قدرت گیری طالبان چه مزایا و معایب اقتصادی ای برای ایران خواهد داشت؟ | روزنو

Roozno | پایگاه خبری تحلیلی روزنو

به روز شده در: ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - ۰۸:۴۴
کد خبر: ۴۹۴۳۰۲
تاریخ انتشار: ۱۲:۰۴ - ۱۳ شهريور ۱۴۰۰
آینده مبهم تجارت و روابط اقتصادی ایران و افغانستان در دوران زمامداری طالبان
تسلط سریع طالبان بر افغانستان پرسش های عمده ای را در مورد آینده روابط ایران و افغانستان ایجاد کرده است. آشفتگی و هرج مرج در همسایه شرقی ایران یکی از برترین بازارهای صادرات تهران مطمئنا بر مسیرهای تجاری تاثیرگذار خواهد بود. با این وجود، تغییرات ژئوپولیتیک ناشی از آن می تواند فرصت هایی را برای ایران فراهم کند.

قدرت گیری طالبان چه مزایا و معایب اقتصادی ای برای ایران خواهد داشت؟

به گزارش سایت روزنو، "المانیتور" در مقاله ای تحلیلی درباره تاثیرات اقتصادی قدرت گیری طالبان بر روابط ایران و افغانستان می نویسد:"بر کسی پوشیده نیست که روابط ایران با طالبان پیچیده است.

ظهور طالبان در دهه 90 میلادی براساس ایدئولوژی افراطی سنی گرایانه و جهت گیری آشکارا ضد شیعی و ضد ایرانی بود. هر دو طرف در آستانه جنگ با یکدیگر در سال 1998 میلادی قرار گرفتند زمانی که طالبان 11 دیپلمات ایرانی را در مزار شریف به قتل رساند.

هم چنین، ایران به طور غیر مستقیم از کارزار امریکا برای شکست دادن طالبان در سال 2001 میلادی حمایت کرد و نقش مهمی در ایجاد دولتی ملی پس از سقوط حکومت طالبان در افغانستان داشت. دو دهه پس از آن تاریخ، اکنون بخش هایی از نهادهای سیاسی در ایران ذهنیت مطلوب تری نسبت به طالبان دارند که نماینده گروهی هستند که شکست استراتژیک را بر امریکا تحمیل کردند.

با این وجود، روابط ایران و طالبان کماکان در فضایی از بی اعتمادی و تشنج است. با ارزیابی تاثیر اقتصادی و واقعیت های میدانی تردیدی نیست که در کوتاه مدت ظهور طالبان ضربه ای به تجارت ایران و افغانستان وارد خواهد ساخت.

از یک سو، اقتصاد افغانستان در نتیجه قطع پرداخت کمک های توسعه ای امریکا و اتحادیه اروپا و مهاجرت بسیاری از شهروندان افغان متضرر خواهد شد. از سوی دیگر، در افغانستان تحت رهبری طالبان پیوندهای اقتصادی که در دو دهه گذشته ایجاد شده بود تضعیف می شوند.

این عوامل منجر به کاهش رشد اقتصادی افغانستان شده و قطعا بر صادرات ایران به افغانستان نیز تاثیر منفی می گذارد. این در حالی است که در سالیان اخیر افغانستان جزو پنج شریک تجاری برتر ایران بوده و صادرات سالانه ایران به افغانستان به 4 میلیارد دلار رسیده بود.

ظهور طالبان هم چنین فشار دیگری بر ایران می آورد و آن کشور را از منابع ارزی محروم خواهد ساخت و بر انزوای بین المللی ایران خواهد افزود. بیش تر صادرات ایران به افغانستان ماهیت استراتژیک دارد و نمی توان به راحتی جایگزینی برای آن پیدا کرد مثل صادرات برق، سوخت های مختلف، مواد غذایی و مصالح ساختمانی. اگرچه پاکستان می تواند در برخی موارد با صادرکنندگان ایرانی رقابت کند اما ایران به ویژه به دلیل زبان و فرهنگ مشترک در موقعیت خوبی برای تسلط بر بازار افغانستان باقی خواهد ماند.

با قدرت گیری طالبان اما تنگنا و چالش های تازه افغانستان برای پرداخت هزینه صادرات ایران نمایان خواهد شد. با این وجود، در میان مدت و بلند مدت به دلیل تحولات در افغانستان، ایران و کل منطقه با سیالیت بسیار بیش تری مواجه خواهند شد.

با توجه به این واقعیت که تقویت روابط تجاری و سرمایه گذاری با همسایگان نزدیک اولویت اصلی ایران است باید روند تحولات منطقه ناشی از وضعیت افغانستان را درک کرد. ظهور طالبان همزمان با خروج تدریجی نیروهای امریکایی از همسایگی ایران تهدیدات و فرصت های تازه ای را برای ایران ایجاد می کند. نشست بغداد بازتاب دهنده برخی از واقعیت های تازه ای است که ممکن است روابط سیاسی، امنیتی و منطقه ای را تغییر دهد. با ارزیابی ای از وضعیت منطقه می توان عوامل دیگری که قدرت تاثیرگذاری بر اقتصاد ایران را دارند نیز شناسایی کرد.

ظهور طالبان می تواند موازنه قدرت بین ایران و عربستان سعودی را تغییر داده و راه را برای تنش زدایی بین ریاض و تهران هموار سازد. چنین تنش زدایی ای می تواند از شدت انزوای کنونی ایران بکاهد به ویژه اگر راه را برای روابط اقتصادی نزدیک تر بین ایران و امارات متحده عربی هموار سازد.

در میان عوامل تاثیرگذار دیگر، استراتژی چین در قبال افغانستان تحت زمامداری طالبان و استراتژی آن کشور در قبال منطقه به طور کلی قابل توجه خواهد بود. اگر چین خروج امریکا از افغانستان را به مثابه فرصتی برای سرمایه گذاری بیش تر در افغانستان و توسعه بازارهای آسیای میانه قلمداد کند در آن صورت ایران می تواند به عنوان یک مرکز منطقه ای و به عنوان کشوری تاثیرگذار در ابتکار عمل کمربند و جاده اقتصادی چین در منطقه از وضعیت ایجاد شده نفع ببرد.

از سوی دیگر، تغییر واقعیت های ژئوپولیتیک ممکن است بر سرمایه گذاری های ایران در بازار افغانستان و آسیای میانه تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، توافق ایران و هندوستان برای افزایش ظرفیت تجارت در منطقه آزاد چابهار بر بستر زمینه سازی برای صادرات هند و آسیا به آسیای میانه متمرکز بود.

سرمایه گذاری ایران در مسیرهای ترانزیتی از دریای عمان به افغانستان از جمله ایجاد خط راه آهن به سوی هرات از یک سو به افغانستان کمک کرده اما از سوی دیگر، راهی برای دور زدن تحریم ها به ایران ارائه کرده است. در نتیجه، باید دید آیا این مسیرها می توانند به نفع ایران در دوران حکومت طالبان مورد استفاده قرار گیرند یا خیر".

این سایت در ادامه می افزاید:"تغییر ژئوپولیتیک دیگر در روابط ایران و روسیه در حال پیدایش است. به طور گسترده انتظار می رود دولت رئیسی در مسائل منطقه ای با مسکو هماهنگی بیش تری داشته باشد که می تواند منجر به همکاری ایران و روسیه در حوزه امنیتی و اقتصادی در مورد افغانستان شود.

این استدلال وجود دارد که تغییر در افغانستان و خروج امریکا ممکن است راه را برای همسویی و تشکیل اتحادهای تازه ای هموار کند که تاثیرات مثبت و منفی بر منافع ایران خواهد داشت. با نگاهی فراتر از ژئوپولیتیک، در تجزیه و تحلیل اجتماعی و اقتصادی باید به تاثیر مهاجرت افغان ها به ایران نیز اشاره کرد.

ده ها هزار افغان در ایران تحصیل و کار کرده اند. اولین مقصد بسیاری از مهاجران افغان فرار کرده از حکومت طالبان ایران خواهد بود حتی آن دسته از افغان هایی که قصد رفتن به اروپا را دارند نیز نخست باید به ایران سفر کنند و از آن کشور عبور نمایند.

نتیجه این موضوع می تواند راه را برای همکاری میان ایران و اتحادیه اروپا هموار کند و باعث اعتماد سازی بین دولت رئیسی و اروپایی ها شود. افغان هایی که در ایران خواهد ماند در کوتاه مدت باعث افزایش فشار بر بازار کار آن کشور می شوند اما در بلند مدت می توانند باعث ایجاد نیروی کار ارزان شوند که به دو بخش مهم اقتصاد ایران یعنی ساخت و ساز مسکن و کشاورزی کمک خواهد کرد.

هم چنین، افزایش قابل پیش بینی قاچاق، چالش هایی را برای ایران، منطقه و جامعه بین المللی ایجاد خواهد کرد. در گذشته، تلاش های مختلف ایران برای ایجاد بازارچه های مرزی به عنوان مسیرهای تجارت مرزی قانونی و یا جایگزینی کشت تریاک در سمت افغانستان با سایر محصولات چندان موفق نبوده و تولید و قاچاق مواد مخدر از افغانستان ادامه داشته است.

با کنترل طالبان بر افغانستان و توسعه نیافته بودن مرز ایران و افغانستان می توان انتظار افزایش قاچاق مواد مخدر از افغانستان به ایران را داشت. در نتیجه، ظهور طالبان پیامدهای مستقیم و غیر مستقیمی بر اقتصاد ایران خواهد داشت. تاثیرات کوتاه مدت قطعا منفی خواهند بود اما برای داوری درباره پیامدهای میان مدت و بلند مدت آن زود است".

نظر شما
نظراتی كه حاوی توهین و مغایر قوانین کشور باشد منتشر نمی شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید
نام:
ایمیل:
* نظر:
عکس روز
خبر های روز