ماشاءالله شمس‌الواعظین درباره‌ی برگزاری جشنواره‌ی مطبوعات و خبرگزار‌ی‌ها گفت: من جشنواره‌ی مطبوعات را در حقیقت، «سوگواری مطبوعات» می‌دانم، چون مطبوعاتی که امنیت و ثبات ندارند، به جشنواره هم نیاز ندارند و ما به جای تولد مطبوعات، شاهد فاتحه‌خوانی برای آن‌ها هستیم.

این روزنامه‌نگار در گفت‌و‌گو با  (ایسنا)، با بیان این‌که جشنواره‌هایی مانند جشنواره‌ی مطبوعات در جوامعی برگزار می‌شوند که دستخوش تحولات کیفی و کمی در عرصه‌ی تولید فرآورده‌ها شده‌اند، اظهار کرد: مطبوعات که بخشی از همین فرآورده‌ها هستند، در کشور ما دگرگونی‌های زیادی را تجربه کرده و هیچ‌وقت ثبات به مفهوم امنیت پایدار نداشته‌اند. به استثنای چند روزنامه‌ی دولتی یا روزنامه‌های وابسته به حکومت مانند کیهان و اطلاعات، بقیه‌ی مطبوعات همیشه شاهد بی‌ثباتی بوده‌اند.

او با اشاره به این‌که برگزاری جشنواره‌ی مطبوعات و خبرگزاری‌ها توسط دولت، همیشه آن را با بحران مواجه کرده است، تصریح کرد: معمولا چنین جشنواره‌هایی با بحران‌هایی مانند این‌که چه کسی آن‌ها را برگزار کند؟ برای چه برگزار کند؟ چگونه برگزار کند؟ و کجا برگزار کند؟ مواجه بوده‌اند. همین پرسش‌ها بود که در نیمه‌ی دوم دهه‌ی 70، انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران را به این فکر انداخت تا به دولت پیشنهاد کند با توجه به عضویت جمع زیادی از روزنامه‌نگاران در این انجمن، اجازه‌ی برگزاری این جشنواره به انجمن صنفی داده شود. انجمن صنفی در آن زمان، بنیاد اصلی هیئت داوران، کمیته‌ی داوری و گروه کارشناسی و ارزیابی محتوا را مشخص کرد و پس از بررسی شدن آثار توسط گروه‌های کارشناسی، آثار برای انتخاب شدن به هیئت اصلی داوران معرفی شدند.

شمس‌الواعظین ادامه داد: درباره‌ی برگزاری جشنواره‌ی مطبوعات توسط انجمن صنفی روزنامه‌نگاران، شاهد این بودیم که در مدت چهار دوره، بسیاری از شرکت‌کنندگان و روزنامه‌نگاران از داوری‌ها و نحوه‌ی برگزاری راضی بودند و به‌دلیل این‌که داوری‌ها بدون ملاحظات سیاسی انجام شده بود، همواره استقبال و رضایتمندی روزنامه‌نگاران را به‌دنبال داشت.

این روزنامه‌نگار با بیان این‌که به‌محض این‌که متغیر‌های دیگری در دولت حاکم شد، دولت دوباره تصدی‌گری این جشنواره را برعهده گرفت، گفت: وقتی دولت تصدی‌گری چنین جشنواره‌ای را برعهده می‌گیرد، طبیعتا مشکلات و نارضایتی‌هایی درپی خواهد داشت. در دولت «تدبیر و امید» نیز دولت با کاهش شدید تیراژ مطبوعات و پس‌رفت‌های کمی و کیفی مواجه شده و به‌دلیل سوءظن‌های پیشین نتوانسته گروهی را پیدا کند که متصدی این ماجرا شود و دوباره، خودش اقدام به برگزاری این جشنواره کرده است. پیشنهاد می‌کنم با توجه به بحران اقتصادی کشور، هیچ هزینه‌ای برای برگزاری چنین جشنواره‌ای نشود، چون خود روزنامه‌نگاران می‌دانند که کدام آثار برتر است.

او بیان کرد: سال آینده، در صورتی که قرار بر برگزاری این جشنواره باشد، می‌توان با بررسی‌های بهتر و بیشتر، تصدی آن را به انجمن‌ها و تشکل‌های صنفی سپرد.

آیا جشنواره مطبوعات توانسته روزنامه‌نگاری را در سطح جهانی معرفی کند؟

شمس‌الواعظین در پاسخ به این پرسش که در جشنواره‌های بین‌المللی مانند پولیتزر شاهد اعتبار و تأثیرگذاری فراوان هستیم، آیا جشنواره‌ی مطبوعات در طول 20 سال فعالیت توانسته است چنین اعتبار و تأثیرگذاری‌ را کسب کند؟ اظهار کرد:‌ در فستیوال فجر می‌بینیم بعد از دو سال، چند بازیگر جدید به چهره‌های بین‌المللی معرفی شدند و چند فیلم برای دریافت جایزه‌ی اسکار مطرح شدند. حال پرسش این است که آیا جشنواره‌های مطبوعاتی توانسته‌اند چنین راهی را بروند؟ آیا ما توانسته‌ایم یک روزنامه‌نگار در مقیاس بین‌المللی معرفی کنیم که اگر خواست فعالیت کند به‌راحتی بتواند در واشنگتن‌پست و روزنامه‌های مطرح بین‌المللی قلم‌فرسایی کند؟ اگر توانسته‌ایم چنین کاری را انجام دهیم آن‌وقت می‌توانیم بگوییم که این جشنواره موفق بوده است.

بسیاری از برندگان جشنواره مطبوعات مهاجرت کرده‌اند

این روزنامه‌نگار با تأکید بر این‌که اگر به آمار، به‌صورت خروجی واقع‌گرایانه نگاه کنیم، متوجه می‌شویم درصد بالایی از برندگان جشنواره‌های مطبوعات اکنون از ایران مهاجرت‌ کرده‌اند، یادآوری کرد: خوب است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برندگان سال‌های گذشته را معرفی کند، بعد می‌بینیم چه تعدادی از آن‌ها در کشور نیستند. این به آن معناست که وقتی افراد برگزیده و آثار کیفی وجود نداشته باشد، نمی‌توان آثار جدید را در مقایسه با آن‌ها معرفی کرد، در نتیجه همیشه آماتورها هستند که می‌توانند در این جشنواره شرکت کنند. البته این اشکالی ندارد به شرط آن‌که آثار کیفی وجود داشته باشد. وقتی چنین آثاری وجود ندارد جشنواره‌ی مطبوعات بی‌معناست و در حقیقت، فقط یک پروتکل اداری است که سالی یک بار وزیر ارشاد را موظف می‌کند که درباره‌ی آن صحبت و آن را برگزارکند.

تا وقتی توسعه کیفی نباشد، جشنواره بی‌معناست

شمس‌الواعظین تأکید کرد: تا وقتی توسعه‌های کیفی مطبوعات صورت نگیرد، نیازی به جشنواره‌ی مطبوعات وجود ندارد و بهتر است به جای انجام این هزینه‌های بی‌مورد، این مبالغ را صرف بهبود کیفیت مطبوعات یا دفاع از حقوق روزنامه‌نگاران کنند و مشکل دیگری به مشکل روزنامه‌نگاران اضافه نکنند. هربار که جشنواره‌ای بی‌کیفیت برگزار می‌شود، برگی به فضای بی‌کیفیت مطبوعات اضافه می‌شود.

او درباره‌ی ترکیب هیئت داوران بیستمین جشنواره‌ی مطبوعات و خبرگزاری‌ها، گفت: من ساز و کار انتخاب هیئت داوران را نمی‌دانم؛ اگر ترکیب هیئت داوران از پایین به بالا باشد، خوب است، اما زمانی می‌بینیم که دولت برای ترکیب هیئت داوران رده‌بندی‌های اردویی و سیاسی انجام داده که این متأثر از فضاهای بیرونی است. هر جایی که فضای بیرونی موضوعی را هدایت کند، غلط است و در حقیقت، ترکیب پایین به بالا باید به‌صورت خودجوش باشد. چه بسا اگر این هیئت داوران توسط تشکل‌های صنفی روزنامه‌نگاری انتخاب می‌شد شاید کمابیش همین ترکیب بود.

این روزنامه‌نگار اضافه کرد:‌ تنوع سلیقه، فراگیر بودن،‌ دانش داوران و عدم الصاق برخی عناوین مورد علاقه‌ی دولت به برخی عناوین جشنواره، نکاتی است که باید در برگزاری جشنواره‌ی مطبوعات رعایت شود. مثلا این‌که بخشی تحت عنوان حماسه‌ی سیاسی و اقتصادی که عنوان سال است، به جشنواره اضافه می‌شود، موجب می‌شود که روزنامه‌نگاران علاقه‌مند به قلم‌فرسایی درباره‌ی این موضوعات شوند، چون از پیش، خود را برنده می‌دانند و چنین اتفاقی نگران‌کننده است. ما باید به وضعیت هرمی برگردیم و اجازه دهیم که هیئت داوران از پایین به بالا شکل بگیرد.