورزانی گفتند که گویا نخل‌هایشان را به دلیل کم‌آبی به قیمت خیلی پایین‌تر از ارزش واقعی آن، فروختند. پیش‌ازاین گزارش‌ها اما نایب‌رئیس انجمن خرمای ایران، در مصاحبه با یک وب‌سایت خبری گفته بود: «این‌که برخی می‌گویند نخل‌ها به‌ دلیل افزایش مصرف آب و خشک‌سالی به کشورهای دیگر صادر یا قاچاق می‌شود، بهانه است.

درخت نخل به‌ دلیل ارزشمند بودن محصولش اخیراً گران شده و همین مسئله باعث جذاب شدن صادرات یا قاچاق این درخت شده است. در جنوب کشور هزینه‌های زیادی برای بیابان‌زدایی شکل گرفت اما حالا جهاد کشاورزی با مجوز بی‌رویه قطع نخل‌ها، محیط‌زیست را تخریب می‌کند و باعث افزایش بیابان‌ها می‌شود.» پیش‌ازاین معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی بوشهر در گفت‌وگو با رویداد 24 موضوع فروش سه هزار و 700 اصل نخل خرمای ایران به قطر را تأیید کرده بود. این در حالی است که در پی انتشار ویدیوی کندن و حمل چندین نخل در رسانه‌های اجتماعی، دادستان دشتستان فروش یا صادرات آن‌ها را تکذیب کرده بود. با توجه به اهمیت بالای نخل در مناطق جنوبی که گفته می‌شود با تولید یک‌میلیون تن خرما در سال، ایران را طی سال‌های اخیر در رتبه چهارم تولید خرمای جهان قرار داده، اما سکوت مسئولان دراین‌باره طی چند هفته اخیر ادامه‌دار بوده تا اینکه روز گذشته و با کمتر شدن توجه اذهان عمومی به این موضوع بار دیگر خبرهای داغی دراین‌باره از سوی رسانه‌ها منتشر شد. خبرهایی که حکایت از تأیید مسئولان گمرک صادرات نخل به قطر و البته بازپس فرستادن این محموله‌ها به کشور داشت. واقعیت این است که طبق آماری که به دست رسانه‌ها رسیده، در مدت اخیر اخبار متناقضی در مورد صادرات و البته قاچاق درخت نخل به قطر مطرح و گفته‌شده بود که با توجه به میزبانی قطر در جام جهانی ۲۰۲۲، این صادرات، صورت گرفته است، گرچه مسئولان مربوطه به‌صراحت در رابطه این موضوع شفاف‌سازی نکردند و اماواگرهایی وجود داشت ولی آمار گمرک ایران نشان می‌دهد که این صادرات انجام‌شده است. روز گذشته هم طبق توضیحاتی که ارونقی، معاون فنی گمرک ایران به ایسنا اعلام کرد: «در هفت‌ماهه سال جاری، صادرات قطعی نخل و نهال خرما، بیش از ۶۵۰ تن بوده که از این میزان، ۶۰۰ تن نخل و مابقی نهال خرما بوده است.» به گفته وی: «در فاصله مهر تا آبان امسال در گمرک منطقه ویژه اقتصادی بوشهر چهار فقره اظهارنامه صادراتی نخل ثبت‌شده که در مجموع ۵۸۸ اصله نخل به وزن ۶۰۰ تن به ارزش ۱۳۶.۱ هزار دلار و همگی صادرات به مقصد قطر بوده است.» این مقام مسئول در گمرک ایران با اشاره به این‌که در صادرات نخل از گمرک بوشهر، با توجه به حساسیت کالای اظهاری، قبل از اتمام تشریفات گمرکی مسئولان وزارت جهاد کشاورزی استان بوشهر از آن بازدید کرده بودند گفت: «این محموله‌ها بعد از اخذ مجوز لازم از جمله قرنطینه نباتی و مجوز سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر و بارگذاری آن در سامانه جامع امور گمرکی صادرشده است»؛ اما اعلام ارونقی از این حکایت دارد که نخل‌های صادراتی از سوی قطر پذیرفته‌نشده است، وی گفت: «با وجود صادرات صورت گرفته تعداد کل نخل‌های صادرشده یعنی مجموع ۵۸۸ اصله به قطر، به ایران برگشت‌ خورده است.» معاون فنی گمرک یادآور شد: «بعد از برگشت خوردن نخل‌ها، صاحب کالا بار دیگر نسبت به اظهار این محموله‌ها از محل اظهارنامه صادرات برگشتی تحت عنوان کالای صادرات برگشتی اقدام و مجدداً مجوزهای لازم از جمله قرنطینه سازمان جهاد کشاورزی استان را اخذ کرده و در حال انجام تشریفات برای ورود به کشور است.» درصورتی‌که طبق توضیحات داده‌شده صادرات درخت نخل به دلیل میزبانی قطر در جام جهانی 2022 صورت گرفته باشد و آن‌طور که آمار گمرک نشان می‌دهد بیش از 650 تن نخل و نهال خرما به این کشور صادر شده باشد،

سؤالی که می‌توان مطرح کرد این است که چرا سکان‌داران اقتصادی به‌جای صادرات خرما، از بیخ این نخل‌ها را کنده و به قولی راه را برای درآمدهای ارزی در سال‌های آینده بسته‌اند؟ آن‌هم در شرایطی که نفت ایران به دلیل تحریم‌ها فرصت عرضه به بازارهای جهانی به‌اندازه‌ای که باید را ندارد و کارشناسان اقتصادی مدام بر افزایش تولید و تمرکز بر صادرات غیرنفتی تأکید می‌کنند. نکته قابل‌توجه این است که جهاد کشاورزی بوشهر هم فروش سه هزار و 700 نخل ایران به قطر را تأیید کرده که این یعنی، عریان کردن خاک از پوشش گیاهی و تخریب هر چه بیشتر اکوسیستم. واقعیت این است که خوزستان سال‌هاست در معرض مشکلات غبار، هوا و آب و سیل قرار گرفته و به نظر می‌رسد این کار به‌مثابه جنگل‌زدایی است. از سوی دیگر گفته می‌شود که این اقدام به دلیل خشک‌سالی و کم‌آبی در نخلستان‌ها انجام‌شده، اما این خبر در حالی مطرح است که بر اساس شنیده‌ها، دولت قطر کاشت درختان نخل در امتداد بزرگ‌راه‌های این کشور را در راستای توسعه پوشش گیاهی سبز در دستور کار خود قرار داده است و با واردات درخت نخل، این برنامه را پیش می‌برد. تنها سؤالی که باقی می‌ماند این است که قطر با آب‌وهوای کاملاً خشک و بیابانی چطور شرایط کاشت و نگه‌داری از نخل را دارد، اما ایران باوجوداینکه از اقلیم بهتری برخوردار است، دست به چنین کاری زده است. نکته قابل‌توجه این است که در بسیاری از اسناد تاریخی از فلات ایران به‌عنوان نخستین خواستگاه کشاورزی جهان نام‌برده شده است، کارشناسان بر این باورند که به‌جز مناطق جنگلی بیش از یک‌سوم خاک ایران یعنی بیش از ۴۰۰ هزار کیلومترمربع (۴۰ میلیون هکتار) از مساحت ۱،۶۴۸،۱۹۵ کیلومترمربعی (۱۶۴ میلیون هکتاری) این سرزمین مستعد کشاورزی است و این در حالی است که در سال‌های اخیر فقط حدود ۵/۱۱% از مساحت کشور یعنی حدود ۱۹۳،۷۹۷ کیلومترمربع آن (کمی بیشتر از ۱۹ میلیون هکتار) عمدتاً با روش سنتی زیر پوشش کشاورزی اعم از باغی یا زراعی قرار گرفته که از این مقدار هرسال حدود چهار میلیون هکتار آن یا تحت آیش (عدم کشت برای تقویت مجدد خاک) قرار دارد و یا به شکل بایر رها می‌شود. بدیهی است؛ در صورت اصلاح فرآیند کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی و گسترش استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین و ماشین‌آلات جدید، این میزان می‌تواند تا چند برابر افزایش یابد. این گزارش‌های تلخ درباره نخل‌ها در حالی منتشر می‌شود که چند وقت پیش رئیس اتاق شیراز با اشاره به جایگاه ایران در تولید خرمای جهان و همچنین وضعیت استان فارس از نظر تولید این محصول، از صادرات هفت میلیون دلاری خرمای فارس در سال ۹۹ خبر داد؛ اتفاقی که در صورت ادامه‌دار بودن می‌تواند وابستگی به درآمدهای نفتی را کاهش دهد.