روز نو :درحالی‌که چند ماه از روی کار آمدن دولت سیزدهم می‌گذرد به ‌مرور زمان استراتژی دولت در زمینه‌های کلیدی مانند اقتصاد و سیاست خارجی مشخص‌شده است. این در حالی است که با توجه به‌احتمال بالای پیروزی رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری انتظار می‌رفت دولت استراتژی‌های خود را در زمینه‌های مختلف زودتر مشخص کند و هنگامی‌که آغاز به کارکرد به‌صورت عملی با مشکلات مواجه شود. در شرایط کنونی مهم‌ترین چالش‌های پیش روی دولت رئیسی پرونده هسته‌ای، مذاکرات و برداشته شدن تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی مردم است. حل این مشکلات نیز مستلزم داشتن استراتژی و برنامه توسط دولت است. از سوی دیگر با سخنرانی سیدمحمد خاتمی و مهدی کروبی پس از سال‌ها به نظر می‌رسد آزادی نسبی در فضای سیاسی کشور ایجاد شده است. برای بررسی این موضوعات با دکتر داریوش قنبری فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت‌وگو کرده است. دکتر قنبری معتقد است:« آزادی‌های سیاسی به‌صورت نسبی بیشتر شده است. دولت رئیسی نیز تلاش می‌کند چهره متفاوتی نسبت به گذشته از خود بروز بدهد. یکدستی حاکمیت سبب شده که به حقوق و آزادی‌ها توجه بیشتری شود. البته این اتفاق تنها در دولت رخ نداده و بلکه در قوه قضائیه نیز شاهد تحولاتی هستیم که نسبت به گذشته مثبت ارزیابی می‌شود. به‌عنوان‌مثال بازدیدهای میدانی که رئیس قوه قضائیه از زندان‌های کشور انجام دادند برای شناخت واقعیت وضعیت زندان‌های کشور مؤثر بوده است. این اقدامات اصلاحی نشان‌دهنده تحولات مثبتی است که در کشور صورت گرفته است. به نظر می‌رسد این رویکرد نیز آینده ادامه داشته باشد». در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

چرا درحالـی‌که آقــای رئیسی زمــان کافی برای تدوین استراتژی در زمینه سیاست خارجی داشت اما هنوز دولت در مسیر روشنی در زمینه سیاست خارجی حرکت نمی‌کند؟

در ابتدای شکل‌گیری دولت سیزدهم به‌رغم اینکه از مدت‌ها قبل مشخص بود که آقای رئیسی رئیس‌جمهور خواهند شد نوعی ابهام در سیاست خارجی وجود داشت. با این‌ وجود در هفته و روزهای اخیر تحرکات تازه‌ای در سیاست خارجی به وجود آمده که جای امیدواری است. در شرایط کنونی موضوع مذاکرات هسته‌ای به‌صورت شفاف‌تری از سوی دولتمردان مطرح می‌شود. براساس اظهارات وزیر امور خارجه عزم ایران برای ورود به مذاکرات جدی‌تر از گذشته شده است. به نظرم موضوع مذاکرات هسته‌ای در دولت رئیسی در مسیری قرار خواهد گرفت که در دولت روحانی دنبال شده بود. شواهد و قرائن نشان می‌دهد رویکردی که در دولت روحانی در زمینه مذاکرات در پیش‌گرفته شده بود در دولت سیزدهم در حال احیــا است. در این زمینه حل مشکلات اقتصادی کشور از منظر حل موضوع پرونده هسته‌ای و برجام و برداشته شدن تحریم‌ها موردنظر دولت سیزدهم قرارگرفته است. اظهارات آقای امیر عبداللهیان مبنی بر اینکه ما به دنبال به نتیجه رسیدن مذاکرات هستیم و رویکرد مذاکره برای مذاکره را نمی‌پذیریم و به همین دلیل آمریکا برای نشان دادن حسن نیت خود10 میلیارد دلار از پول‌های بلوکه‌شده ایران را آزاد کند نشان می‌دهد که ایران به‌واقع به دنبال حل موضوع هسته‌ای و برجام است.به همین دلیل می‌توان چشم‌انداز روشنی را پیش روی مذاکرات مشاهده کرد که مذاکرات دوباره از سر گرفته شود. البته این احتمال وجود دارد که مذاکرات در آینده‌ای نزدیک آغاز نشود. به‌هرحال دولت سیزدهم در حال بررسی شرایط و تعیین استراتژی برای نحوه ورود به مذاکرات است.

چرا تصمیم‌گیری درباره مذاکرات با تأخیر انجام‌ شده است؟

کشورهای غربی به دنبال این هستند که از سیاست فشار حداکثری و چالش‌های اقتصاد ایران که در داخل کشور زمینه‌های چالش‌های دیگری را نیز فراهم کرده استفاده کند و حداکثر امتیاز را در مذاکرات آینده از ایران بگیرد.در چنین شرایطی دولت نیز تصمیم گرفته با خرید زمان بتواند به یک جمع‌بندی کلی درباره مذاکرات دست پیدا کند. از سوی دیگر دولت سیزدهم برای خنثی کردن سیاست فشار حداکثری تلاش کرده برای آغاز مذاکرات عجله نکند و اشتیاقی از خود نشان ندهد.این استراتژی نیز به این دلیل در دستور کار قرارگرفته که کشورهای غربی سیاست‌های خود را تعدیل کنند و در رویکردی که درگذشته در مقابل ایران اتخاذ کرده بودند تجدیدنظر کنند. به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت مذاکرات به‌زودی آغاز شود و توافق صورت بگیرد. به نظر می‌رسد اگر قرار است توافقی صورت بگیرد تا پایان امسال طول خواهد کشید و این احتمال وجود دارد که طرفین تا پایان امسال به یک نتیجه کلی درباره مذاکرات دست پیدا کنند.آنچه تاکنون مشخص‌شده این است که سیاست خارجی دولت رئیسی با رویکردی که سیاست خارجی دولت آقای روحانی در پیش‌گرفته بود تفاوت چندانی نخواهد داشت و به هم شبیه خواهد بود. هدف ایران این است که با توافق در پرونده هسته‌ای تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران برداشته شود و ایران بتواند مانند گذشته مرودات تجاری خود را با کشورهای جهان از سر بگیرد.ارتباط اقتصادی ایران با کشورهای جهان و امکان سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ایران مستلزم برداشته شدن تحریم‌هاست و به نظر می‌رسد دولت رئیسی در این زمینه تلاش خواهد کرد.

دولت رئیسی در کوتاه‌مدت موفق به کنترل قیمت کالاهای اساسی و مهار تورم نشده است. این در حالــی است که انتخاب افراد با مشی فکری متفاوت این شائــبه را ایجاد کرده که دولت آقا رئیسی فاقد یک استراتژی کاربــردی درزمینــه اقتصادی است. چــرا دولت هنوز به یک استراتــژی مشخص اقتصادی برای حــل مشکلات کشــور نرسیده است؟

واقـعیــت این است که هرگونه تحول و تغییر در وضعیت اقتصادی کشور منــوط به تغییر در وضعیت پرونده هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌هاســت. اقتصـــاد ایــران مدت‌هاست که گروگان پرونده هسته‌ای و تحریم‌های بین‌المللی است و فشارهایی که به زندگی مردم وارد می‌شود به این دلیل است. به همین دلیل اگر قرار است تغییری در وضعیت اقتصاد کشور و مردم ایجاد شود باید با تغییر در سیاست خارجی و برداشته شدن تحریم‌ها شکل بگیرد. شرایط به شکلی است که نمی‌توان وضعیت اقتصادی کشور را جدا از وضعیت سیاست خارجی و موضوع پرونده هسته‌ای در نظر گرفت. در سال‌های اخیر مسائل رخ‌داده در سیاست خارجی تأثیر مستقیمی بر وضعیت اقتصادی کشور گذاشته و بسیاری از مشکلات اقتصادی جامعه از اتفاقات بین‌المللی نشأت می‌گیرد.به‌عنوان‌مثال چین که درگذشته بیشترین مراوده اقتصادی را با ایران داشت در شش ماه گذشته به رتبه سوم سقوط کرده و میزان صادرات نفت ایران به چین نسبت به گذشته کاهش داشته است. در همین زمان میزان صادرات نفت عربستان سعودی به چین در حدود23 میلیارد دلار بوده که رقم قابل‌توجهی است. بدون تردید ادامه این وضعیت می‌تواند منجر به تضعیف اقتصاد ایران و به‌تبع آن درزمینه‌های دیگر شود.به همین دلیل باید نکته را بپذیریم که فشار اقتصادی به مردم کشور برای مدت زیادی قابل‌تحمل نخواهد بود.به همین دلیل دولت سیزدهم به‌دنبال راهی است که از این وضعیت خارج شود و به اوضاع اقتصادی کشور سامان بدهد. آمریکا و کشورهای اروپایی نیز با توجه به نگرانی‌هایی که در زمینه پرونده هسته‌ای ایران دارند عنوان می‌کنند که مذاکرات هسته‌ای با ایران باید هر چه سریع‌تر از سر گرفته شود. با توجه به شرایطی که هر دو طرف دارند این احتمال وجود دارد که به‌زودی هر دو طرف به میز مذاکره بازگردند و مذاکرات دوباره از سر گرفته شود.با این‌وجود پس از آغاز مذاکرات برای اینکه طرفین به درک متقابل دست پیدا کنند احتمالا چند ماه زمان نیاز خواهد بود. اینکه تصور شود مذاکرات آینده با توجه به پیچیدگی‌هایی که دارد در یک یا دو دور به نتیجه برسد تصور صحیحی نیست و به نظر می‌رسد در بهترین حالت تا پایان امسال این مذاکرات به طول خواهد انجامید. واقعیتی که باید در این زمینه مورد توجه قرار بگیرد این است که طرف مقابل ایران به دنبال سوءاستفاده از وضعیت اقتصادی نامناسب ایران و زیاده‌خواهی است.این زیاده‌خواهی نیز سبب خواهد شد که درک متقابل به‌راحتی صورت نگیرد و به همین دلیل احتمال طول کشیدن مذاکرات در آینده وجود خواهد داشت.

در ماه‌هــای آغــاز دولت بــرخی از رویکردها مشخص‌شده است. در چنین شرایطی چه نقدهایی به دولت رئیسی وارد می‌دانید؟

مدت زیادی از روی کار آمدن دولت رئیسی نمی‌گذرد و به‌همین دلیل شاید هنوز زود باشد که بتوان درباره عملکرد دولت قضاوت کرد.حداقل باید یک سال از عمر دولت بگذرد و از سوی دیگر دولت یک لایحه بودجه به مجلس ارائه کند تا رویکردهای اصلی بــرای مدیریت کشور مشخص شود. در چنین شرایطی می‌توان یک قضاوت منصفانه و عالمانه از عملکــرد دولــت داشتــه باشیم. از سوی دیگر چهره‌های جدیدی در کابینه آقای‌رئیسی وجود دارند که هنوز شناخت دقیقی از آنهــا وجود ندارد. رئیسی از چهره‌های سنتی اصولگرایان در کابینــه خود استفاده نکرده و تلاش کرده از چهره‌های جدیدی در کابینه خود استفاده کند. در شرایط کنونی هنوز این موضوع روشن نیست که اینکه رئیسی از چهره‌های سنتی اصولگرایان استفاده نکرده به معنای این است که در مسیر مطالبات اصولگرایان حرکت نخواهد کرد و یا رئیسی به دنبال این است که یک مسیر جدیدی را در پیش بگیرد. به‌هرحال دولت رئیسی نیز مانند همه دولت‌ها وعده‌هایی به مردم داده و مواضعی نیز اتخاذشده است. با این ‌وجود هنوز مشخص نیست این وعده‌ها از چه مسیری به نتیجه خواهد رسید و آیا اصلاً به نتیجه خواهد رسید یا خیر. دولت رئیسی به‌نوعی به دنبال پوست‌اندازی در جریان اصولگرایی بود. به همین دلیل نیروهای سنتی اصولگرایان در دولت به کار گرفته نشدند و موردتوجه قرار نگرفتند. البته رئیسی نیز از قبل عنوان کرد که به‌عنوان یک نیروهای مستقل وارد عرصه رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری خواهد شد و به همین دلیل خود را زیاد وام‌دار جریان‌های سیاسی نمی‌دانست.به همین دلیل تعهدی نداشت که از نیروهای اصولگرایان در کابینه خود استفاده کند.کابینه رئیسی از بسیاری از جهات یک کابینه خاص و متفاوت است و به نظر می‌رسد رئیسی تلاش می‌کند دولتی تشکیل بدهد که با دولت‌های گذشته متفاوت باشد. یکی از نشانه‌های بارز این رویکرد نیز استفاده از چهره‌های جدید در کابینه بود که زیاد وابستگی سیاسی به جریان اصولگرایی نداشتند و جز چهره‌های شناخته‌شده جریان اصولگرایی محسوب نمی‌شدند.

با سخنرانی آقایان خاتمی و کروبی پس از سال‌ها به نظر می‌رسد فضای سیاسی کشور با نوعی آزادی نسبی مواجه شده اســت. آیا یکدست شدن حاکمیت و قرار گرفتن قوای سه گانه در اختیار اصولگرایان باعث شده که شرایط برای تصمیماتی که در گذشته سخت بود بیشتر فراهم شود؟

آزادی‌های سیاسی به صورت نسبی بیشتر شده است. دولت رئیسی نیز تلاش می‌کند چهره متفاوتی نسبت به گذشته از خود بروز بدهد.یکدستی حاکمیت سبب شده که به حقوق و آزادی‌ها توجه بیشتری شود. البته این اتفاق تنها در دولت رخ نداده و بلکه در قوه قضائیه نیز شاهد تحولاتی هستیم که نسبت به گذشته مثبت ارزیابی می‌شود. به عنوان مثال بازدیدهای میدانی که رئیس قوه قضائیه از زندان‌های کشور انجام دادند برای شناخت واقعیت وضعیت زندان‌های کشور موثر بوده است.این اقدامات اصلاحی نشان دهنده تحولات مثبتی است که در کشور صورت گرفته است. به نظر می رسد این رویکرد نیز آینده ادامه داشته باشد.تغییراتی که قوه قضائیه در برخی تصمیمات که سبب مشکلات قضائی برای مردم شده است صورت داده نشان دهنده شناخت مناسبی است که رئیس جدید قوه قضائیه از وضعیت قضائی کشور دارد. به هر حال آقای اژه‌ای سال‌ها در قوه قضائیه فعالیت داشته‌اند و به خوبی و با چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی دستگاه قضائی آشنا هستند. این وضعیت در دولت نیز وجود دارد و آقای رئیسی به دنبال تغییرات و اصلاحاتی در مدیریت کشور هستند. هدف اصلی آقای رئیسی نیز این است که دولتی متفاوت نسبت به گذشته شکل بدهد و به شکلی عمل کند که فارغ از شائبه‌های سیاسی مشکلات کشور حل شود. این اراده در دولت وجود دارد. با این وجود باید مشاهده کرد که در عمل به چه میزان این اراده جنبه اجرائی به خود می‌گیرد و دولت می‌تواند به وعده‌هایی که به مردم داده عمل کند.مسیری که دولت و قوه قضائیه در پیش‌گرفته مسیری اصلاحی و تحول است و ما امیدواریم نهادهای اجرائی در این مسیر بتوانند به اهداف خود دست پیدا کنند. در شرایط کنونی همه جریان‌های سیاسی کشور اعم از اینکه با دولت همسو باشند یا نباشد با توجه به وضعیت خطیر کشور به دنبال این هستند که دولت مستقر بتواند مشکلات را حل کند و به‌وعده‌هایی که به مردم داده عمل کند. بدون تردید موفقیت دولت و حل مشکلات مردم به‌خصوص درزمینه‌ اقتصادی می‌تواند اعتماد اجتماعی ازدست‌رفته را احیا کند و سرمایه اجتماعی دولت را افزایش بدهد. این اتفاق نیز درنهایت به سود کشور تمام خواهد شد.