روز نو :شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان سعودی به نشانه تجدید علاقه ریاض برای همکاری با طالبان، چند روز قبل از اعلام دولت موقت طالبان در کابل با ملا برادر و ملا یعقوب از مقامات ارشد این گروه در قطر دیدار کرد.

 در ادامه این مطلب آمده است: شاهزاده ترکی که از 1979 تا 2001 به عنوان رئیس سازمان اطلاعات خدمت می کرد، به تلاش های افغانستان برای پایان دادن به اشغال شوروی کمک کرد و به مقامات طالبان نزدیک بوده است. آخرین باری که طالبان در قدرت بودند از 1996 تا 2001، پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی تنها کشورهایی بودند که آنها را به رسمیت شناختند.

در سال 1998، هنگامی که کابل از تحویل اسامه بن لادن، رهبر القاعده که در افغانستان پناه گرفته بود، خودداری کرد، ریاض سفارت خود را در این کشور بست. پس از حمله به مرکز تجارت جهانی در نیویورک در سال 2001، ریاض روابط خود را به طور کامل با طالبان قطع کرد. با این حال، عربستان سعودی نمی تواند برای مدت طولانی تری از صحنه دور بماند.

محمد سلیمان، محقق موسسه خاورمیانه به المانیتور گفت: ریاض در واقع به دنبال نقش جدیدی در افغانستان پسا حضور آمریکاست. در دهه 1990، ریاض جزو معدود پایتخت هایی بود که افغانستان را به رسمیت شناخت. اما در حال حاضر روابط بین عربستان سعودی و طالبان به حالت حداقلی در آمده است.

سوال این است که پس از یک دوره ی طولانی مدت دوری ریاض از طالبان، حالا عربستان با چه چالش هایی روبرو است؟

در ابتدا باید اشاره کرد که چندین رقیب منطقه ای ریاض از جمله ایران و قطر موفق شده اند به رژیم جدید طالبان دسترسی مستقیم داشته باشند. امروزه قطر در کانون توجه قرار دارد زیرا به اداره فرودگاه کابل کمک می کند.

در واقع، این کشور از سال 2013، زمانی که طالبان دفتر خود را در دوحه افتتاح کرد، متحد مهم ایالات متحده در امور افغانستان بوده است. در سال 2016، روند صلح بین این گروه و دولت اشرف غنی رئیس جمهور مخلوع افغانستان در قطر آغاز شد.

ایران از سال 2015 روابط پنهان خود را با طالبان حفظ کرده است. تهران پس از کشف یک تهدید مشترک به نام داعش، با طالبان برای مهار این گروه تروریستی جدید همکاری کرد. از سال 2018، ایران میزبانی مذاکرات بین دولت غنی و طالبان را نیز بر عهده داشت.

در نتیجه، این کشورهای رقیب ارتباط مستقیمی با مقامات جدید در کابل دارند. اگر ریاض نتواند روابط خود را با طالبان به همان سطح 20 سال قبل برساند، احتمالاً تهران پیشرفت بیشتری خواهد کرد.

کارولین رز، تحلیلگر ارشد موسسه نیو لاینز در واشنگتن به المانیتور گفت: عربستان سعودی افغانستان را به عنوان یک چشم انداز حیاتی در حوزه همسایگی خود درک می کند. ریاض جلوگیری از نفوذ ایران را در این کشور و به ویژه در میان نیروهای نیابتی و طالبان ضروری می داند.

همچنین، ترکیه به دنبال افزایش نفوذ خود در افغانستان از طریق همکاری با قطر در اداره فرودگاه کابل است، اما احتمالاً آنکارا قصد دارد در مدیریت امنیت در این کشور مشارکت داشته باشد.

مایکل تانخوم، عضو ارشد موسسه مطالعات اروپایی و امنیتی اتریش و عضو موسسه خاورمیانه گفت: ورود ترکیه به افغانستان و تعمیق همکاری امنیتی اش با پاکستان، شرایط را برای عربستان بیشتر پیچیده می کند. ریاض نمی تواند بیشتر از این از افغانستان دور بماند، اما باید با پاکستان و افغانستان به گونه ای ارتباط برقرار کند که مطابق با دستور کار اصلاحات و بلندپروازی خود برای تبدیل شدن به قطب اصلی تجاری خاورمیانه باشد.

به گفته محمد السلامی، سرپرست موسسه بین المللی مطالعات ایران در ریاض، عربستان می خواهد از تبدیل شدن کابل به جایی که از نظر ایدئولوژیکی هدایت می شود و یک تفسیر افراطی از دین را در همه چیز اعمال می کند، جلوگیری به عمل آورد. این موضوع می تواند افغانستان را به یک مرکز جهانی تروریسم جدید که افراط گرایان را به خود جلب و آنها را در سراسر جهان جابجا می کند، منجر شود. همانطور که در مورد ظهور القاعده اتفاق افتاد.

تانخوم به المانیتور گفت: افزایش نفوذ ایران در عراق برای امنیت عربستان فاجعه بار بوده است. ریاض نمی تواند اجازه گسترش نفوذ ایران را در افغانستان بدهد. با این حال، در حالی که منافع امنیتی اولیه عربستان سعودی تغییر نکرده، صفحه شطرنج استراتژیک در میدان اما تغییر کرده است.

سعودی ها که لیبرال تر شده و کمتر بنیادگرا هستند، دیگر اشتراک کمی با طالبان دارند و می خواهند از هرگونه مقایسه ی آنها با این گروه مذهبی افغان اجتناب شود.

برخلاف آخرین مبارزات عربستان سعودی و امارات متحده عربی علیه ستیزه جویان، طالبان مانند پادشاهی عربستان پیرو مکتب فکری اهل سنت هستند، اما آنها دیوبندی هستند در حالی که سعودی ها به وهابیت تعلق دارند.

السلامی می گوید: کشورها باید برای آشتی بخش های سیاسی متخاصم افغانستان تلاش کنند تا یک حکومت واحد ایجاد کنند که از ایدئولوژی ارتجاعی حمایت نمی کند بلکه منافع مردم افغانستان را در نظر می گیرد، روابط متعادل با کشورهای همسایه برقرار می کند و به مبارزه با گروه های فرقه ای و شبه نظامیان مسلح می پردازد.

از زمان به قدرت رسیدن جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، بر خلاف روابط نزدیک ریاض و واشنگتن در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، روابط خاصی بین ریاض و واشنگتن وجود نداشته است. پس از انتقاد واشنگتن در مورد شرایط حقوق بشر در عربستان، ریاض ممکن است بخواهد از قرار گرفتن در چارچوب مشابه طالبان اجتناب کند. این روزها، اکثر کشورهای غربی فقط می خواهند اطمینان حاصل کنند که طالبان به حقوق اساسی به ویژه حقوق زنان احترام می گذارد و به تکثیر تجهیزات تروریستی فضایی مبادرت نمی کند.

در نتیجه، بعید است که ریاض به زودی دولت طالبان را به رسمیت بشناسد. در عوض، منتظر می ماند که ایالات متحده و بقیه بلوک غرب پیشقدم شوند. تا آن زمان، ریاض ممکن است با انتقال پیام هایی به طالبان از طریق اسلام آباد از بروز اختلافات خودداری کند.

رز می گوید: پیش از این، ریاض از طریق حمایت از جمهوری افغانستان علیه تهران موضع می گرفت. اما حالا با وجود افغانستان تحت کنترل طالبان، عربستان سعودی استراتژی خود را دوباره محاسبه می کند. علیرغم روابط تیره اخیر، احتمالاً عربستان سعودی و پاکستان به دلیل علاقه مشترک خود به مقابله با نفوذ ایران در منطقه همکاری های شان را عمیق تر خواهند کرد. ریاض همچنین مشارکت های استراتژیک جایگزین دیگری را در افغانستان و منطقه مانند تعمیق روابط با هند و جمهوری های آسیای مرکزی بررسی خواهد کرد.

آن طور که محمد سلمان در نظر دارد، ریاض به احتمال زیاد از روابط خود با اسلام آباد برای شروع مجدد تعامل با افغانستان استفاده خواهد کرد. عربستان سیاست عملی در قبال افغانستان در پیش خواهد گرفت و سعی می کند از موقعیت مذهبی خود برای تعدیل دولت جدید استفاده کند.

در این میان، یکی از دغدغه های اصلی طالبان به رسمیت شناخته شدن به عنوان یک دولت قانونی، تسریع در دریافت کمک ها یا دستیابی به سرمایه گذاری های خارجی است. بنابراین این احتمال وجود دارد که طالبان موضع ملایم تری نسبت به گذشته داشته باشد و در مورد تلاش های ریاض برای نزدیکی به کابل سخت گیری نکند.